Peiriannau cerrynt eiledol (A.C.) Tair Gwedd

1. Peiriannau cerrynt eiledol (A.C.) Tair Gwedd Adnodd 1 CYFLWYNO MODURON A GENERADURON

2. CYFLWYNO MODURON A GENERADURON Peiriannau cerrynt eiledol (A.C.) Tair GweddAdnodd 1 Nod • Cael dealltwriaeth o effeithiau modur a generadur sy'n cysylltu trydan a magnetedd. • Cael dealltwriaeth o effeithiau modur a generadur sy'n cysylltu trydan a magnetedd.

3. CYFLWYNO MODURON A GENERADURON Peiriannau cerrynt eiledol (A.C.) Tair GweddAdnodd 1 Amcanion At the end of this lesson you should be able to: • Disgrifio effeithiau gosod dargludydd sy’n cario cerrynt mewn maes magnetig • Gwneud cyfrifiadau syml ar gyfer y grym sydd ar ddargludydd mewn maes magnetig • Cymhwyso Rheol Modur Llaw Chwith Fleming • Disgrifio effeithiau symud dargludydd trwy faes magnetig • Gwneud cyfrifiadau syml ar gyfer EMF anwythol ar draws ddargludydd sy’n symud trwy faes magnetig • Cymhwyso Rheol Modur Llaw Dde Fleming • Disgrifio effeithiau pasio cerrynt drwy goil o wifren i ffurfio electromagnet

4. Pôl gogledd Grym Pôl De Yr Effaith Modur F=BIL[Newtonau] B= Dwysedd y fflwcs magnetig mewn Teslas I = Cerrynt anwythol mewn Ampau L L= Hyd dargludydd mewn maes mewn metrau F Enghraifft 1 Mae dargludydd sy’n mesur 0.4m o hyd ac sy’n cario cerrynt o 10.6A yn cael ei osod mewn maes magnetig gyda dwysedd fflwcs o 0.03T. Beth yw’r grym a brofir gan y dargludydd, mewn Newtonau. B I F=0.03x10.6x0.4 =0.1272N

5. Grym L Pôl De Yr Effaith Modur Rheol llaw chwith Fleming Pôl gogledd Rhaid i bob digid o’ch llaw dde fod ar ongl sgwâr i bob un o’r ddau arall bawd Yr Ail Fys mudiant cerrynt Y bys cyntaf B maes I Os bydd y cerrynt yn cael ei gildroi, bydd cyfeiriad y mudiant yn newid.

6. Pôl gogledd Grym Pôl De Yr Effaith Modur Rheol llaw chwith Fleming Rhaid i bob digid o’ch llaw dde fod ar ongl sgwâr i bob un o’r ddau arall Yr Ail Fys F cerrynt bawd mudiant Y bys cyntaf B I maes Os bydd y cerrynt yn cael ei gildroi, bydd cyfeiriad y mudiant yn newid.

7. Pôl gogledd Pôl De Yr Effaith Modur Rheol llaw chwith Fleming Rhaid i bob digid o’ch llaw dde fod ar ongl sgwâr i bob un o’r ddau arall F Yr Ail Fys cerrynt Grym bawd mudiant B Y bys cyntaf I maes Os byddymaesyncaeleigildroi, byddcyferiadymudiantynnewid

8. Pôl gogledd Grym Pôl De Yr Effaith Modur Rheol llaw chwith Fleming Rhaid i bob digid o’ch llaw dde fod ar ongl sgwâr i bob un o’r ddau arall Y bys cyntaf Yr Ail Fys F maes cerrynt bawd mudiant B I Os bydd y maes yn cael ei gildroi, bydd cyferiad y mudiant yn newid i’r cyferiad croes

9. Yr Effaith Modur Gan ddefnyddio’r confensiwn canlynol, gallwn ddangos pam fod rheol llaw chwith Fleming yn gweithio Cerrynttuag at y papur Cerryntallan o’r papur Mae’r maesyn glocwedd Mae’r maesyn wrthglocwedd

10. Pôl gogledd Pôl gogledd Pôl De Pôl De Yr Effaith Modur Mae llinellau maes yn yr un cyfeiriad yn achosi gwrthyriad, mae llinellau maes mewn cyfeiriadau croes yn achosi atyniad Grym atyniad gwrthyrru Grym gwrthyrru atyniad

11. Pôl gogledd Pôl De Yr Effaith Modur Gellir cynyddu’r grym ar ddargludydd trwy ffurfio coil tro sengl Sbotyn glas yn cynrychioli’r pwynt colyn canolog

12. Pôl gogledd Pôl De Yr Effaith Modur Gellir cynyddu’r grym ar ddargludydd trwy ffurfio coil tro sengl Dargludydd uchaf yn profi grym i’r chwith Grym

13. Pôl gogledd Grym Pôl De Yr Effaith Modur Gellir cynyddu’r grym ar ddargludydd trwy ffurfio coil tro sengl Dargludydd uchaf yn profi grym i’r chwith Grym Dargludydd gwaelod yn profi grym i’r dde

14. Pôl gogledd Grym Pôl De Yr Effaith Modur Gellir cynyddu’r grym ar ddargludydd trwy ffurfio coil tro sengl Dargludydd uchaf yn profi grym i’r chwith Grym Dargludydd gwaelod yn profi grym i’r dde Combined action causes rotation

15. Pôl gogledd T T Pôl De Yr Effaith Modur Mae’r grymoedd yn pentyrru i greu grym cylchdro o’r enw Trorym (T) mewn Newtonau y metr

16. Pôl gogledd T T Pôl De Yr Effaith Modur Ar gyfer coil aml-dro Trorym a gynhyrchir T= 2nFr n= nifer y troadau mewn coil F= grym ar ddargludydd sengl r= radiws y coil

17. Pôl gogledd T T Pôl De Yr Effaith Modur Ar gyfer coil aml-dro Enghraifft 2 T= 2nFr Enghraifft 2 Mae gan goil 100 tro a radiws o 0.1m a hyd o 0.15m. Mae’n cael ei osod ar ongl sgwâr mewn maes magnetig gyda dwysedd fflwcs o 0.08T ac mae’n cario 12A. Cyfrifwch (a) y grym sydd ar y naill ddargludydd a’r llall (b) cyfanswm y trorym a gynhyrchir gan y coil. F=BIL=0.08x12x0.15 =0.144N T=2nFr= 2 x100x0.144x0.1 =2.88Nm

18. Pôl gogledd Pôl De Effaith Generadu e=BLv[Folts] B= Dwysedd y fflwcs magnetig mewnTeslas L= Hyd dargludydd mewn maes mewn metrau B - v= cyflymder mewn metrau yr eiliad e + Enghraifft 3 Cyfrifwch yr EMF fyddai’n cael ei anwytho ar draws deupen gwifren 0.3m o hyd pan fydd yn cael ei symud trwy faes magnetig o ddwysedd fflwcs o 0.015T ar gyflymder o 50m/s. Cyflymder L I v e=0.015x0.3x50 =0.225folt

19. Pôl gogledd Pôl De Cyflymder Effaith Generadu Rheol llaw dde Fleming Rhaid i bob digid o’ch llaw dde fod ar ongl sgwâr i bob un o’r ddau arall B - e Yr Ail Fys Bawd cerrynt + I Mudiant L v Y bys cyntaf maes Os bydd cyfeiriad y mudiant yn cael ei gildroi bydd polaredd yr EMF yn newid a’r cerrynt yn cildroi

20. Pôl gogledd Pôl De Cyflymder Effaith Generadu Rheol llaw dde Fleming Rhaid i bob digid o’ch llaw dde fod ar ongl sgwâr i bob un o’r ddau arall B + Yr Ail Fys bawd e cerrynt mudiant - L v Y bys cyntaf I maes Os bydd cyfeiriad y mudiant yn cael ei gildroi bydd polaredd yr EMF yn newid a’r cerrynt yn cildroi

21. Pôl gogledd Pôl De Cyflymder Effaith Generadu Rheol llaw dde Fleming Rhaid i bob digid o’ch llaw dde fod ar ongl sgwâr i bob un o’r ddau arall B + Yr Ail Fys bawd e cerrynt mudiant - L v Y bys cyntaf I maes Os bydd y maes yn cael ei gildroi bydd polaredd yr EMF yn newid eto a’r cerrynt yn cael ei gildroi eto

22. Pôl gogledd Pôl De Cyflymder Effaith Generadu Rheol llaw dde Fleming Rhaid i bob digid o’ch llaw dde fod ar ongl sgwâr i bob un o’r ddau arall B Y bys cyntaf - e maes bawd mudiant + L Yr Ail Fys I cerrynt Os bydd y maes yn cael ei gildroi bydd polaredd yr EMF yn newid eto a’r cerrynt yn cael ei gildroi eto

23. Pôl gogledd Pôl De Effaith Generadu Gellir cynhyrchu EMF mewn mudiant cylchdro trwy ffurfio coil Mudiant Mudiant Mae’r EMF a gynhyrchir yn nwy ochr y coil yn pentyrru

24. Pôl gogledd Pôl De Effaith Generadu Gellir cynhyrchu EMF mewn mudiant cylchdro trwy ffurfio coil Gellir cyfrifo cyflymder llinol v pob dargludydd o’r cyflymder cylchdro N a’r radiws r v v = 2 π rN m/s 60 Mae cyfanswm EMF E coil sydd â n tro yn symud ar ongl sgwâr i faes magnetig fel a ganlyn v E = 2 ne Folts

25. Effaith Generadu Gellir cynhyrchu EMF mewn mudiant cylchdro trwy ffurfio coil Enghraifft 4 Mae gan goil 200 tro radiws o 0.12m a hyd o 0.23m. Caiff ei roi mewn maes magnetig â dwysedd fflwcs o 0.06T a’i gylchdroi ar gyflymder o 300rpm. Pan fydd y coil mewn safle fertigol ar ongl sgwâr i’r maes, cyfrifwch (a) yr EMF ar bob dargludydd (b) cyfanswm yr EMF a gynhyrchir gan y coil =37.7m/s v=2 π x 0.12x 3000 60 e=0.06 x 0.23x37.7 e=BLv folt E= 2 x200x0.52 v= 2 πrNm/s 60 =0.52folt E= 2nefolt =208.1folt

26. Electromagnetedd Pan fydd coil yn cael ei ffurfio allan o droadau niferus yn y wifren bydd y meysydd magnetig o amgylch bob gwifren yn pentyrru gan greu electromagnet cryf. Bydd un ochr o’r magnet hwn yn Bôl Gogledd a bydd y llall yn Bôl De. Os bydd cerrynt yr electromagnet yn cael ei gildroi bydd y polau magnetig yn newid ochr.

27. Electromagnetedd Mae electromagnetau yn cael eu defnyddio mewn moduron a generaduron fel bod modd amrywio nerth y maes. Mewn modur mae hyn yn effeithio ar y cyflymder a’r trorym a gynhyrchir. Mewn generadur mae’n effeithio ar y foltedd a gynhyrchir.

28. Astudiaeth Bellach – Mathau o Foduron Moduron Cerrynt Uniongyrchol (DC) Maes cyfres Maes siynt Maes cyfansawdd Anwythol Cerrynt Eiledol Cawell wiwer modrwyau llithro - rotor wedi’i weindio Syncronaidd Cerrynt Eiledol (AC) Pôl Amlwg Silindrog

29. Astudiaeth Bellach – (AC) Maes siynt Maes cyfres Maes cyfansawdd Speed

30. Syncronaidd Anwythiad cawell Anwythiad weindio Astudiaeth Bellach - AC Motor Performance Speed Speed