Bölüm 22 Para ve Banka

1. Bölüm 22Para ve Banka David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill, 2005 PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

2. Birtakım önemli sorular • Toplum paraya neden ihtiyaç duyar? • Hükümetler para arzını neden değiştirirler? • Finans piyasalarının reel sektörle etkileşimi nasıldır? • Parayla faiz oranı arasındaki ilişki nedir?

3. Para • Ekonomide herkes tarafından kabul görmüş bir alışveriş ve borç ödeme aracıdır. • Paranın Çeşitleri: • MAL PARA: Tütün, ipek, altın • KANUNİ PARA: Banknotlar ve bozuk paralar • KAYDİ PARA: Banka parası

4. Paranın fonksiyonları • Değişim (mübadele) Aracı (Medium of exchange) • Alışveriş ve borçların ödenmesinde para takastan (barter) daha etkili bir araçtır. • Hesap Birimi Aracı (Unit of Account) • Fiyatların ve hesapların büyüklüğünü ölçen bir birimdir. • Değer Saklama Aracı (Store of value) • Para gelecekte alışverişte kullanılmak üzere elde tutulabilir. • Borç ödeme aracı: Borçların (gelecekte geri ödemelerin) para birimi cinsinden belirlenmesi

5. … • Likidite: Herhangi bir servetin paraya dönüştürülebilme kabiliyeti Bir diğer deyişle: paraya yakınlık derecesi • PARA: tam likit servet şekli… • Hisse senedi, bono, emlak, Likidite yüksek Likidite az

6. Modern Bankacılık • Finansal Aracı • Borç verenle alanı biraraya getirme konusunda uzmanlaşmış bir kurumdur. • Örneğin ticari bankalar hükümetin izni altında kredi verebilir ve mevduat kabul edebilir, • Çek hesapları açabilir.

7. Finansal Piyasalar hakkında genel bilgiler • Finansal Varlık (Financial asset) • Belirli bir dönem boyunca sahip olduğu kişiye belirli bir faiz geliri getiren değerli kağıda verilen isimdir. • Nakit (Cash) • Banknot ve bozuk para, faiz geliri getirmez. • Tüm varlıklar içinde en likit olanı nakit paradır. • Bonolar (Bills) • Bir seneden az vadeli, bilinen bir tarihte piyasaya çıkartan kurum tarafından satın alınması garanti edilmiş finansal varlık • Likiditesi yüksektir

8. Finansal Piyasalar hakkında genel bilgiler (devam) • Tahviller (Bonds) • Uzun vadeli finansal varlıklardır, daha uzun zaman dilimleri belirsizliği de arttırdığından daha az likittirler. • Hisse Senetleri (Industrial shares,equities) • Sahibine temettü geliri (kâr payı) sağlar • Likiditesi yüksek değildir.

9. Modern bankacılık Modern bankacılık sisteminde iki tip bankacılık vardır: • az sayıda banka vardır ve bunların her birinin çok sayıda şubesi mevcuttur. (İngiltere ve Kanada) • birçok bağısız bankalar vardır. (Amerika) • Ticari bankalar: özel kişi veya kurumlara ait kar amacı güden kurumlar • Bütün ticari bankaların bir çok ortak yönleri vardır: müşterilerinin mevduatlarını tutarlar, belli mevduatların çekle hesaplar arasında transferlerine izin verirler, hane halklarına ve firmalara borç verirler ve devletin değerli kağıtlarına yatırımlar yaparlar.

10. Modern Bankacılık Rezerv: Mevduat sahiplerinin taleplerini hemen karşılayabilmek için gerekli para Rezerv Gereği:tedbir gereği mevduat sahiplerinin günlük nakit ihtiyacını karşılamak üzere elde bir miktar nakit bulundurulması Rezerv Oranı: Bankaların tuttuğu rezervlerin mevduatına oranı… Banka bu miktarın üzerinde rezerv bulundurursa buna rezerv fazlası denir.

11. Bankaların Kredi Yaratma Mekanizması • Kağıt para hem nakdi hem de vadesiz mevduatı kapsar. • Bankalardaki mevduat değişince dolaşımdaki para miktarı veya kısaca para arzı da değişir. • Öte yandan bankalar vadesiz mevduat hesapları karşılığında yeni vadesiz mevduat yaratırlar. • Ticari bankalarvarlıklarının sadecebelirli bir oranını nakit rezerv olarak tutarlar… • böylece kredi yaratma imkanına kavuşurlar • Bankaların yarattıkları vadesiz mevduata “kaydi para” ya da banka parası denir.

12. Bankalar nasıl kredi yaratırlar? • Ticari bankalar sahip oldukları varlıkların ancak küçük bir oranını ellerinde nakit olarak tutarlar. • Bu orana Mevduat Munzam Karşılığı (Reserve Requirement Ratio) denir. • Böylelikle varlıklarının önemli bir kısmını krediye dönüştürebilirler. • Örnek: • Sonsuz sayıda banka olduğunu, bankaların mevduatlarının %10’ununu yasal karşılık olarak tutmaları gerektiğini varsayalım. • A kişisi 100 TL’sini 1. Banka’ya yatırsın • 1. Banka kasasında 10 TL karşılık ayırır, kalan 90 lirayı kredi olarak B kişisine verir. • B kişisi 90 TL’yi 2.Banka’ya yatırır. 2.Banka 9 TL karşılık ayırıp 81 TL’sini 3. kişiye kredi olarak verir.

13. Bankalar nasıl kredi yaratırlar? (2) • Bankacılık sistemi olmadığında para arzı 100 TL olarak kalacaktı. • Ancak bankacılık sistemi, kredi mekanizmasıyla piyasadaki para arzını genişletir • 3. kişi ile beraber para arzı=100+90+81 olarak genişlemiştir. • Kişi sayısı sonsuza giderken, para arzı da azalarak artmaya devam eder ve 1000 TL’ye ulaşır.