I nternationaal Water conflict een fluide concept

1. InternationaalWater conflict eenfluide concept Jeroen Warner Docent Rampenstudies WageningenUniversiteit

2. Wateroorlog? Watervrede?

3. Scientists Say: Risk of Water Wars Rising

4. Water conflict gaat niet om drinkwater 3 liters schoon drinkwater p.p. veelal moeiteloos te realiseren • 120 l voor wassen, koken, tuinieren • 1000 l voor voedselproductie

5. Waterconflict • Tussen staten? • Geen wateroorlogen Babyloniërs (Sennacherib) • ‘Water war’ meestal om andere redenen: historische strijd om territorium, leaderschip.. • Schaarste? • Zelden absolute schaarste • Boliviaanse ‘ wateroorlog’ (waterrel): waterkwaliteit en waterrechten

6. Machine costs Energy Scarcity Mineral Scarcity Extraction costs Extraction costs Machine costs Transportation costs Extraction costs Decreased yields Food Scarcity Water Scarcity Decreased yields Wereldwatercrisis => Wereldvoedselcrisis?

7. De Wijk heeft een punt als hij laat zien dat in gebieden waar veel grondstoffen, energie, voedsel en dergelijke vandaan komen, water vaak juist een schaars goed is. Landen die ondemocratisch en/of instabiel zijn – betiteld als fragiele staten – vormen vaak ook clusters, waardoor problemen in één land gemakkelijk overslaan op de hele regio.

8. 14 August 2000World CommissionOnDamsChairChallenges "Water War" RhetoricWinner of 2000 Stockholm Water PrizeAsmaltakesonglobaltheorythat water scarcityleads to conflict • STOCKHOLM, Monday, Aug. 14 -- In a policyaddressbefore the Stockholm Water Forum, World CommissiononDamsChair Prof. Kader Asmaltodayquestioned the motivations and basis for a widespread doctrine that drives foreignpolicies and globalaid: Prevention of Water Wars. Afterreviewing the bleakfactsabout water scarcity, and acknowledginghowthatleads to stress, Asmalarguedthatthere is no basis forspreading alarm, mobilising, strengthening borders orlaunchingunilateraltop-downcampaign. All of which have been advocatedbyglobal experts. Officials from the US Department of the Defense, CIA, State Department and White House met to consider the international implications of water conflicts. The result, was a multimillion dollar agenda to resolveglobal water disputes, ongrounds, said the Secretary of State, that "As competitionfor water intensifies, furtherdisagreements over access and use are likely to erupt." "With all due respect to myfriends," saidAsmal, "havebattles ever been fought over water? Is water scarcity a casus belli? Does itdividenations? The answer is no, no and no. Indeed, water, byits nature, tends to induce even hostileco-ripariancountries to co-operate, even as disputes rage over other issues. The weight of historicalevidencedemonstratesthatorganisedpoliticalbodies have signed 3600 water relatedtreatiessince AD 805. Of seven minor water-relatedskirmishes, all began over non-water issues. " "There is somevalue to sensational Water War rhetoric," Asmalacknowledged. "Alarmistsawakenpeople to the underlyingreality of water scarcity, and rally theirtroops to become more progressive and interdependent. By contrast, to challengethatrhetoric is to risk makinguspassiveabout the status quo, ordelayneededinnovationsorco-operation... But the Water War rhetoric must notreplace the vacuumleftby the ColdWar's end. If the 'water's-for-fighting' chorus is offkey, itsdisharmonyaffects lives as well. Itshiftsenergy and resources fromlocalpriorities to foreignaffairs. Itscaresoffinvestmentwhereit is most in need. Itreshufflespriorities, delaysimplementation of policy. It is easier to ignoretheirthirstthan to divertattention to potentialforeignthreats, realorimagined. Easier, notbetter. To help the poor and weak, let ustogether reform ourunstable, consumptivehabits to sharelimitedsupplies…"

9. Malthusianen Determinisme Cornucopians ‘Ingenuity’ kan determinisme doorbreken Een kwestie van geloof…

10. Rijnverdrag • Vervuiling door kalium en zware metalen • Crisis maakt samenwerking mogelijk • 1970s Rijn biologisch doodverklaard • 1980s Seveso

11. Vechten Stelen Besparing Regulering/reallocatie Het probleem ontkennen Het probleem verplaatsen Uitputting Omgaan met stress... Leidt schaarste tot oorlog?

12. Watervrede? • Wolf: veel meer akkoorden dan strijd om water • Kistin/Phillips: maar wat betekent het in de praktijk? Na eerste stappen loopt het vast • Internationaal waterrecht nog steeds onderontwikkeld: na Gabcikovo Nagymaros geen grote rechtszaken, terwijl er genoeg reden tot klagen is.

13. Wateroorlog Populair in jaren ‘ 90, nu terug als ‘klimaatoorlogen’ (Wenzel 2008) Geenempirischeonderbouwing Hydro-conflict als proxy voor iets anders? Watervrede Veelverdragen, weinig follow-up Heel weinig multilaterale afspraken Regimes eenvoudig te omzeilen Geen oorlog, geen vrede?

14. Wateroorlog in recente geschiedenis nog nooit voorgekomen • 1967 ging niet (alleen) om Syrisch/Jordanees omleidingsproject • De enige media-genieke‘wateroorlogen’ vonden plaats in| Bolivia (Cochabamba) en Gujarat (Narmada) maar dat ging om burgerverzet tegen water projects

15. Conflictfactoren Gleick’s vier conflictvoorwaarden a- Mate van gedeeldheid van water b- Weinig alternatieven voor diversificatie c- Bevolkingsdruk neemt toe d- Regionale machtsasymmetrie

16. Realpolitik: Bovenstromers hoeven niet samen te werken met benedenstromers • Liberalen: maar onvermijdelijke botsing t.g.v.interdependentie • Bovenstromers gebruiken hun water om macht te verkrijgen; benedenstromers gebruiken hun macht om water te verkrijgen • Zee of strategisch kanaal geeft benedenstromers hindermacht

17. Nederlands-Belgische wateroorlog? • Belgie: 71,3 % van landoppervlak in internationaal stroomgebied (Nederland 33%) • Belgie ’fragile state’? • Historische grieven: afsluiting Schelde 250 jaar, Nederland bepaalt de voorwaarden; betoont zich onbetrouwbare contractpartner bij Scheldevisie (door two-level game rond Hedwigepolder)

18. Westerschelde(L’escaut)

19. Schelde- estuarium • Vlaams-Nederlandsleerplatform (OAP) met publieke, private en NGO-actoren • Binationaal NGO platform is voorloper (1998) • Pragmatische deal • Te elfderuretrekt Nederland zichterug, Belgiëdoetaan ‘linkage politics’

20. Low High Cooperation Intensity Confrontation of Issue Ad hoc Technical Risk-averting Risk-taking Low 1948- 2000 2002- 1998 (natuurorgs) Non-politicised 1843 – 1948? 2004? ontpoldering Conflict Intensity Politicised 1585- 1843 2001/2 klimaat Securitised /Opportunitised Violised High

21. Table 1 – The Water Event Intensity Scale (Yoffe, et al. 2001: 71)

22. The Nile: 6617 km • Oostel 1960s – 1970s Egypte wisselt 2x van blok uit gewin: Assoeandam, Nijlinitiatieven • ‘De Wereldbank heeft Egypte meer nodig dan de Egypte de Wereldbank nodig heeft • Blue Nile: Egypt, Sudan, Ethiopia • 1906: colonial treaty with Menelik II • 1920: Britsh-Egyptian treaty; no upstream ‘arrest’: • 1959: Treaty with Sudan, not Ethiopia • White Nile: Egypte, Sudan, Oeganda, Tanzania, Rwanda, Burundi • Mainly interested in hydropower.. But threatening to change terms Uganda and Kenia waking up

23. Bovenstroomse staat altijd hegemoniaal?

24. North Sinai project (Northern Sinai Agricultural Development Project, NSADP) / ‘New Civi- lization’ Toshka:& spillway \ El Salaam channel / Southern Valley Project \ Al-Oweinat&New Valley Oases Egyptes $100bn New Valley Project

25. Problems with Sudan • Disputed territory • Sudan accuses Egypt of supporting Southern secession • Egypt accuses Sudan of attack on Mubarak in 1995

26. Why New Valley megaproject? • Mubarak’s pyramid - legacy • Uniting North and South • Stretching deeper into disputed territory (Halaib triangle with Sudan) • Making space for crowded population • Creating facts on the ground • Utilising excess flows rather than wasting them

27. Egypt’shegemonicstrategy • ´Global´ UN, World Water Forum, World Bank • Regional: Leader of the Arabworld Basin: creatingregime, NileBasinInitiative, UNDP & WB support: $ 100 mn in project But: No subtractiveuse (irrigation) onlyprojectsthatdon’tdivert water (hydro-energy) oraugmentflow (canalisation of Suddmarches in Sudan)

28. Externalstrategy Stick: Sticking to colonialtreaties, pre-venting upstream development; confron-tationallanguage Carrot: collaborativeprojects Powerfulfriends: US Internalstrategy Stick: tightcontrol of opposition Carrot: Employmentcreation Integration of North & SouthEgypt Two-chessboard strategy

29. Sudan: Jonglei project in Sudd • Channel to avoid massive evaportation in marshes • Sudan agrees with plan as thank-you for Egyptian help to regime & would provide better transport • Jonglei resisted by South as - it impedes movement of humans and cattle for Dinka, Nüer - It deprives the south of hydraulic mission In 1983 project comes to a standstill after SPLA attacks

30. Mubarak’s regendans • New Valley project alleen mogelijk als er (te)veel binnenkomt, bijv. 1997-2000 • Maar … 1978-1988 grote droogte • 1959 Full Utilisation of the Nile verdrag met Sudan - nu: nieuw verdrag zonder 1959 te wijzigen?

31. Other upstream states • Mainlyinterested in hydel • Over time irrigationmaybeanambition • Refularthreats to cancelcolonialagreements

32. Is it all a show ? • Protests; unratified treaties • Technical cooperation goes on • Making a noise attracts international sponsors .. E.g. World Bank,. UNDP-sponsored Nile Basin Initiative

33. The River Jordan R Jordan: 5 oeverburen GolanHeights & bovenstroom Jordaan betwist tussen Israel, Syria and Lebanon West bank: van wie zijn de aquifers? Gaza: bremzout drinkwater

34. Struggleforideas.. en achterliggende constellaties • Watervrede • Wateroorlog • Water (contra)hegemonie Watermanifest: Groep van Lissabon (Petrella) Anti-privatisering, water als gemeenschappelijk erfgoed, lokaal beheer, tegen grote dammen Niet coherent in compositie en agenda World Water Forum in IV (Mexico) en V (Istanbul) is een arena hiervoor Venezuela, Bolivia tegen de mondiale consensus

35. Hydro-Hegemonie (Zeitoun & Warner 2006) Grieks: hegemoon = gids, leider Niethetzelfdealsdominantie: Mix van harde (dwang) en zachte (overtuigingskracht, ideeen) vormen van power Meerlagigestrijd, lagenwerken op elkaar in (‘layer cake’) ‘the authoritative leadership of a riparian actor or actors, shaping discourses, values and the understanding as well as the ordering, including the positioning of other weaker riparian actors, of the (sociotechnical) water system".

36. Hydro-hegemony • Autoriteit - organiseren van fora - ruimhartigheid, giften - Succes prikkelt tot ambitie Hegemonale macht brengt aparte lusten en lasten Zijn er aardige hegemonen? Leider of bullebak (dwang)?

37. Euphraat-Tigris bekken • Gelaagd schaakbord • Internale kolonisatie van hulpbronnen • Turkse staat vsKoerdenu • Turkije vs. Syrie en Irak • Globale ‘ overlay’ : Amerikaanse dominantie in de regio

38. Turkijes hegemoniale strategies • ´Global´ • Omhoog: herleving Ottomaans rijk - aspiratie 21ste eeuw wordt ´Turkish´ century • Omlaag: Mondiaal kapitaal zoekt zicheenweg • Regionaal Europe - major concessies mensen rechten, appaisement met Griekenland M Oosten – alliantie met Israel, rapprochement met anderen C Azie– (vsRussia, Iran) culturele hegemonie • BasinGap Staat eenheidsstaat, incorporeren Koerden met wortel en stok ‘passieve revolutie’: liberalisering van watersector voor fondsen en interne controle

39. GAP

40. Case in point:Ilisu Dam (HEPP, 1200 MW, 182 m long, 135 m high, commissioned 1997 Interrupted 2001-2006

41. MSP for peace-making: the Cochabamba water war 1999 Privatisering van Cbba watervoorziening • Misicuni project $ 200 mn • Aflossenschuldenlast • Verdubbeling watertarief • Veronachtzaming traditionele waterrechten (usos y costumbres)

42. Rol van Israël • 1997 Samenwerkingsverdrag: militaire samenwerking en waterhandel • 2004 Arms for water deal ? • 2006 Waterafspraak afgeblazen • 2009 Erdogan schoffeert Israel • Druk van Israel op Eufraat? • Meer Eufraatwater voor Syrie: minder drink van • Israel op Jordaan • Ben ik een Zionist?

43. Lokaal Conflict… Voorbeeld van multiple-use water conflict in Bolivie • Tarata: domestic water vs. agricultural water. Slecht gedefinieerd wie waarop recht heeft • Domestic niet alleen voor wassen en koken maar ook voor bierbrouwen, moestuin, etc. • Dorpelingen saboteren elkaars pijpleidingen.

44. Het geval China: • Als China niest heeft de wereld griep • 97% van alle zeldzame industriële grondstoffen maar waterprobleem • zuid-noord-kanaal met grote ecologische gevolgen • Zou virtual water strategy niet beter zijn? • Land grab: landbouwgrond in Afrika betekent extra buffercapaciteit, wel concurrerend met lokale behoeften • China laat zich wel degelijk aan milieurichtlijnen als EKRW gelegen

45. Water conflict niet direct gerelateerd aan acute schaarste • Niet alle ‘samenwerking‘ is vrijwillig: kan synonym zijn aan onderdrukking • Samenwerking en conflict kunnen gelijktijdig voorkomen

46. Circumstantial evidence • Eufraat/Tigris zeker niet het droogste bassin ter wereld (cfr. Australië) • Wel altijd kandidaat-strijdperk om politieke redenen • 1975 en 1998 bijna oorlog • Sluiten nu vrede om politieke redenen • Wel lijkt langdurige droogte een prikkel tot vredesluiting: Oost-Afrikaanse staten; Nile basin initiative

47. Some useful lessons • Water wars have nothappened in recent times (yet) ---------------------------------------------- • Upstream ripariansuse water to access more power • Downstream ripariansuse power to access more water ------------------------------------------------------------ • Water conflict is notusuallyonlyabout water. Rather, it is a flashpointfor all kinds of disputes

48. Kortom: We moeten conflict niet los zien van samenwerking De afwezigheid van oorlogbetekentnoggeenvrede Eenverdragbetekentnoggeensamenwerking Conflict speeltzichvaak op meerniveausaf