Juridische pijnpunten bij de bestrijding van de fiscale fraude

1. Juridische pijnpunten bij de bestrijding van de fiscale fraude

2. Inhoud van het seminarie : • Omvang en oorzaken van de fiscale fraude • Juridische pijnpunten in de bestrijding van de fiscale fraude : • Het gebrek aan rechtszekerheid voor de belastingplichtige • De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie • De beperkte samenwerking met de economische en financiële sector • De beperkte middelen van politie en justitie

3. Omvang en oorzaken van de fiscale fraude

4. Omvang van de fiscale fraude • Studie 2005 Prof. Schneider mbt omvang van de zwarte economie 1989-2003 • België : 21,5% BBP • België komt hiermee in de lijst van de OECD landen na Griekenland (28,3%), Italië (26,2%), Spanje (22,3%) en Portugal (22,3%) • Ter vgl onze buurlanden : Frankrijk (14,8%), Nederland (12,8%) en Duitsland (16,8%).

5. Omvang van de fiscale fraude • Zwarte economie in België : 21,5% BBP • 2007 : 60 miljard Euro zwarte economie • 2007 : +/- 30 miljard Euro aan ontdoken belastingen • Gemiddeld % buurlanden : 14,8% BBP • Terugdringen zwarte economie in België tot gemiddelde buurlanden levert 10 miljard Euro aan fiscale inkomsten op

6. Oorzaken van de fiscale fraude • Hoge belastingdruk • Fraudegevoeligheid van het systeem • Lage pakkans • Afkeer van het politieke systeem • Maatschappelijke tolerantie • Complexiteit van de fiscale wetgeving • Economische noodzaak

7. Oorzaken van de fiscale fraude • Hoge belastingdruk • 44,8% bbp • “tax freedom day” : 10 juni • Laffer curve

8. Oorzaken van de fiscale fraude • Fraudegevoeligheid systeem • Samenwerkingsmodel noodzakelijk kwaad • Vb. aangifteverplichting • Bepaalde belastingen fraudegevoeliger • Belastingen op “objecten” moeilijker te ontduiken • Vb. verkeersbelasting • Vb. onroerende voorheffing • Belastingen op prestaties en op verbruik veel fraudegevoeliger • Vb. Inkomstenbelastingen op inkomen uit arbeid • Vb. BTW en Douane en Accijnzen

9. Oorzaken van de fiscale fraude • Lage pakkans • Hoe minder fiscale controle, hoe groter de verleiding om te frauderen • Statistieken 2006 : • IB : 0,32% belastingplichtigen gecontroleerd • BTW: 2,4% gecontroleerd • Internationale controle • 2662 vragen om inlichtingen • 4 multilaterale controles • 3 zendingen naar buitenland • Enquête 2006 : • 20% ondernemingen nog nooit gecontroleerd

10. Oorzaken van de fiscale fraude • Afkeer politiek regime • Politici zijn zakkenvullers • Belastinggeld wordt slechts besteed • Maatschappelijke tolerantie • “La fraude fiscale est à l’impôt ce que l’ombre est à l’homme” • Zit ingebakken in de mentaliteit van de burgers

11. Oorzaken van de fiscale fraude • Complexiteit van de fiscale wetgeving • Uitzonderingsbepalingen leiden tot frustratie • Bijv. waarom 15% RVHF voor renteniers en progressieve tarieven voor de werkende mens? • Uitzonderingsbepalingen leiden tot zwaardere en tijdrovende controles • Economische noodzaak • Indien concurrenten frauderen financiële noodzaak om ook te frauderen • Vb. studie HIVA zwartwerk in bouwsector • Neerwaartse prijsdruk 30%

12. Omvang en oorzaken van de fiscale fraude • Analyse oorzaken toont vicieuze cirkel aan • Voorbeelden : • hoge belastingdruk = hoog fraudepercentage • afkeer regime ( geen realisaties wegens te weinig middelen ) = hoog fraudepercentage • lage pakkans ( onvoldoende controle wegens te weinig middelen ) = hoog fraudepercentage

13. Juridische pijnpunten in de bestrijding van de fiscale fraude

14. Het gebrek aan rechtszekerheid voor de belastingplichtige

15. Het gebrek aan rechtszekerheid voor de belastingplichtige • Duidelijk wettelijk kader moet zorgen voor een transparant en rechtszeker overheidsoptreden • de burger moet weten wat van hem wordt verlangd en wat de gevolgen zijn van afwijkend gedrag • dit ontneemt vrees voor willekeur en creëert vertrouwen in overheidsoptreden • Dit is thans niet het geval : • problemen op het vlak van de fiscale controle • problemen op het vlak van de administratieve en strafrechtelijke sanctionering

16. Het gebrek aan rechtszekerheid voor de belastingplichtige • Problemen op het vlak van de fiscale controle • Onduidelijke wetgeving op het vlak van de fiscale controle • Vb. boekenonderzoek • Vb. vraag om inlichtingen • Vb. fiscale visitatie • Vb. fiscaal bankgeheim • Vb. datamining en Xenon project • Ongelijke toepassing onderzoeksbevoegdheden • sectoriële controles ( Vb. notarissen, deurwaarders, tandlabo’s, tandartsen, plastische chirurgen, telecom ) • Vb. 800 van de 1200 notarissen en 500 van de 8000 tandartsen • bankonderzoeken ( in 2006 ) • BTW 67 bankonderzoeken ( AOIF + BBI ) • registratie en successierechten 326 bankonderzoeken ( AKRED )

17. Het gebrek aan rechtszekerheid voor de belastingplichtige • Problemen op het vlak van de administratieve en strafrechtelijke sanctionering • fiscale fraude = strafrechtelijke vervolging? • willekeur • aangiften AOIF 2005 : 44 • aangiften BBI 2005 : 58 en in 2006 : 48 • fiscale fraude = zware administratieve sancties? • tabellen belastingverhoging en boetes niet transparant • willekeur • altijd ruimte tot onderhandelen vb. KB-Lux • verslag Rekenhof inzake sanctionering na EBA

18. De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie

19. De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie • Problemen met samenwerking tussen de fiscale administratie onderling • Problemen met samenwerking tussen de fiscale administraties en openbare besturen en instellingen • Problemen met internationale fiscale samenwerking • Problemen relatie fiscus - parket

20. De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie • Problemen met samenwerking tussen de fiscale administratie onderling • fiscale administraties zijn “verzuild” • Wet van 28 juli 1938 verbiedt geïntegreerde samenwerking • eenzijdige toepassing onderzoeksmachten • enkel subsidiaire uitbreiding onderzoek • problemen vb. Antwerpen, 14 maart 2006 • geautomatiseerde gegevensuitwisseling tussen de administraties is onmogelijk • “enig belastingdossier” • zie advies Privacycommissie 16/2007 dd 11 april 2007 inzake wetsontwerp verwerking persoonsgegevens FOD Fin

21. De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie • Problemen met samenwerking tussen de fiscale administraties en openbare besturen en instellingen • Wet van 28 juli 1938 verbiedt geïntegreerde samenwerking • Geen “spontane uitwisseling” van gegevens mogelijk • Zie Antwerpen, 14 september 1992 • Alleen uitwisseling van informatie welke reeds “in bezit” is van openbaar bestuur • Zie Hasselt, 26 mei 2004 • Problemen : • Vb. gemeenten en bouwvergunning • Vb. technische keuring en 4x4 • Vb. datamining

22. De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie • Problemen met internationale fiscale samenwerking • te weinig uitgewerkt • enkel regelingen spontane gegevensuitwisseling met : • Italië, Nederland, Frankrijk, Oekraïne, Letland, Litouwen, USA • andere vormen van samenwerking verwaarloosbaar : • gelijktijdige belastingcontroles georganiseerd door België in 2006 : 4 • aanwezigheid van Belgische ambtenaren op het grondgebied van verdragstaat in 2006 : 3

23. De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie • Problemen relatie fiscus – parket • Charter van de belastingplichtige 4 augustus 1986 • strikte scheiding tussen fiscaal onderzoek en strafonderzoek • onvoldoende mogelijkheden tot samenwerking fiscus-parket • ambtenaren mogen slechts optreden als “getuigen” niet als deskundigen • Vb. Antwerpen, 18 december 2007 • nefast voor fraudebestrijding • problemen van verjaring ( KB-Lux, Beaulieu, FBB dossiers )

24. De beperkte samenwerking met de economische en financiële sector

25. De beperkte samenwerking met de economische en financiële sector • De witwasbestrijding ( Wet 11 januari1993 ) • Meldingsplicht enkel voor : • ernstige en georganiseerde fiscale fraude • met bijzonder ingewikkelde mechanismen • OF • met procédés van internationale omvang • Quid inhoud begrip • Quid naleving meldingsplicht : • Vb. vastgoedsector 2 meldingen 2006 ( cfr notarissen 244 ) • Vb. diamantairs 0 meldingen 2006 • Vb. advocaten 3 meldingen • Vb. accountants 33 meldingen 2006 • De renseignering door de cijferberoepen • Geen verdere meldingsplicht voor cijferberoepen • Cfr Ierland, cfr Portugal

26. De beperkte middelen van politie en justitie • De ontdekte fraude is het topje van de ijsberg • Kasgeldvennootschappen en BTW-carroussels: • Hoofddaders zijn met de noorderzon verdwenen • Poging om overblijvers te vatten • KB-Lux en andere grote vissen: • Juridische uitputtingsslagen • Verjaring • Procedurekwesties • Andere zaken: • Onbekend is onbemind • Indien toch ontdekt: • Overaccentuering • Juridisering PITBULL • Compensering • Hantering van verregaande onderzoeksmethoden • “Follow the money”, werken met indicatoren, … • Perverse neveneffecten

27. Prof. Dr. Michel Maus Docent Fiscaal Recht VUB Docent Fiscaal Strafrecht UA Advocaat aan de balie te Brugge Blekerijstraat 103/0302, 8310 BRUGGE T 050 280 566 Mter. Stijn De Meulenaer Docent UAMS Advocaat aan de balie te Gent Burgstraat 38, 9000 GENT T 09 334 94 70