ODAM VA UNING SALOMATLIGI 8-sinf

1. ODAM VA UNING SALOMATLIGI8-sinf QON AYLANISH SISTEMASI Yurakning tuzilishi va ishlashi Qon aylanish doiralari Limfa aylanishi Qonning tomirlar bo’ylab harakatlanishi

2. Dars rejasi Mavzu: Umumlashtiruvchi dars. • Kirish: Dars-o’quvchilar tomonidan tuzilgan guruhlar o’rtasida o’zaro bellashuv tarzida o’tishini ta’kidlab o’tish. Guruhlar bajarishi kerak bo’lgan shartlar bilan tanishtirish. • Asosiy qism: Guruhlar aytib o’tilgan shartlarni birma-bir bajarishadi. • Qon aylanish sistemasining strukturasini tuzish • Test topshiriqlarini bajarish • Sardorlar bellashuvi • Mustahkamlash: O’qituvchi ”Qon aylanish sistemasi” bobidagi tusunchalarni umumlashtirib, katta monitorda tushuntiradi. • Xulosa: G’olib bo’lgan guruhni aniqlash va o’quvchilarni baholash. So’ng ularga kerakli vazifalarni berish.

3. 1.Yurakning sistolik hajmi- 2. Qonni yurak bo’lmalariga olib keladigan qon tomirlari- 3. Arterial qon bosimining normaga nisbatan pasayishi- 4.Chap qorincha bilan chap bo’lmacha o’rtasida ……bor 5.Eng yirik va pishiq qon tomir- 6. Yurakning massasi ayollarda- 7.Tanadagi barcha limfa tomirlarda- 8. Yurakning o’rta-muskul qavati- 9.Bosh miyaga qon quyilishi- Qon aylanish sistemasining strukturasi. (Test)

4. Variantlar • a) 65-70 ml b) 70-72 ml c) 75-80 ml • a) arteriyalar b) venalar c) kapillyarlar • a) gipertoniya b) gipotoniya c) gomeostaz • a) yarimoysimon klapan b) 3 tavaqali klapan c) 2 tavaqali klapan • a) aorta b) arteriya c) vena • a) 220-300 g b) 180-220 g c)250-300 g • a) 500-800 ml b) 800-1200ml c) 1000-2000 ml • a) miokard b) endokard c) perikard • a) miokard infarkt b) gipertoniya c) insult

5. 1.Yurakning sistolik hajmi- 2. Qonni yurak bo’lmalariga olib keladigan qon tomirlari- 3. Arterial qon bosimining normaga nisbatan pasayishi- 4.Chap qorincha bilan chap bo’lmacha o’rtasida …… bor 5.Eng yirik va pishiq qon tomir- 6. Yurakning massasi ayollarda- 7.Tanadagi barcha limfa tomirlarda- 8. Yurakning o’rta-muskul qavati- 9.Bosh miyaga qon quyilishi- 65-70 ml qon Venalar b)gipotoniya c)2 tavaqali klapan bor a)Aorta b)180-220 g c)1-2 l limfa suyuqligi a)miokard c)Insult Qon aylanish sistemasining strukturasi. (Test)

6. 1. Yurakning o’zi 2 ta tojsimon arteriya orqali arterial qon bilan ta’minlanadi 2. Katta odamda tinch holatda qon bir marta aylanib ciqishi uchun 25-30 sek. vaqt ketadi 3. Yurak bir kech-kunduzda 100000marta qisqarib, 10 tonnaga yaqin qonni qon tomirlarga chiqaradi. 4. Arterial bosim 2 xil: maksimal va minimal bosimga bo’linadi 5. Minimal bosimni diastolik bosim ham deyiladi 6. Qon oqishining o’rtacha chuziqli tezligi aortada 40 sm/sek gacha sekinlashadi 7. Katta odamda tinch holatda yuragi 1 minutda 70-72 marta uradi 8. Arterial qon tomirining to’lqinlanishi arterial puls deyiladi 9. Arterial qon bosimining normaga nisbatan ortishi gipertoniya deyiladi

7. Yurakning ishlashi • Joylashishi-to’sh suyagining or-qasida,2 la o’pkaning o’rtasida, ko’proq qismi ko’krak bo’shli-g’ining chap tomonida • Vazni-erkaklarda 220-300 g, ayollarda 180-220g • 3 qavat-endokard,miokard, pe-rikard (ichki qavat va epi-kard) • 1 minutda-5 l qon oqib o’tadi, tinch holatda 70-72 marta qis-qaradi va kengayadi • Sistolik hajm-65-70 ml • Minutlik hajm-70 ml*70=4.9 l

8. Yurakning tuzilishi

9. Yurak kameralarida qonning harakatlanishi • Klapanlar-2 tava-qali, 3 tavaqali,2 ta yarimoysimon • Kameralar-4 ta, o’ng va chap bo’l-machalar, o’ng va chap qorinchalar • Yurak sikli-bo’lmachalar va qorinchalarning bir martadan qis-qarib bo’shashishi U o’rtacha 0.8 sek. davom etadi

10. Odam tanasida qon aylanishining umumiy sxemasi • Arteriyalar-yurakning chap qorinchasidan chiqib,tana-ning barcha qismlariga qon olib boruvchi qon tomirlari. Yurakdan boshlanadi. • Kapilyarlar-odam sochiga nisbatan 50 marta ingichka bo’-lib,barcha to’qimalar or-qali o’tadi • Venalar-qonni yurak bo’l-malariga olib keladigan qon tomirlari.Yurakka quyiladi

11. UYGA VAZIFA Har bir o’quvchi bir-biridan farq qilgan holda “Qon aylanish sistemasi” bobiga tegishli bo’lgan 3 tadan atama yozib kelish