Współpraca władz oświatowych, samorządów i przedsiębiorców

1. Współpraca władz oświatowych, samorządów i przedsiębiorców System dualnego kształcenia zawodowego DualesAusbildungssystem Krzysztof Bosak Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej

4. Ausbildungspakt: Tło historyczne • Początki systemu dualnego – lata 30-ste XX w. • Od lat 80-tych toczyła się debata nad zwiększeniem ilości oferowanych miejsc praktyk zawodowych przez prywatne firmy • Narodziła się idea aby przy pomocy tzw. transferu na kształcenie zawodowe (Ausbildungsplatzabgabe) obciążyć firmy nie oferujące praktyk zawodowych quasipodatkiem, który byłby w całości przeznaczony na dofinansowanie kształcenia zawodowego • W 2004 ustawa przeszła przez Bundestag ale Budesrat zablokował ją • W zamian narodziła się idea Ausbildungspakt • Związki zawodowe i skrajna lewica były od początku przeciwne, żądając przymusowego zaangażowania przedsiębiorców

5. Ausbildungspakt • Krajowy Pakt na rzecz Wykształcenia i Szkolenia Specjalistycznych Kadr • Nationaler Pakt fürAusbildungundFachkräftenachwuchs (w skrócie: Ausbildungspakt) • Umowa społeczna pomiędzy przedstawicielami polityki a przedstawicielami gospodarki (zrzeszeń przemysłowych i zrzeszeń przedsiębiorców) zawarta w 2004 roku w celu przełamania negatywnego trendu w kształceniu zawodowym • W 2010 pakt został przedłużony na lata 2010-2014 (III edycja, pierwszy raz przedłużony w 2007 r.)

6. Główne założenia Paktu • Inicjatywa tworzenia konkretnych miejsc kształcenia zawodowego ma wychodzić od strony przedsiębiorców • Sfera prywatna ma utworzyć rocznie 60 000 nowych miejsc kształcenia zawodowego i 40 000 miejsc pierwszego kształcenia zawodowego (Einsteigsqualifizierung) • Dodatkowo ma powstać 10 000 miejsc pierwszego kształcenia zawodowego plus (EQ-Plus), które są nakierowane na uczniów słabszych - obok praktyki zawodowej zawierają także zajęcia wspomagające • RFN i landy wspierają przedsięwzięcia na rzecz redukcji liczby uczniów przerywających szkołę przed egzaminem (przez co nie mogę oficjalnie wziąć udziału w programie praktyk zawodowych) • Także szkoły ogólnokształcące mają przeprowadzać obowiązkowo i systematycznie szkolenia pozwalające zorientować się w możliwościach kształcenia zawodowego

7. Dalsze założenia • Koncentracja na kształceniu techniczno-informatyczno-matematycznym (III edycja paktu) • Ze strony rządu: Intensyfikacja i rozbudowa doradztwa zawodowego • Sfera prywatna: Optymalizacja giełd praktyk zawodowych • Mocniejsze wciągnięcie w proces Urzędów Pracy • Rząd przeznaczy środki na dodatkowych 100 doradców kształcenia zawodowego

8. Sukces Paktu • W 2010 roku udało się podpisać dzięki Ausbildungspakt o 6% więcej nowych umów o kształcenie niż w roku 2003 mimo niekorzystnych zmian makroekonomicznych • Ilość osób przerywających edukację spadła o 9% • W latach 2008-2010 zgodnie z Niemiecką Agencją Pracy (BundesagenturfürArbeit) było więcej miejsc kształcenia zawodowego niż chętnych

9. Podział kompetencji • Rząd federalny (Ministerstwo Badań i Edukacji oraz Ministerstwo Pracy i Gospodarki) – regulacje ustawowe, regulaminy nauki, klasyfikacja zawodów • Landy – programy nauki, organizacja praktyk i egzaminów, współpraca z izbami rzemieślniczymi i organizacjami biznesowymi, szkolenia, serwisy inf. • Przedsiębiorstwa – udostępnieni praktyk, egzaminy, świadectwa • Uczeń – znalezienie sobie praktyk, wybór szkoły, dziennik praktyk, egzaminy pisemnei praktyczne

10. Regulacja zawodów • Konkretne normy (rzeczowe i czasowe) dotyczące poszczególnych zawodów regulują rozporządzenia dotyczące poszczególnych zawodów (Ausbildungsorndungen). Podstawą prawną dla tworzenia Ausbildungsorndungenjest prawo o szkolnictwie zawodowym (Berufsbildungsgesetz) • Zmiana definicji danego zawodu odbywa się w ramach Berufsbildungsgesetz z inicjatywy izb rzemieślniczych (Fachverbände), organizacji pracodawców (Organisationen der Arbeitgeber), związków zawodowych (Gewerkschaften) lub Krajowgo Instytutu Kształcenia Zawodowego (BundesinstitutfürBerufsbildung) • Zazwyczaj odbywa się to tak, że po wysłuchaniu inicjatora i stron zainteresowanych decyzję podejmuje ministerstwo, uzgadniające to dodatkowo z poszczególnymi landami • Samo Ausbildungsordnung zmienia się wg ustalonej procedury w której uczestniczą przedstawiciele władz związkowych, landów, związków zawodowych oraz naukowców zajmujących się kształceniem zawodowym

11. Umowa o kształceniu zawodowym • Podstawą współpracy jest umowa o kształceniu zawodowym (Berufsausbildungsvertrag) • Uczeń podpisuje ją z zakładem oferującym praktykę • Stroną jest jeden lub wielu uczniów iprzedsiębiorstwo oferujące kształcenie • W przypadku kształcenia nieletnich stronę przy zawieraniu umowy są rodzice • Ramy minimalne dotyczące kształtu umowy Berufsbildungsvertragsą określane przez paragraf 10 prawa o kształceniu zawodowym (§10 Berufsbildungsgesetz) • na kształt tej umowy (czyli na ramy dotyczące kształcenia zawodowego) mają wpływ zarówno landy jak i rząd RFN • Średni czas trwania kształcenia: 35-37 miesięcy

12. DualesAusbildungssystemw liczbach • W 2011 r. ilość nowych umów o kształcenie: 570 140 (wzrost rok do roku o 1,8%) • W 2011 r. w Niemczech kształcono w 344 (uznanych, skodyfikowanych) zawodach • W 2010 r. w systemie szkolenia zawodowego brało udział ponad 1,5 miliona młodych osób • W 2009 r. 145 tys. młodych brało udział w programie kształcenia na praktykach dotowanych przez państwo (9,6%) • W 2010 r. ponad 142 tys. umów pomiędzy uczniami a przedsiębiorcami zostało zerwanych przedwcześnie (23% całości w danym roku) • Spada ilość zaangażowanych przedsiębiorstw. W 2010 r. kształciło 468 tys. firm (22,5%). Spadek wynika w dużej mierze z rezygnacji z udziału w systemie przez MSP • 61% kształconych po zakończeniu znajduje zatrudnienie w firmie kształcącej. Kwotę tę zaniżają nowe landy

13. Procent zaangażowanych firm

14. Wynagrodzenia praktykantów

15. Bilans dla przedsiębiorcy (2007)

16. Nakłady budżetowe na szkolenie

17. System szkolny a dualny

18. Proporcje kształcenia w Szwajcarii

19. Zalety systemu dualnego • Dopasowanie popytu i podaży pracy • Niskie bezrobocie wśród młodzieży • Dopasowanie oferty edukacyjnej szkół do wymagań rynku • Zaangażowanie obywatelskie przedsiębiorców i organizacji branżowych • Wychowanie w duchu odpowiedzialności za siebie i realizmu • Oswajanie ucznia z rynkiem pracy przy zachowaniu mechanizmów ochronnych

20. Słabości systemu dualnego • Chaos kompetencyjny pomiędzy rządem RFN, landami i organizacjami branżowymi • Brak wystarczającego popytu na praktyki • Zrywanie umów przez firmy po skonsumowaniu dofinansowania • Nadmierne obciążenia dla firm • Zbyt wąskie profile zawodowe nauki • Problemy z praktykami dla słabszych

21. POLSKA

22. Kierunki kształcenia (Wielkopolska)

23. Przedsiębiorcy a praktyki

24. Propozycje rozwiązań cząstkowych • Możliwość odpisania kosztu zatrudnienia pracownika oddelegowanego do nauki zawodu od przychodów z uwzględnieniem mnożnika • Koszt pracownika oddelegowanego do nauki praktykantów byłby odliczany od przychodu podatkowego nie w wartości 100%, ale większej (do ustalenia przy pomiarze oceny skutków legislacji) – np. 150 lub 200% • Możliwość amortyzowania sprzętu przekazanego szkole lub oddanego w użytkowanie przy zagwarantowanej neutralności służb skarbowych. W świetle ustawy o rachunkowości, przekazanie środków trwałych (np. maszyn) w użytkowanie, lub wprost zakupienie maszyn szkole, może rodzić wątpliwości co do możliwości ich amortyzowania przez firmę. • Możliwość zawierania kontraktu między szkołą (i dodatkowo np. urzędem pracy) a przedsiębiorcą. Kontrakt mógłby obejmować dofinansowanie procesu kształcenia bezpośrednio szkole w zamian za gwarancję zatrudnienia. • Obniżenie składki ZUS przez pierwszy rok pracy pracownika wykształconego na zamówionym kierunku nauki do wysokości składki ZUS ponoszonej przez osobę rozpoczynającą działalność gospodarczą

27. Wydatki na edukację i wych.: 58,8 mld

28. Wydatki na kształcenie zawodowe • Udział w wydatkach powiatów: 41% • Udział w wydatkach miast na p.p.: 14% • Udział w wydatkach województw: 18% (dane GUS z 2009 r. za raportem „Badanie Funkcjonowania Systemu Edukacji”) Szacunek wydatków na rok 2011: • Wydatki powiatów: 2,91 mld zł • Wydatki miast na p.p.: 2,41 mld zł • Wydatki województw: 0,16 mld zł SUMA: 5,48 mld zł (9% edukacji; 1,8% budżetu; 0,8% sektora publicznego)

29. Dziękuję za uwagę! Krzysztof Bosak krzysztof.bosak@republikanie.org tel. 508 101 026