İmmun yetmezlikte önemi artan parazit hastalıkları Dr. Serpil DEĞERLİ

1. İmmun yetmezlikte önemi artan parazit hastalıklarıDr. Serpil DEĞERLİ

2. Paraziter hastalıklar ve immunoloji • Bazı paraziter enfeksiyonlarda hücresel, bazılarında hümoral, bazılarında ise hümoral hem de hücresel bağışıklık birlikte meydana gelir • Kan dolaşımını enfekte eden plasmodium gibi kan protozoonlarına karşı hümoral, dokuda gelişen leishmania gibi parazitlere karşı ise hücresel immun cevap gelişir. • İmmunosupresif hastalarda her türlü paraziter enfeksiyonun daha ağır seyrettiği görülür.

3. KONAK SAVUNMA MEKANİZMALARI İMMUNİTE TİPİ YÜZEY VE MEKANİK HUMORAL HÜCRESEL 1.Şekil(nonspesifik) 2. Şekil (spesifik) *Deri,öksürmerefleksi, solunum epiteli silial hareketi, fışkırma etkisi (idrar) vb... *Immunglobülinler (IgA) *Kompleman *Lizozom *Fibronektin *İnterferon *Antikorlar(IgM,IgG) *B hücreleri *Fagositler (nötrofil) *Kemotaksi *Fagosit (monosit,eozinofil) *Nk hücreleri *Cell-mediated *İmmunity *Sensitize hücreler (T hücreleri, mononükleer fagositler)

4. İmmun yetmezlik ve paraziter enfeksiyonlar • İmmun yetmezliğe genellikle; konjenital olarak eksiklik, anormal gelişme, maligniteler, sitotoksik ilaçlar ve AIDS gibi enfeksiyonlar yol açar. • İmmunsupresyon sonucu vücudun direnci azalınca; 1- Hastalık yapma gücü az olan parazitlerle bile hastalıklar meydana gelebilir. 2- Sessiz enfeksiyonlar alevlenir. 3- Yerleşik (lokal) enfeksiyonlar yayılır. 4- Mevcut hastalık ağırlaşır.

5. İmmun Yetmezlikte Önemi Artan Parazitler • İmmun yetmezlik durumunda her çeşit paraziter enfeksiyon daha şiddetli seyretse de bazıları çok daha önemli patolojilere neden olabilirler. Bunlardan bazıları; -Entamoebahistolytica -Isospora belli -Microsporidia -Giardia lamblia -Leishmania spp. -Toxoplasma gondii -Plasmodium spp. -Pneumocystis carinii -Schistosoma spp. -Cyclospora cayetanensis -Strongyloides stercoralis -Cryptosporodium parvum

6. Toxoplasma gondii • İnsanlardayaygın olmasına rağmen, sağlıklı bir erişkinde enfeksiyon %90 asemptomatik seyreder. • Özellikle kronik dönemde sağlam kişilerde genellikle hiçbir bulgu vermez. • Kronik dönemde dokularda bulunan doku kistlerinin rüptürü immun sistem aracılığı ile önlenmektedir • İmmunosupresif hastalarda (özellikle CD4 T helper’ ların azaldığı AIDS’te) doku kistleri rüptüre olur ve bradizoitler diğer hücreleri enfekte etmeye başlarlar.

7. Toxoplasma gondii • İmmunosupresif hastalarda enfeksiyon çoğu kez merkezi sinir sistemini tutar. • Diffuz ensefalopati, meningoensefalit veya serebral kitlenin görüldüğü Toxoplazmik ensefalit (TE) meydana gelebilir. (Bir çalışmaya göre AIDS’lilerin yaklaşık %80 nde) • Ayrıca bu hastalarda pnömoni ve korioretinit insidansında artış görülür. • Toxoplasmosis saptanan AIDS’lilerde 1 yıl içinde ölüm oranı yaklaşık %70 olarak bildirilmektedir.

8. Pneumocystis carinii • P. jiroveci akciğer ve alveollerin interstisyal dokularında parazitlenen ekstrasellüler bir parazittir. • Bir çok insan muhtemelen P. carinii’yi latent enfeksiyon olarak taşımaktadır ve genelde asemptomatiktir. • Normalde immun sistem tarafından organizmalar kontrol altına alınır ve bulgu vermez. • Malignite, lenfoproliferatif hastalıklar, kemoterapi, AIDS gibi durumlarda oluşan hücresel immunite bozukluğu sonucu enfeksiyon aktive olur.

9. Pneumocystis carinii • İmmunosupresif hastalarda organizmalar akciğerde aşırı derecede çoğalır ve PCP’ye (Pneumocystis carinii pneumonia) sebep olur. • HIV enfeksiyonu olan hastaların %60’nda AIDS tanısını düşündüren başlangıç bulgusu PCP dir. • AIDS’lilerin %80’nde ise hastalığı süresince herhangi bir dönemde ortaya çıkabilir. • PCP çocuklarda ve prematüre infantlarda görülebilir.Bunlar malnütrisyonlu, zayıf ya da primer immun yetmezliği bulunan çocuklardır.

10. Leishmania spp. • Leishmania spp. memelilerde yerleşen zorunlu hücre içi bir parazittir. • Visseral, kutanöz ve mukokutonöz olmak üzere 3 değişik klinik tablo ile karşılaşılabilir. • Phelebotomuslar tarafından deriden inokule edilen leishmania promastigotları deri içindeki makrofajlarca fagosite edilir ve amastigot formuna dönüşürler. • CD4+ Th hücrelerinden sentezlenen ve makrofajları aktive eden IL-2 ve INF-gamma savunmada önemli rol oynarlar.

11. Leishmania spp. • CD4+ T hücre yetmezliği olan enfekte insanlarda makrofaj disfonksiyonu sonucu hastalık daha şiddetli oluşur. • Leishmania ve HIV ile infekte makrofajlar her iki enfeksiyonun şiddetlenmesine sebep olur. • Leishmania enfeksiyonu TNF-alfa’nın salınmasını stimüle eder; buda makrofajlarda HIV replikasyonunu indükler ve enfeksiyonunu ilerletir ve yaşamın daha kötüye gitmesi sonucu ortaya çıkar. • İmmunosupresyon sonucu leishmaniosis daha şiddetli ve yaygın organ tutulumu şeklinde ortaya çıkmaktadır.

12. Giardia intestinalis • Giardia intestinalis ince bağırsağın kamçılı ekstraselluler bir parazitidir. • İmmun yetmezlikli hastalarda ve özelliklede değişken hipogamaglobulinemili hastalarda giardiosis insidansı yüksek bulunmaktadır • Bu hastalarda giardiosis en yaygın diyare sebebidir ve hafif veya şiddetli villus atrofisi ile ilişkilidir.

13. Cryptosporidium parvum • İnsan ve hayvanların ince bağırsak mikrovilluslarını infekte eden bir parazittir. • Özellikle immunosupresif hastalarda ağır diyare belirtileriyle seyretmektedir • Normal bireylerdede hastalığa yol açabilir. • Ancakbu hastalarda diyare birkaç hafta içinde sonlandırılabilmekte ve kendiliğinden iyileşme olabilmektedir. • Immunosupresif hastalarda (özellikle AIDS) ishal uzun sürmekte ve ölümle sonlanabilmektedir. Bu hastalarda parazit barsak dışına da yayılabilmekte ve özellikle respiratör cryptosporidiosis (pulmoner tip) daha sık görülmektedir.

14. Blastocystis hominis • 1967 yılına kadar mantar olarak kabul edilmekteydi • Ameboid granüler ve vakuoler olmak üzere 3 formu bulunur • Patojenitesi hala tartışmalı • Amip formunun olduğu durumda şiddetli ishale neden olur • AIDS lilerde ve immun düşkün bireylerde süregen veya tekrarlayan ishallere neden olmaktadır

15. Isospora belli • Bir çok evcil hayvanda hastalık etkenidir • Barsak epitel hücrelerine yerleşir ve tekrarlayan aseksüel gelişimle barsak yüzeyinde harabiyete neden olur • Daha çok tropikal ve subtropikal bölgelerde rastlanır • İmmun sağlam kişilerde akut sınırlı ishale neden olurken , immünbaskın bireylerde persistent enterit yapar • Tanıda tipik ookistlerin ve Charcot-Leyden kristallerinin görülmesi yardımcıdır

16. Cyclospora cayetanensis • Büyük Cryptospodium olarak ta bilinir ve 1986 dan beri tüm dünyadan bildirilmektedir • Ancak moleküler çalışmalarla daha çok Eimeria lara benzediği saptanmıştır • Dışkıda ookistlerin görülmesiyle tanı konulur, MAF ile boyanır, UV altında otofloresans verir • İmmün düşkün bireylerde özellikle AIDS lilerde bildirilmiştir • Uzun süren ve tekrarlayan ishale ve safra hastalıklarına neden olurlar

17. Microspodia • Zorunlu hücre içi parazitidir • İlk insan olgusu 1959 da bildirilmiş ve olguların çoğunu AIDS lileroluşturmaktadır • Enterocytozoon bieneusi AIDS li hataların enterositlerini infekte eder.Diğer epitel hücrelerini de tutabilir • Encephalitozoon intestinalis Dissemine ve enterik infeksiyonlara yol açar • Encephalitozoon cuniculi dissemine infeksiyonlara yol açar • Encephalitozoon hellem, özellikle AIDS lilerde göz infeksiyonlarına yol açar

18. Microsporidia • Vittaforma cornea HIV(-) lerde korneal infeksiyonlara neden olur • Nosema connori atimik bebeklerde dissemine infeksiyona neden olur • Trachipleistophora hominis miyositli AIDSli bir hastanın kaslarında tanımlanmıştır • Tanı biyopsi materyallerinde, dışkı idrar safra duodenal bronşial yada nazal sıvılarda sporların görülmesiyle konulur • Modified Ryan’s Trichrome boyası ideal

19. Strongyloides stercoralis • S.stercoralis’in yaşam döngüsünde önemli bir durum, bir internal oto-enfeksiyon kapasitesine sahip olmasıdır. • Bu siklus kendisini düşük düzeyde olmak üzere bireylerde semptoma sebep vermeden yıllarca devam ettirebilir. • Yıllar önce alınmış enfeksiyon birey immunosuprese olursa, çok sayıda larva ve erişkin parazit süratle artabilir. Hiperenfeksiyon sendromu ve dissemine strongyloidiosis’e neden olur. • AIDS’li hastalara yapılan otopsiler sonucu GİS, karaciğer, akciğer ve kalpte S.stercoralis larvaları görülmüştür.

20. Uyuz (Gal) • Çeşitli nedenlerle gelişen immunosupresyon ve topikal kortikosteroidlerin kullanımı uyuzun şiddetli bir formu olan Norveç uyuzunda artışa yol açmıştır. • Norveç uyuzu; bütün vücudu sarabilen kabuklar içinde çok miktarda S.s.hominis’in bulunduğu çok bulaşıcı bir hastalıktır. • Klasik uyuza nazaran kaşıntı az veya hiç yoktur. • Hiperkeratozlu kabuk koruyucu bir çevre sağlayıp sarcoptes sayısının artmasını sağlamaktadır.

21. Demodex folliculorum • Kıl folikül uyuzu olarak bilinir • Yüzde, kirpik, alın, burun ve kulakta yerleşebilir • İmmün baskın bireylerde önemli bir parazittir irinli dermatiteve akneye neden olmaktadır