ORGANİK TARIMDA GÜBRELEME

1. ORGANİK TARIMDA GÜBRELEME Doç. Dr. Murat Ali TURAN Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü e_posta : maturan@uludag.edu.tr

2. Neden gübreleme yapmalıyız Bitkibesinelementlerininyitmesivetarımtopraklarınınyoksullaşması Bitkilertarafındanbesinelementlerininalınması, Yıkanarakbesinelementlerinintopraktanuzaklaşması, Erozyonilebesinelementlerininyitmesi Gazşeklindekiyitme

3. Bitkiler ne ister ?

4. Bitki besin elementlerinin hepsini vermelimiyiz ?

5. Bazı bitkiler tarafından topraktan kaldırılan besin maddesi miktarları, kg ha-1

6. Bitki Besin Elementlerinin Yarayışlılıkları • Toprakta bulunuş miktarı • Toprağın su içeriği • Diğer bitki besin elementleri ile oranı • Toprak reaksiyonu (pH) • Toprak organik maddesi miktarı

7. Hadi başlayalım !!! Organik tarımda toprak koruma Yetkilendirilmişkuruluştarafındanyapılankontrollerdearazidetoprakkorumatedbirlerialınıpalınmayacağınakararverilir. Organikbitkiselüretimde, gereksizvetopraktaerozyonanedenolacakşekildetoprakişlemeyapılamaz(Eğim yönünde toprak işleme gibi)

8. Bitki Besleme Organik tarımda da temel bitki besleme ortamı topraktır. Dışarıdan kullanacağımız tüm gübreleme materyallerinde organik tarımda kullanılabilir onayı bulunmalıdır. Unutulmamalıdır ki «organik gübre» ifadesi ile «organik tarımda kullanılabilir gübre» ifadesi birbirinden farklıdır.

9. Organik tarımda bitkilerin Azot (N) ile beslenmesi • Yeşil gübreleme Baklagiller • Mikroorganizmalar • Kompost Organik tarımda azotlu kimyasal gübreler kullanılamaz…

10. Yeşil gübreleme “Gelişmelerini tamamlamamış yeşil haldeki kimi bitkilerin toprakla karıştırılmalarına yeşil gübreleme ve bu iş için kullanılan bitkilere de yeşil gübre bitkileri” denir. Bir bitkinin amaca uygun yeşil gübre bitkisi olabilmesi için Hızlı gelişmesi, Bol miktarda vejetatif organ oluşturması ve Yoksul topraklarda bile iyi gelişme gösterebilmesi gerekir.

11. Yeşil gübreleme Çeşitli baklagil bitkileri tarafından fikse edilen azot miktarları

12. Yeşil gübreleme Atmosfer azotunu tutarak bitkilerin yararına sunma yönünden baklagil bitkilerinin karşılaştırılması

13. Yeşil gübreleme Yeşil gübre bitkileri en uygun zamanda toprakla karıştırılmalıdır. Burada en önemli nokta bitkinin C:N oranıdır. C:N oranı büyük bitkilerin, toprakta çürümeleri için daha uzun zamana gereksinim vardır. Yağışı az olan yörelerde yeşil gübrelemenin yapılması çok daha fazla dikkati gerektirir. Toprakta sınırlı düzeyde bulunan suyun yeşil gübre bitkisi tarafından da kullanılacağı için asal bitkinin su güçlüğü çekmesi olasıdır. Öte yandan toprakta suyun az bulunması nedeniyle yeşil gübre bitkisinin çürümesi de bir sorun olur. O nedenle kurak yörelerde yeşil gübrelemenin yararına göre zararı kimi durumlarda daha fazla olabilir.

14. Mikroorganizmalar Soluduğumuz havanın yaklaşık % 80’ini azot gazı (N) oluşturmaktadır. Atmosferde bu denli yoğun olmasına karşın, bitkiler gaz formundaki bu azottan yararlanamazlar. Bu nedenle azotlu gübreler bitkisel üretimin vazgeçilmezlerindendir. Ancak bazı bakteriler atmosfer azotunu toprağa bağlayabilmektedir. Bu bakteriler bitkilerle bağlantılarına göre sınıflandırılabilir; a. Topraklarda serbest yaşayan, azot bağlayıcı (fiske eden) bakteriler b. Bitkilerle ortak yaşam sürdüren (nodül oluşturan)bakteriler c. Bitkilerin kök bölgesinde (Rhizosfer) yaşayan bakteriler. Toprak koşulları ile topraktaki veya bitkideki besin maddelerinin yararlılığının artırılması için Ülkemiz tarımsal üretiminde genel olarak kullanımına izin verilmiş olan mikroorganizma preparatları yetkilendirilmiş kuruluşun onayı ile kullanılabilir(genetiği değiştirilmiş özellikte olmamalıdır) .

15. Azotobacter, Beijerinckia ve Clostridium gibi birçok serbest yaşayan bakteri atmosfer azotunu bağlayabilme yeteneğine sahiptir. Ayrıca çevresel koşullar uygun olduğunda nodül oluşturan bakteriler dahi (örnek: Frankia, simbiyotik olarak actinorhizal olarak adlandırılan bir çok odun gövdeli bitkilerin oluşturduğu bitki grubuyla yaşam sürer) nodül oluşturmadan havanın serbest azotunu bağlayabilmektedirler. Frankia’nınkonukçulbitkisi dışındaki bitkilerin kök rizosferinde bulunduğu ve azot bağladığı belirlenmiştir. Bu olgu Frankia’nın biyolojik gübrelemede de kullanılabileceği düşüncesini ortaya koymuştur. Serbest yaşayan bakteriler tarafından ne kadar N bağlandığını tahmin etmek zordur. Yonca bitkisinin bu tür bakterilerin katkısıyla 3-10 kg N ha-1bağladığı tahmin edilmektedir.

16. Rhizobia En çok tanınan Simbiyotik azot bağlayan bakteriler Rhizobiaceae (Rhizobia) familyasına ait olan Rhizobium, Bradyrhizobium, Sinorhizobium, Azorhizobium, Mesorhizobiumve Allorhizobium cinsleridir. Rhizobia’ların azot bağlama kapasiteleri konukçu bitkinin türüne ve bakteri suşuna bağlı olarak geniş bir aralıkta (450 kg N ha-1a kadar) değişim gösterir. Biyolojik gübre olarak kullanılacak rhizobialsuşların seçiminde bakteri – konukçu bitki uyumu ve pratikte uygulanabilirliği göz önüne alınmalıdır. Ayrıca bu bakteri suşlarının azot bağlama kapasitelerinin yüksek olması ve hedef bitkiye bulaşma konusunda toprakta doğal olarak bulunan rhizobia cinsleri ile rekabet edebilmeleri gerekmektedir.

17. Kompost Kompost yapımında organik tarım yönetmeliğine hükümlerine göre üretim yapılan arazilerden elde edilen karışık veya karışık olmayan organik materyallerin kullanılması gerekmektedir. Tek ürün için, yılda dekar başına 17 kg saf azotu geçmeyecek şekilde organik hayvansal üretimden elde edilen gübre kullanılmalıdır.

18. Hayvan dışkıları kompostlanmadan kullanılabilir mi? Tavuk dışkısı birçok patojen (bakteri, virüs, mantar, vb.) taşımaktadır. Bu da toprağa, bitkiye dolayısıyla insana zararlı etki yapabilir. Yüksek nem içeriği nedeniyle toprağa uygulanması, taşınması ve depolanması oldukça zordur (yumurta tavukçuluğu). Kendine has rahatsız edici bir kokuya sahiptir. Bu da birçok çevresel problemlere neden olmaktadır. Kanatlılarda katı ve sıvı dışkı bir arada olduğu için tuzluluğu fazladır. Uygulandığı ortamda hastalık ve zararlılara doğal bir üreme ortamı sağlar

19. Organik kökenli atıkların olgunlaştırılması Aerobik koşullar Olgunlaşma sırasında amonyak (NH3) formunda azot kaybı yaşanır. Olgunlaşma sırasında karışımın ısısı 65-70 ºC’ye kadar yükselir. Anaerobik koşullar Hızlı kompostlama sistemlerinde bir aydan kısa sürede olgunlaşma gerçekleşir. Olgunlaşma sırasında metan (CH4)çıkışı gerçekleşir gaz formunda azot yitmesi gerçekleşmez. CH4 + 2 O2 → CO2 + 2H2O Olgunlaşma sırasında karışımın ısısı yükselmez. Olgunlaşmanın tamamlanması uzun zaman alır.

20. Organik tarımda bitkilerin Fosfor (P) ile beslenmesi Yeşil gübreleme Kompost Yumuşak kaya fosfat Mikrobiyolojik uygulamalar

21. Yumuşak kaya fosfat bünyesinde bulunan fosforun bitki tarafından alınabilir üzerine • Kaya fosfatın tane büyüklüğü • Toprak reaksiyonu • Bitkinin fosfordan yararlanma durumu Fosforlu gübrelerin aksine kaya fosfat toprakla olabildiğince temas etmelidir. pH 7.0 dan yüksekte kaya fosfatın yarayışlılığı çok düşüktür. Elementel kükürt uygulamalarında benzer şekilde toprakla en yüksek değinim gerçekleşmelidir.

22. Mikrobiyolojik uygulamalar Bakterilertopraktakifosforumobilhale getirebilirvebitkileriçinfosforunyarayışlılığınıarttırabilirler. Fosfor-çözücübakterilerinçoğu Bacillus ve Pseudomonas türlerineaittir. Özellikle kaya fosfat uygulamalarında bu tür mikrobiyolojik yardımcılara ihtiyaç duyulmaktadır. Unutulmamalıdır ki mikroorganizmalar sadece bitkinin faydalanamadığı fosforu yarayışlı hale dönüştürür. Topraktaki rezerv dikkatle izlenmelidir.

23. Mikorizalar Mikrobiyalgübreolarakmikorizalarbitkilerleortakyaşayarakbitkilerinmakrovemikrobesinelementlerindendahafazlayararlanmalarınısağlarlar. Topraktadoğal olarakbulunanbumantarlarmikrobiyalgübreolarakta toprağa uygulanabilir. Yapılançalışmalar sonucundamikorizaların başta fosforolmaküzereçinkovebakır gibiçeşitlibitkibesinelementlerininbitkilertarafından alınımını arttırdıklarıbelirlenmiştir.

24. Mikorizalar, kökün epidermal vekortikalhücreleriilehücrelerarasıboşluğayerleşerekbitkilerleortakyaşamsürdürürler. Ortakyaşamsürdürdükleribitkilerdengereksinimleriolanorganikbileşiklerialanmikorizalarbitkiköklerininsuve bitkibesinelementlerialımınıolumluşekildeetkilerler. Bitkileringeneldegençveaktifköklerineyerleşenmikorizalaryerleştiklerialandaköktüyüoluşumunuyavaşlatırlarvebitkininkökdeğinimyüzeyiniazaltırlar. Buna karşınköktüyleriyerinemikorizahifleritarafındanalınansuvebitkibesinelementleribitkiyetaşınır. Toprakta fosfor miktarı fazla ise mikoriza çalışmayacaktır.

25. Kullanımına izin verilen kimi bileşenler Ham potasyumtuzları Magnezyumtuzuiçerenpotasyumsülfat Kalsiyumkarbonat Magnezyumvekalsiyumkarbonat Magnezyumsülfat Kalsiyumsülfat (jips =alçıtaşı) İzelementler Sadece doğal kaynaklı olanları kullanılabilir.

26. ç) Organikbitkiselüretimyapılacakalanlarda, (c) bendindekiönlemlererağmenyeterlitoprakverimliliğivebiyolojikaktiviteninsağlanamamasıhalinde, buYönetmeliğin Ek-1’inde yeralanOrganikTarımdaKullanılacakGübreler, ToprakİyileştiricilerveBesinMaddelerikullanılır. Bu kapsamdaürünkullanılmasınıngerekliolduğunadairkayıtlarınmüteşebbistarafındantutulmasıgerekir. Bu kapsamda zorunlu hallerde gerek tek mikro besin elementi içeren ve gerekse çoklu kombinasyonlar (şelatlılar dahil) kayıt altına alınarak kullanılabilir.

27. Gübre uygulama yöntemleri Kompostun uygulanması Mikrobiyal gübrelerin uygulanması Mikroelementlerin uygulanması

28. Kompost meyve ağaçlarında taç iz düşümüne uygulanmalı ve mutlaka toprakla karıştırılmalıdır. Bu alan bitkinin en iyi beslendiği alan olarak düşünüldüğünde elementel kükürt, kayafosfat vb. girdiler uygulanırken taç izdüşümü dikkate alınmalıdır. Sebze tarımında ise kompost fideler şaşırtılmadan önce sıralara uygulanmalı ve fidelerin toprağa aktarılmalarına kadar gecen sürede inkübe olmalıdır.

29. Tohuma Bulaştırarak Uygulama • Tohuma bulaştırarak gübre uygulaması özellikle molibden ve çinko için popüler bir yöntemdir. Çinko başta olmak üzere bu yöntem kimi elementler için de denenmiş ve yer yer başarılı sonuçlar alınmıştır. Ancak organik tarımda bu yöntem mikrobiyal gübrelerin uygulanmasında daha çok kullanılmaktadır.

30. Bitkiye (bitki yaprağına) uygulama Bitkiler gereksinim duydukları besin maddelerinin büyük bir bölümünü kökleriyle, az da olsa bir bölümünü yapraklarıyla alarak beslenmelerini dolayısıyla yaşamlarını sürdürürler. Bu nedenle püskürterek gübre uygulaması destek gübreleme olup, hiçbir zaman TEMEL GÜBRELEME olarak kabul edilemez. Bitki yaprakları sıvı haldeki besin elementlerini epidermal hücrelerin kütikül tabakasındaki çatlaklardan alır.

31. Dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan birisi uygulanacak gübrenin konsantrasyonudur. Yüsek konsantrasyon yaprakları yakabilir ve meyvelerde kaliteyi bozacak lekelenmeler yaratabilir. • Yapraktan uygulama güneşin etkisi kaybettiği akşam saatlerinde yapılmalı ve rüzgarsız günler tercih edilmelidir. • Uygulamanın başarılı olabilmesi bir kaç kez tekrarlanmalıdır. Unutulmamalıdır ki topraktan besin elementlerinin alınamadığı durumlarda yapraktan uygulama tercih edilmelidir.

32. TEŞEKKÜRLER