Download
1 / 22
230 likes | 751 Views
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÖRGÜTÜ UNITED NATİONS (UN). BMÖ nün Kuruluşu.
E N D
BMÖ nün Kuruluşu İkinci dünya savaşı sırasında müttefik devletlerin bir araya gelerek dünyanın yaşamış olduğu iki büyük dünya savaşının bir kez daha yaşanmaması için 26 Haziran 1945 tarihinde Birleşmiş Milletler Andlaşmasını kabul edip Birleşmiş Milletler Örgütünü kurmuşlardır. BM nin kuruluş amacı ve taslağı müttefik devletlerin San Francisco Konferansında (14 Ağustos 1941) varmış oldukları mutabakat sonucunda ortaya çıkmıştır.
**** 24 Ekim 1945’de yürürlüğe giren BM andlaşmasında kurucu devletler arasında Türkiye’de yer almaktadır. Başlangıçta 51 üyesi olan BMÖ, özellikle 1960’lardan itibaren çok sayıda üye kabul ederek, bugün 193 üye devlete sahip olarak evrensel bir örgüt görünümündedir.
Milletler Cemiyeti ile BMÖ arasındaki ilişki: • BM ile kıyasladığımızda Milletler Cemiyeti (1919 Versay Barış andlaşması) daha yerel bazda (Avrupa odaklı) bir örgüttür. BM evrensel bir örgüt iken Milletler Cemiyeti daha dar kapsamlı bir örgüttü. ABD Milletler Cemiyetine hiçbir zaman üye olmayıp 1933’den sonra itibaren Almanya, İtalya ve Japonya üyelikten çekilmişlerdir. • Milletler Cemiyetinin hukuki varlığı 1946’da kendi Genel Kurulunda aldığı kararla son bulmuştur. Aynı kararla malvarlığı hakları, arşivleri ve siyasi olmayan işlevleri BM örgütüne devredilmiştir. Dolayısıyla iki örgüt arasında bir otomatik halefiyetten söz edilemez.
BM ÖRGÜTÜNÜN AMAÇLARI BM Andlaşmasının başlangıç (giriş) kısmında yer alan aşağıdaki paragraf BM’nin temel amacını ve felsefesini göstermektedir: “ Bir insan yaşamında iki kez insanlığa tarif edilmez acılar yaşatan savaş felaketinden gelecek kuşakları korumaya kararlı olarak, biz, birleşmiş milletler halkları”……. diye bir ibarenin yer alması BMÖ’nün temel amacının yeryüzünde devletler arasında barışı sağlamak ve savaşları önlemektir.
BM örgütünün amaçları BM andlaşmasının 1. Maddesi Uyarınca; • Uluslararası barış ve güvenliğin korunması • İnsan haklarının korunması • İktisadi ve sosyal kalkınma • Çok taraflı diplomasi yoluyla devletlerarası ilişkilerin geliştirilmesi Şeklinde özetlenebilir.
BMÖ’nünYapısı Örgütün 6 taneasliorganıvebuorganlartarafındankurulançoksayıdayardımcıorganıvardır. AsliOrganlar • GenelKurul • GüvenlikKonseyi • UluslararasıAdaletDivanı (UAD) • Sekreterya • EkonomikveSosyalKonsey • VesayetKonseyi
TaliOrganlar GenelKurultarafındanbirçokönemliyardımcı organ vardır. • UluslararasıHukukKomisyonu • MültecilerYüksekKomiserliği • UNİCEF (BM ÇocukFonu) • BM TerörizmeKarşıMücadeleÖzelKomitesi • UluslararasıCezaMahkemesi • UluslararasıMahkeme vs....
I. GenelKurul • GenelKurultümüyedevletlerintemsilcilerindenoluşurve her üyedevleteşitkonumdaolup, bireroyasahiptir. Bağımsızlıkhareketindensonra 3. dünyaülkeleriGenelKuruldaçoğunluktadır. • Genelkurul her yılbirkeztoplanır. OlağantoplantıgenellikleEylül-Aralıkdönemindegerçekleştirilir. • GenelKuruldakararlaroyçokluğuylaalınır. Amaönemlimeselelerdekararlaroylarınüçteikiçoğunluğuylaalınır.
***ÖnemliSorunlar BM andlaşmasının 18.maddesine göre; uluslararasıbarışvegüvenliğinsağlanması, GüvenlikKonseyinesürekliolmayanüyelerinseçimi, üyekabulü, üyeihracı, bütçekonularışeklindebelirtilmiştir. • GenelKurul, silahsızlanma, ekonomik, sosyal, politik, kültürelişbirliği, insanhakları, vesayetrejimlerigibikonularıgörüşüpGüvenlikKonseyineveüyeleretavsiyelerdebulunabilir. • BM andlaşmasının 11. MaddesinegöreUluslararasıbarışvegüvenliğiilgilendiripeylemgerektirensorunlarGüvenlikKonseyinehavaleedilmelidir.
II.GÜVENLİK KONSEYİ Güvenlikkonseyisadecebirkısımdevletlerdenoluşmaktadır. 1965’teki değişiklikleberaberüyesayısı 11’den 15’e çıkartılmıştır. Üyedevletlerden 5’i SürekliÜye 10’u isegeçiciüyestatüsündedir. SürekliÜyeler: • ABD • Rusya • Çin • İngiltere • Fransa’dır.
Diğer on üyeGenelKurultarafındanikiyıliçinseçilir. Bu geçiciüyelerinbelirlenmesindedünyabarışınıkorumayaveÖrgütündiğeramaçlarınakatkılarıgözönündebulundurulur. Ayrıcaadilanebircoğrafidağılımauylmakzorundadır. Örnek: GüvenlikKonseyindegenellikle her birdönemdeAfrika-Asyaiçin 5, DoğuAvrupaiçin 1, Latin Amerikaiçin 2, Batıdevletlerine 2 koltukayrılmaktadır. ***Türkiye 1951-1952; 1954-55 yıllarındave son olarakda 2009-2010 yıllarıarasındaGüvenlikKonseyiüyeliğineseçilmiştir.
GüvenlikKonseyi, görevlerinisürekliolarakyerinegetirebileceksuretteteşkilatlandırılmıştır. Dolayısıyla New York’takidaimitemsilcilerbuişleviyerinegetirmeküzere her an başkanınçağrısıüzerinetoplanabilmektedir. • GüvenlikKonseyininalmışolduğukararlarda 15 üyeden 9’unun olumluoyuaranır. Sürekliüyelerdenbiriçekimseryadaolumsuzoyverdiğindekarar veto edilmişolur. • Veto yetkisibüyükdevletlerinbirirazıolmadıkça, budevletlerintemelçıkarlarınatersdüşenherhangibireylemingerçekleşmesiniuygulamadazorasoktuğundanBM’nintarafsızlığınışaibelikılabilmektedir.
GüvenlikKonseyineÖzgüYetkiler BM andlaşmasının VII. Bölümünegöreuluslararasıbarışıntehdidi, bozulmasıveyasaldırıdurumlarında, barışınkorunmasıveyatesisihususundaeylemekararvermeyetkisiGüvenlikKonseyinintekelindedir. GüvenlikKonseyi ilk önceuluslararasıbarışıntehditedildiğini, bozulduğunuveyasaldırınınvukubulduğunutespiteder. Dahasonra, alınacakönlemler (caydırma, silahsızlandırma, ambargovs) hakkındatavsiyeniteliğindeveyabağlayıcıkararlaralır.
III. SEKRETERYA Sekreterya, uluslararasımemurlardanoluşupbaşındaGenelSekreteryeralır. GenelSekreterinsiyasiişlevleridikkatealınarak, seçimindebelirlibirdengegözetilmiştir. GüvenlikKonseyi’nintavsiyesi (veto yetkisivardır) üzerineGenelKurulcaseçilir. 5 Yılolangörevsüresiyenilenebilir. Uygulamadagenellikleherhangibirbüyükgücünmensubuolmayanvebelirlibirblokaaçıkbiçimdeangajeolmayandevletlerinuyruklarıtercihedilmektedir.
GenelSekreter, BMÖ idaresininbaşıolarakpersonelinitayinedervepersonelinhiyerarşiküstüdür. ÖrgütbütçesiniuygularveGenelKurulateşkilatınçalışmasıhakkındayıllıkraporsunar. • GenelSekreter, Örgütadınahareketedip, hiçbirhükümettentalimatalamadığıgibi, tarafsızlığınagölgedüşürecekherhangibirdavranıştabulunmamalıdır. BütündüzenlemelerGenelSekreterinbağımsızvetarafsızbirkişiolmasınayöneliktir. • GenelSekreter, seçtiğiözeltemsilcileryoluyladagörüşmeleryürütebilmektedir.
GenelSekretereuygulamadasilahlıkuvvetlerinyönetimigörevi de verilmektedir. Örnek: “Kongo’daBelçikaaskerlerininçekilmesiiçingereklieylemiyapmak” şeklindeyapılangörevlendirmedezamanınGenelSekreteri Dag Hammarskjöld askerioperasyonyönetmişveKongo’yubirsüreidareetmiştir. Özetle; GenelSekreter BMÖ temsilcisive en üstdüzeyyöneticisiolarakuluslararasıarenada en etkilimuhattapvearacıdır.
BugüneKadarki BM GenelSekreterleri 1946-1952 : Trgyve Lie (Norveç) 1953-1961 : Dag Hammarskjöld (İsveç) 1961-1971: U Thant (Myanmar) 1972-1981: Kurt Waldheim (Avusturya) 1982-1991: Javier Perez de Cuellar (Peru)
1992-1996 : Butros-ButrosGhali (Mısır) 1997-2006 : Kofi Annan (Gana) 2006- .... : Ban Ki-moon (MevcutSekreter) (GüneyKore)
ULUSLARARASI ADALET DİVANI (UAD) Uluslararasıadaletdivanı, devletlerarasıhukukiuyşmazlıklarınçözümübakımındangenelyetkiyesahipevrenselbirmahkemedir. Divanınyetkisigeneldir; birçokdiğeruluslararasımahkemeden, örneğinAvrupaİnsanHaklarıMahkemesindenfarklıolarak, yetkisibelirlikurallarınuygulanmasıylasınırlıdeğildir. EvrenselkapsamlıbirmahkemeolanDivanınyetkialanıbelirlibircoğrafibölgeylesınırlıolmayıp, tümdevletleri de kapsar.
UAD’ninÖzellikleri: • LA Haye’debulunan UAD, BMÖ’nünasliorganlarındanbiridir, ancakbağımsızdır. • Divan 15 yargıçtanoluşur. 9 yıliçinseçilenyargıçlaryenidenseçilebilir. • Devletlerindoğrudannüfuzununönünegeçmekamacıyla, yargıçlarınadaygösterilmesiusulüözelolarakdüzenlenmiştir. Buna göre, seçilecekadaylarıdevletlerdeğil, SürekliHakemlikDivanındakiüyelerönermektedir.
Adayyargıçlar, en yüksekahlakiitibarıhaiz; kendiülkelerinde en yüksekadligörevleriyerinegetirmekoşullarınıbulunduranveyauluslararasıhukukdalındayetkileritanınmışkişilerolmalıdır. • YargıçlarGüvenlikKonseyiveGenelKuruldaayrıayrı, oyların salt çoğunluğuylaseçilir. BuradaGüvenlikKonseyinin veto yetkisibulunmamaktadır.
