T.C. GİRESUN VALİLİĞİ TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ

1. T.C.GİRESUN VALİLİĞİ TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ ZOONOZ HASTALIKLAR ve HALK SAĞLIĞI AÇISINDAN ÖNEMİ Cengiz TAŞ Hayvan Sağlığı Şube Müdürü

2. Zoonoz hastalıklar “doğal olarak omurgalı hayvanlardan insanlara, insanlardan da hayvanlara geçebilen hastalıkların tümü” olarak tanımlanabilir. Dünyamızda insan ve hayvanları ilgilendiren 200’den fazla zoonoz hastalığın varolduğu bilinmektedir. Ülkemizde ise çoğu sığır, koyun ve kanatlılarda olmak üzere 40 civarında zoonoz hastalık mevcuttur.Yabani hayvanlarda bunların bulaşmasında rol oynarlar.

3. Zoonoz hastalıklar,gerek sayılarının çokluğu ve gerekse yayılma alanlarının genişliği bakımın dan günümüzde insan sağlığını ciddi derecede tehdit etmektedirler. Örneğin; son yıllarda bazı AB ülkelerinde görülen BSE (Deli Dana) ve ülkemizde dahil olmak üzere çok sayıda ülkede görülen Avian İnfluenza (Kuş Gribi) ve en son olarak ta Domuz Gribi hastalığının bu ülkelerin insanlarında yarattığı endişe, zoonoz hastalıklarla mücadelenin önemini açıkça ortaya koymaktadır.

4. Ayrıca hayvanların ölümüne ve verim düşüklüğüne de yol açarak ülke ekonomisine de zarar vermektedirler. Dünya Gıda ve Tarım Örgütünün (FAO) bir yayınına göre, hayvan hastalıkları sebebiyle yılda 30 milyon tondan fazla süt kaybı olmaktadır. Bu miktar süt, 200 milyon çocuğun günde iki bardak süt içememesi demektir.

5. Ülkemizde rastlanan bazı önemli zoonoz hastalıklar şunlardır: Kuduz,Tüberküloz (Verem) Bruselloz (Malta Humması),Şarbon (Anthrax), Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA),Kuş Gribi, Salmonelloz ve Kist Hidatik. Bu hastalıkların zararlarını kısaca anlatacak olursak :

6. KUDUZ : Bütün sıcak kanlı hayvanlarda ve insanlarda görülen öldürücü viral bir hastalıktır. Hastalık,kuduza yakalanmış hayvanların özelliklede köpeklerin ısırmasıyla veya açık yaralara salyalarının temasıyla diğer hayvanlara ve insanlara bulaşır. İnsanlar kuduz şüpheli hayvanla temas eder veya ısırılırsa; ısırık yeri bol sabunlu suyla yıkanarak en yakın sağlık kuruluşuna mutlaka başvurulmalıdır. Belediyelere/Muhtarlıklara haber verilmek sureti ile ısıran köpeğin müşahedeye alınması sağlanır. İhbarı mecburi hastalık olduğu için İl ve İlçe Tarım Müdürlüklerine haber verilir. Koruyucu önlem olarak, kedi ve köpeklere yılda bir kez olmak üzere mutlaka kuduz aşısı yaptırmak gerekir.

7. TÜBERKÜLOZ : Verem mikrobunun insan,sığır ve kanatlı tiplerinin insan ve evcil hayvanlar da oluşturduğu,kronik seyirli ve bulaşıcı olan bu hastalık;çeşitli organ ve dokularda tüberkel adı verilen,kendine has bozukluklar oluşturur.Veremli hayvanların etlerini yemek,sütlerini içmek veya solunum yoluyla insanlara bulaşır.Hastalığın hayvanlardan bulaşmasını önlemek için; Veteriner Hekim kontrolünden geçmemiş etler ve iyi kaynatılmamış sokak sütleri tüketilmemelidir. 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu’na göre ihbarı mecburi olup, bu hastalığa yakalandığı tespit edilen hayvanlar tazminatlı olarak kestirilir.

8. BRUSELLOZ : Genellikle sığır ve koyunlarda görülen ve yavru atmaya neden olan bu hastalık, insanlara da kolayca bulaşır.İnsanda baş ağrısı,ateş ve halsizlikle kendini belli eder.Hastalık teşhis ve tedavi edilmediği takdirde çeşitli organlarda ciddi rahatsızlıklar,kısırlık ve sakatlıklar oluşturur. İyi kaynatılmamış sokak sütleri ve bu tip sütlerden elde edilen taze peynir, krema başlıca bulaşma kaynağıdırlar. İhbarı mecburi olup,bu hastalığa yakalandığı tespit edilen hayvanlar tazminatlı olarak kestirilir.

9. ŞARBON :Bütün dünyada sıkça görülen bulaşıcı ve öldürücü bir hastalıktır.İnsanlara,hastalıklı hayvanlarla temas, enfekte olmuş et,süt ve bunların ürünlerin tüketilmesi ile bulaşır.Şarbon mikrobu derideki yaralardan girdiğinde çıbanlar (halk arasında kasap çıbanı denir),solunum yoluyla girdiğinde akciğer iltihabı ve ağız yoluyla girdiğinde ise bağırsak enfeksiyonlarına neden olur.Hastalığın insanlara bulaşmasını önlemek için etlerin ve diğer hayvansal besinlerin sağlık kontrollerinin yapılması ve hayvanların aşılanması gerekir.İhbarı mecburi olup,hastalığa yakalandığı tespit edilen hayvanlar itlaf edilir.

10. KUŞ GRİBİ : Kuşlar, tavuklar, kazlar ve ördekler için oldukça tehlikeli H5N1 virüsünün neden olduğu öldürücü bir hastalıktır. Kuş gribi daha çok göçmen kuşlarda bulunuyor. Göçmen kuşlar için öldürücü olmayan hastalık, evcil kanatlıları, özellikle de tavukları bir gün içerisinde öldürebilmektedir. Daha önemlisi ise kuş gribi insanlara da bulaşabilmektedir. Kuş gribi ülkemizde temel olarak ilk önce taşıyıcı hasta veya ölmüş yabani kanatlılarla temas eden evcil kanatlılara bulaşıyor (Avcılar bu konuya özellikle dikkat etmelidir). Virüs, daha sonra virüs bulaşmış evcil kanatlılara dokunan, elleyen, onlarla aynı ortamda bulunan insanlara geçiyor.  Kuş gribi insanlara; evcil kanatlıların tüylerinden, kanlarından,dışkılarından bulaşabilmektedir.

11. Kuş gribinden korunmak için; evcil kanatlılar kapalı kümeslerde beslenmeli,ani ve toplu kanatlı ölümleri görülmesi durumunda en yakın İl/İlçe Tarım Müdürlüğüne bildirilmelidir. Hasta olmayan kanatlı hayvanların ürünlerini (et, yumurta) tüketmekte herhangi bir sakınca yoktur. Kuş gribi virüsü 70 derece ısıda ölür.  Bu nedenle iyi pişirilmiş tavuk eti ya da yumurta  yemekte bir sakınca yoktur.  Modern entegre tesislerde veteriner kontrolü altında yetiştirilen tavuk ve yumurta güvenle tüketilebilir.

13. KIRIM-KONGO KANAMALI ATEŞİ : KKKA, ilk olarak hastalığın isminin aldığı Kırım ve Kongo’da görülen bir virüsün sebep olduğu ölümcül seyredebilen bir hastalıktır. Hastalık insanlara enfekte kenelerin (özellikle Hyalomma cinsi) ısırması veya kenelerle temas sonucu bulaşır;evcil hayvanlara da kenelerin ısırmasıyla bulaşabilmektedir.Ancak hastalık hayvanlarda belirtisiz seyrederken insanlarda öldürücü olabilmektedir.

14. Kenelere karşı alınması gereken kişisel korunma tedbirlerini şöyle sıralayabiliriz:“Kenelerin bulunduğu yüksek otlu ve çalılık yerlerden uzak durulması, piknikte battaniye vb. örtülerin üzerine oturulması ve çıplak ayakla dolaşılmaması, çizme giyilmesi, kenelerin kolay görülmesi için açık renkli elbiselerin tercih edilmesi, çorapların pantolonun üstüne çekilmesi, kırsal alandan dönüşte vücutta kene yönünden kontrol yapılması, kırsal alanlara gidildiğinde vücudun açıkta kalan kısımlarına böcek kovucu ilaçlar ayrıca giysilere de keneleri kovucu/öldürücü etkisi olan ruhsatlı sprey ilaçlar sürülmesi ve kene ısırıklarında en yakın Sağlık Teşkilatına başvurularak kenenin parçalanmadan ve ezilmeden tekniğine uygun olarak çıkartılmasının sağlanması vb.”Ayrıca çiftlik hayvanlarında Mart-Eylül ayları arasında düzenli olarak kene ilaçlaması yapılmalıdır.

15. Erkek erişkin Hyalomma Dişi erişkin Hyalomma Dişi erişkin Hyalomma kan emmiş Nimf (deriye yapışmış)

16. SALMONELLOZ : Salmonella adı verilen bakterilerin yol açtığı,hayvansal besinlerle ve bunlardan yapılan bulaşık gıda ürünlerinin tüketilmesi ile insanlara geçen önemli bir zoonoz hastalıktır. İnsanlarda barsak enfeksiyonları,bulantı,kusma,karın ağrısı ve ishalle seyreder.Hastalıktan korunmak için sağlık kontrolünden geçmemiş hayvansal gıdalar tüketilmemeli ve besin hijyeni kurallarına dikkat edilmelidir.

17. KİST HİDATİK : Hastalığın etkeni, köpeklerin ince barsağında yaşayan ve şerit olarak isimlendirilen bir tür parazittir.Bu parazitlerin yumurtaları ile bulaşık yiyecek ve içecekleri alan çift tırnaklı hayvanlar ile insanların karaciğer akciğer ve diğer organlarında değişik büyüklükte su keseleri meydana gelmektedir. Hastalıktan korunmak için köpeklere düzenli olarak antiparaziter ilaçlar verilmelidir.

18. Sabırla dinlendiğiniz için teşekkürler ve sağlıklı günler… “Muhtarlara Yönelik Eğitim Toplantısı” Giresun Valiliği Toplantı Salonu 19 Haziran 2009