Γραφεία: Ακαδημίας 45 , 2 & 3 ος όροφος E-mail : adimopoul@law.uoa.gr

1. ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥΚαθηγήτρια κ. ΚέλλυΜπουρδάρα, (Βυζαντινό, Μεταβυζαντινό δίκαιο)Επίκουρη Καθηγήτρια κ. Αθηνά Δημοπούλου(Αρχαίο Ελληνικό, Ελληνιστικό, Ρωμαϊκό δίκαιο) Γραφεία: Ακαδημίας 45, 2 & 3ος όροφος E-mail: adimopoul@law.uoa.gr http://users.uoa.gr/~adimopoul/ : Σπουδαστήριο Ιστορίας Δικαίου, Ακαδημίας 47, 2Ος όροφος,

2. ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ Σ. Τρωιάνος – Ι. Βελισσαροπούλου-Καράκωστα,Αθήνα (2010), Νομική Βιβλιοθήκη

3. Χρονικό πλαίσιο 1. Μινωικοί χρόνοι (2000-1450 π.Χ.) Μυκηναϊκοί χρόνοι (1600-1200 π.Χ.)

4. Πηγές: • Πινακίδες γραμμικής Β’ γραφής • Ομηρικά έπη • Τραγικοί

5. Χρήση φοινικικού αλφαβήτου • Κοπή νομίσματος • Δημιουργία πόλης-κράτους 2. «Σκοτεινοί» χρόνοι (1200 - 8ος αι.)3. Αρχαϊκοί χρόνοι (8ος-6ος αι.)

6. Επιγραφές • Ομηρικά έπη • Ησίοδος • Λυρικοίποιητές Πηγές:

7. Οργάνωση πόλεων-κρατών. • Πηγές • Φιλολογικές: • Ιστορικοί, Φιλόσοφοι, Ρήτορες • Πληροφορίες για το ιδιωτικό δίκαιο • Επιγραφικές: • Ψηφίσματα της βουλής και του δήμου, νόμοι • Πληροφορίες για το δημόσιο και ποινικό δίκαιο 3. Κλασικοί χρόνοι (5ος-4ος αιώνας π.Χ.)

8. Διάδοχοι – ελληνιστικές μοναρχίες • Οι πόλεις-κράτη δεν εξαφανίζονται • Μεταβολές στο χώρο του δημοσίου δικαίου • Σχέσεις ιδιωτικού δικαίου: προσεγγίσεις εννόμων τάξεων 4. Ελληνιστικοί χρόνοι (301 π.Χ -212 μ.Χ.)

9. 301 π.Χ. Ελληνιστικές Μοναρχίες

10. Ρωμαίοι: κατάκτηση Μακεδονίας (168 π.Χ.), Αχαΐας (146 π.Χ.), Αλεξάνδρειας (31 π.Χ.) • Αλλαγές στο δημόσιο δίκαιο: • Περιορισμός εξουσιών δημοκρατικών οργάνων • Αντικατάσταση μοναρχών από ρωμαίους αξιωματούχους • Ιδιωτικό δίκαιο: • Λίγες αλλαγές αρχικά • ConstitutioAntoniniana (Ήδικτο του Καρακάλλα), 212 μ.Χ. Ρωμαίοι & Έλληνες

11. Επιγραφές • Πάπυροι (ελληνικοί, Αίγυπτος) • Συμβάσεις • Δικαστικά έγγραφα • Διοικητικά έγγραφα Πηγές:

12. Α. Αρχαϊκοί χρόνοι • Από ίδρυση Ρώμης (μέσα 8ουπ.Χ. αι.) έως 202 π.Χ., τέλος β’ καρχηδονιακού πολέμου • Πολίτευμα: • Μέχρι 509 π.Χ. μοναρχικό (Ετρούσκοι βασιλείς) • Μετά την εκδίωξη Ετρούσκων, δημοκρατικό (Respublica, Ύπατοι) • Δίκαιο: ελληνικές επιδράσεις (Σόλων) 5. Ρωμαϊκοί χρόνοι(περίοδοι πολιτεύματος = περίοδοι δικαίου)

13. 2 τελευταίοι αιώνες ρωμαϊκής δημοκρατίας (2-1ος αι. π.Χ.) • Σημαντικοί για τη μετέπειτα διαμόρφωση του ρωμαϊκού δικαίου • Ελληνικές επιδράσεις: • Μέσω των ναυτικών συναλλαγών, στο πεδίο αυτό • Μέσω Ελλήνων αιχμαλώτων: παιδαγωγοί στη Ρώμη, διδάγματα στωικής φιλοσοφίας & ρητορικής Β. Προκλασικοί χρόνοι

14. Ηγεμονία • Κλασικό ρωμαϊκό δίκαιο • Ανάπτυξη νομικής επιστήμης: ερμηνεία διατάξεων από νομικούς, νομολογία • Έλλειψη θεωρητικών εννοιών, ορισμών • Ασφάλεια δικαίου Γ. Κλασικοί Χρόνοι (τέλη 1ου αι. π.Χ. – μέσα 3ου αι. μ.Χ.)

15. Δεσποτεία • Διάδοση του Χριστιανισμού • Επιδράσεις στο ιδιωτικό δίκαιο • Επαφή με τοπικά δίκαια επαρχιών • Οικονομική κρίση • Αλλοίωση «κλασικού» χαρακτήρα του δικαίου • «Εκχυδαϊσμένο» δίκαιο (Vulgarrecht). Δ. Μετακλασικοί χρόνοι (τέλη 3ου αι. μ.Χ. έως 533-534 μ.Χ.)

16. Corpus IurisCivilis • Έργα ρωμαίων νομικών (Πανδέκτης, Digesta) • Νομοθετικές διατάξεις ρωμαίων αυτοκρατόρων (Κώδικας, Codex) • Eισηγήσεις(Institutiones) • Νεαρές (Novellae) Ιουστινιάνεια Κωδικοποίηση(533-534 μ.Χ.)

17. Έργα ρωμαίων νομικών • Έργα Λατίνων συγγραφέων • Επιγραφές • Πάπυροι Πηγές Ρωμαϊκού Δικαίου

18. Από πότε; • Κρατούσα γνώμη: η έρευνα βυζαντινών νομικών κειμένων εκτείνεται από το Διοκλητιανό - έως το 1453 Βυζαντινοί χρόνοι

19. Περιοχές που περιήλθαν σε ξένους κατακτητές (Οθωμανούς, Ενετούς, Φράγκους), πριν και μετά την Άλωση, • Ανάλογα με το χρόνο απόσπασης κάθε περιοχής από τη βυζαντινή κυριαρχία • Έως το χρόνο απελευθέρωσης ή ενσωμάτωσης στο ελληνικό κράτος, οπότε απέκτησαν ιδιαίτερη νομοθεσία • Π.χ., Ιόνιος Πολιτεία 1841, Σάμος 1897, Κρήτη 1903. Μεταβυζαντινή περίοδος

20. Για κάθε περιοχή από τη λήξη του μεταβυζαντινού δικαίου • Για το ελληνικό κράτος: 1821 • Εθνοσυνελεύσεις: αντιμετωπίζουν το ζήτημα του εφαρμοστέου δικαίου • Επιδαύρου 1822 • Άστρους 1825 • Τροιζήνας 1827 Νεώτεροι χρόνοι

21. Δυσκολία προσδιορισμού • Αλλάζει ανάλογα με την περίοδο • Ελληνική αρχαιότητα: όπου οι Έλληνες ίδρυσαν πόλεις ή εμπορικές εγκαταστάσεις Γεωγραφικό πλαίσιο

22. Αποικισμός, 550 π.Χ.

23. Κύριοι πόλοι ενδιαφέροντος: Αττική – Αίγυπτος • Βασίλεια (π.χ. Μακεδόνων) • Έθνη (π.χ. Θεσσαλών, Αιτωλών) • Μεγάλες διαφορές στο δημόσιο δίκαιο • Ιδιωτικό δίκαιο: κοινή γλώσσα, κοινή θρησκεία, εμπορικές συναλλαγές μεταξύ πόλεων και κρατών= σύγκλιση θεσμών σε πεδία συναλλαγών, οικογενειακού, κληρονομικού, δικονομικού δικαίου.

24. Αρχαία Αττική, Δήμοι

25. Πτολεμαϊκή Αίγυπτος, 270 π.Χ.

26. Μετά την ConstitutioAntoninianaτο Ρωμαϊκό Δίκαιο επεκτείνεται από τη Μ. Βρετανία έως τη Μέση Ανατολή. • Γνωρίζει αντίσταση των τοπικών εθιμικών δικαίων. Ρωμαϊκοί χρόνοι

27. Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

28. Ο προσδιορισμός των τοπικών ορίων παρουσιάζει μεγάλες δυσκολίες • Περιλαμβάνονται κείμενα εντός και εκτός βυζαντινής επικράτειας, που διαπνέονται από τη βυζαντινή νομική παράδοση Βυζαντινοί χρόνοι

29. Διαδοχική άλωση τον 15ο αιώνα των τριών πρωτευουσών του Βυζαντίου: Κωνσταντινούπολη, Μυστρά, Τραπεζούντας • Δεν εξαλείφεται το Βυζάντιο ως σύστημα θεσμών και θρησκευτικός σχηματισμός • Ν. Ιorga, Byzanceaprès Byzance: συνέχιση βυζαντινών θεσμών στην ιστορία των λαών της Βαλκανικής χερσονήσου & χωρών που συνορεύουν. • Δίκαιο: • Πρωτεύουσα θέση στους θεσμούς. • Τα γεωγραφικά όρια μελέτης του περικλείουν τη Νοτιανατολική Ευρώπη. Μεταβυζαντινοί χρόνοι