Zijn gezondheidsbevorderende interventies op school even effectief voor alle leerlingen?

1. Zijn gezondheidsbevorderende interventies op school even effectief voor alle leerlingen? Prof. Ilse De Bourdeaudhuij Ghent University – BELGIUM Faculty of Medicine and Health Sciences Department of Movement and Sport Sciences Department of Public Health Intern Seminarie VLOR– 23 september 2010

2. Inleiding Sociale ongelijkheid in gezondheid ook bij adolescenten Lagere sociale klasse (SES) op basis van: Opleiding moeder/ouders/adolescent Werksituatie of werkstatus ouders Inkomen Fas score meer kans op…..

3. … ongezond gedrag • minder beweging, minder sport • meer ‘zitten’ (TV-kijken, games, pc, …) • meer frisdrank, meer snacks, meer vet • minder fruit & groenten, minder ontbijt • meer roken • meer alcohol gebruik, meer dronken, •  Interventies om deze gedragingen aan te pakken

4. DOEL van de studie Zijn deze gezondheidsbevorderende interventies ook effectief bij leerlingen met een lagere SES ?

5. 3 mogelijkheden Effect hoge SES > lage SES versterkt de sociale ongelijkheid Effect hoge SES = lage SES houdt sociale ongelijkheid gelijk Effect hoge SES < lage SES vermindert de sociale ongelijkheid ! !

6. Methode Europees project TEENAGE Bestaande effectieve interventies in Europa voor Beweging Voeding Roken Alcohol

7. Methode Review van alle interventies bij adolescenten in Europa

9. Methode • Studies voor beweging (n=20), ***voeding (n=17), • roken (n=21) • alcohol consumptie (n=4) • Meeste van deze studies op school of via de school

10. Resultaten

11. Beweging 3 interventies op school Studie 1: Multi-component Interventie BELGIË (Haerens et al. 2007a) Studie 2: Multi-component Interventie FRANKRIJK (Simon et al. 2004) Studie 3: Computer advies op maat BELGIË (Haerens et al. 2007b)

13. Studie 1: Hoog SES Laag SES ** ** ** +41 +20 +3 +28 +23 -3

14. Hoog SES Laag SES ** ** +43 -33 -33 -21 -20 -39

15. Effect op objectieve metingen (accelerometers) ENKEL Laag SES ** ** +42 -1 -52

16. Studie 2: Multi-component interventie Frankrijk Hoog SES Laag SES * * * * * * * * * * * *

17. Studie 3: computer advies-op-maat België Hoog SES Laag SES ** ** +19 +13 +23 +2

18. Besluit voor Beweging Vergelijkbare effecten in hoog en laag SES Resultaten tonen geen vergroten van de sociale ongelijkheid WAAROM ? Karakteristieken van de interventies 2 volledige-school benaderingen met omgevingscomponent (kosten, kwaliteit, gemak, toegankelijk, ..) + educatie component (non-competitie en OP MAAT)

19. Voeding • 3 interventies op school • Studie 1: Multi-component Interventie VET • BELGIË (Haerens et al. 2006 & 2007) • Studie 2: Pro Children InterventieFRUIT & GROENTEN • NEDERLAND, NOORWEGEN, SPANJE (te Velde et al, 2008) • Studie 3: Free Breakfast Initiative ONTBIJT WALES (Moore et al, 2007)

21. Studie 1: Vetinname na 1 jaar :effect in meisjes laag SES Vetinname na 2 jaar :effect in meisjes hoog SES

22. Studie 2: Fruit en Groenten Geen effecten in de 3 landen Geen verschillen tussen laag en hoog SES

23. Studie 3: Gratis Ontbijt Gezonde voedingsmiddelen bij het ontbijt Positieve houding t.o.v. eten van ontbijt elke dag Hoog SES Laag SES Hoog SES Laag SES

24. Geen verschillen in hoeveel keer ontbijt eten in de week thuis of op school Hoog SES Laag SES =

25. Besluit voor Voeding • VETINNAME: kortere termijn beter laag SES langere termijn beter hoog SES • FRUIT EN GROENTEN: geen verschillen • GRATIS ONTBIJT: betere attitudes en voedingsmiddelen lage SES • Resultaten tonen geen vergroten van de sociale ongelijkheid eerder verkleinen WAAROM ? Karakteristieken van de interventies • omgevingscomponent (gratis, kwaliteit, gemak, toegankelijk, ..) • + educatie component (advies OP MAAT)

26. Alcohol • 3 interventies op school • Studie 1: Unplugged (EUDAP study) • BELGIË + 6 andere landen (Faggiano et al. 2008, 2010) • Studie 2: Preventure • ENGELAND (Conrod et al. 2008) • Studie 3: Aktion Glasklar DUITSLAND (Morgenstern et al. 2009 )

28. Studie 1: Unplugged Na 2 jaar betere effecten in voor: dronken episodes frequentie dronken zijn wekelijks drinken problemen gerelateerd aan drinken Laag SES

29. Studie 2: Preventure Geen effecten op hoeveelheid drinken in beide groepen Wel op dronken zijn op kortere termijn, vooral effecten Laag SES

30. Studie 3: Aktion Glasklar Grotere effecten op dronken episodes in Laag SES

31. Besluit voor Alcohol • Globaal weinig effecten op frequentie drinken • Duidelijk sterkere effecten op alcohol misbruik, dronken zijn voor lagere sociale klasse • Resultaten tonen geen vergroten van de sociale ongelijkheid maar geven aanwijzingen voor verkleinen van sociale ongelijkheid

32. Roken • 3 interventies op school • Studie 1: Rookvrije school • NEDERLAND (Crone et al., 2003) • Studie 2: ESFA studie • (European Smoking prevention Framework Approach) • 6 landen enkel effect in PORTUGAL (De Vries et al., 2006) • Studie 3: ASSIST studie ENGELAND en WALES (Campbell et al., 2008 )

33. Studie 1: Rookvrije school Na 5 maand effect dus minder roken, bij jongens uit Geen effecten na 1 jaar Enkel interventie in klas en school Hoge SES

34. Studie 2: ESFA studie Na 30 maand effect op het starten met roken Sterkere effecten bij meisjes Interventie in community+ouders+school Laag SES Hoge SES

35. Studie 3: ASSIST Effecten werden gevonden bij op % rokers Verdere analyses toonden betere resultaten voor en sterker voor jongens Interventie door peers op school, adolescenten zelf Laag SES Hoge SES Laag SES

36. Besluit voor Roken • 1 studie met enkel school effect enkel in hoog SES • Andere studies met ouders, community in beide en ook laag SES • Sterkste effecten van sociale netwerk benadering en peers voor laag SES, zelfs voor bereiken van echte probleemgroepen • Resultaten tonen geen vergroten van de sociale ongelijkheid maar geven aanwijzingen voor verkleinen van sociale ongelijkheid indien juiste strategie wordt gebruikt

37. Algemeen Besluit

38. Bijna alle gezondheidsbevorderende interventies worden via de school aangeboden in Europa Resultaten tonen aan dat de school een goed kanaal is om dit te doen, ook voor jongeren uit lagere SES

39. Maar er zijn enkele VOORWAARDEN

40. Effect hoge SES > lage SES • versterkt de sociale ongelijkheid • Effect hoge SES = lage SES • houdt sociale ongelijkheid gelijk • Effect hoge SES < lage SES • vermindert de sociale ongelijkheid

41. Effect hoge SES > lage SESversterkt de sociale ongelijkheid Sterk cognitief gebaseerde interventies Lessen in de klas zonder iets anders Bv. Rookvrije school

42. Effect hoge SES = lage SEShoudt sociale ongelijkheid gelijkEffect hoge SES < lage SESvermindert de sociale ongelijkheid Beweging & Voeding omgevingsinterventies: beschikbaarheid, lage kost, goede kwaliteit, gemak, toegankelijk, … Advies op maat bv. via computer Klas + school + ouders + gemeente

43. Roken niet enkel in de klas, ook ruimer netwerk van jongeren, gemeente, ouders Goede effecten van sociale netwerk approach en peer education: adolescenten die zelf hun medeleerlingen motiveren

44. Effect hoge SES < lage SESvermindert de sociale ongelijkheid Alcohol Lessenreeks in de klas voor aanleren sociale vaardigheden, sociale invloed model Vooral op dronken episodes

45. Verdere informatie Ilse.Debourdeaudhuij@UGent.be