750 likes | 2.38k Views
การถ่ายทอดลักษณะพันธุกรรม นอกเหนือกฎเมนเดล. อาจารย์สุภานันท์ สุจริต โรงเรียนมหิดลวิทยานุสรณ์. overview. Genetic interaction Additive effect Dominant effect Epistasis. Complete dominant Incomplete dominant Co dominant. 2. Multiple allele 3. ลักษณะพันธุกรรมที่ถูกควบคุมโดยยีนบนโครโมโซม
E N D
การถ่ายทอดลักษณะพันธุกรรมนอกเหนือกฎเมนเดลการถ่ายทอดลักษณะพันธุกรรมนอกเหนือกฎเมนเดล อาจารย์สุภานันท์ สุจริต โรงเรียนมหิดลวิทยานุสรณ์
overview • Genetic interaction • Additive effect • Dominant effect • Epistasis • Complete dominant • Incomplete dominant • Co dominant • 2. Multiple allele • 3. ลักษณะพันธุกรรมที่ถูกควบคุมโดยยีนบนโครโมโซม • Polygene or Multiple gene • Sex-linked gene • Linked gene • Sex limited gene • Sex determination
Additive effect อัลลีลเด่นมีผลต่อลักษณะเหมือนกันโดยไม่จำเป็นต้องเป็นคู่อัลลีลกัน เช่น อัลลีลเด่น มีผลต่อความสูงของพืช aabbcc Aabbcc AAbbcc AABbcc AABBcc AABBCc AABBCC
Additive effect เมื่อกำหนดให้ อัลลีลเด่น 1 อัลลีล ทำให้พืชสูง 2 นิ้ว และ aabbcc มีความสูง 10 นิ้ว จงหาความสูงของพืชที่มีจีโนไทป์ Aabbcc AAbbcc AABBcc aaBBCc AABBCc
Dominant effect • Complete dominant • Incomplete dominant • Co dominant
Complete dominant x เด่นข่มด้อยสมบูรณ์
Incomplete dominant ดอกลิ้นมังกร(Snapdragon)
P X F1 X F2 Red White Roan
Co dominant ABO blood typing system
Multiple allele IA IB i
ตัวอย่าง ผู้ชายคนหนึ่งมีหมู่เลือด A แต่งงานกับผู้หญิงหมู่เลือด O อยากทราบว่าลูกจะมีโอกาสมีหมู่เลือดใดบ้าง
ตัวอย่างผู้ชายคนหนึ่งมีหมู่เลือด AB ถูกผู้หญิงหมู่เลือด O กล่าวหาว่าเป็นพ่อของลูกซึ่งมีหมู่เลือด O จะพิสูจน์ได้อย่างไรว่าผู้ชายคนนี้เป็นพ่อของเด็กจริงหรือไม่ ไม่จริง
Autosome Rh (Rhesus monkey)
การให้เลือดRh • Rh+ รับได้หมด เพราะไม่สร้าง Ab • Rh- รับ Rh+ สร้าง Ab (ครั้งที่ 2 เป็นอันตรายมาก) • แม่ตั้งครรภ์ แม่ Rh- พ่อ Rh+ ลูกคนที่ 1 Rh+ ลูกปลอดภัย ลูกคนต่อไป ลูกไม่ปลอดภัย เลือดตกตะกอน (Rh disease or Erythroblastosis fetalis) เพราะขณะท้องลูกคนที่ 1 แม่สร้าง Ab ได้น้อยและช้า
Epistasis Epistasis คือ การเกิดปฏิกิริยาร่วมระหว่างยีนที่อยู่คนละตำแหน่ง (locus) ซึ่งมีผลให้ยีนจากตำแหน่งหนึ่งไปเปลี่ยนแปลงอิทธิพลของยีน ณ อีกตำแหน่งหนึ่งได้
ตัวอย่าง ลักษณะสีของผลไม้ชนิดหนึ่งควบคุมด้วยยีน 2 คู่ A- ไม่มีสี (สีขาว) a- มีสีB- สีเหลือง b- สีเขียว และ ยีน A สามารถข่มยีน B และ b ได้สมบูรณ์เมื่อนำ ผลสีขาว AABB ผสมกับ ผลสีเขียว aabb จงหาอัตราส่วนฟีโนไทป์ ของรุ่น F2 F1 AaBb ตอบ อัตราส่วนฟีโนไทป์ F2 = ผลสีขาว : ผลสีเหลือง : ผลสีเขียว = 12 : 3 : 1
ตัวอย่าง ลักษณะการมีขนที่หน้าแข้งของไก่ควบคุมโดยยีน 2 คู่A- แข้งมีขน a- แข้งไม่มีขน B- แข้งมีขน b- แข้งไม่มีขน ยีน A สามารถข่มยีน B และ b ได้สมบูรณ์ ยีน B สามารถข่มยีน A และ a ได้สมบูรณ์ เมื่อนำ AABB ผสมกับ aabb จงหาอัตราส่วนฟีโนไทป์ ของรุ่น F2 F1 AaBb ตอบ อัตราส่วนฟีโนไทป์ F2 = แข้งมีขน : แข้งไม่มีขน = 15 : 1
pleiotropy • ยีน 1 ยีน ควบคุมลักษณะทางพันธุกรรมหลายลักษณะ • เช่นPKU (phenylketonuria) • PKU (phenylketonuria) • phenylalanine tyrosine • ทำให้มีการสะสม phenylalanine ในเซลล์มากเกินไป • อาการ ทารกมักมีผิวสีอ่อน ผมสีจางมากกว่าทารกปกติทั่วไป อาเจียนมาก ศีรษะเติบโตช้า มีกลิ่นเหม็นจากผม ผิวหนังและปัสสาวะ
pleiotropy ยีนตำแหน่งหนึ่งมีผลในการควบคุมลักษณะมากกว่าหนึ่งลักษณะ SS ปกติ Ss (พาหะ) ss Sickle cell anemia www.themegallery.com
Lethal genes Yellow allele in mice YY ลูกมีขนสีเหลืองต่อสีปกติเป็น 2 : 1
Linked gene - การถ่ายทอดของยีนที่อยู่บนโครโมโซมเดียวกัน ดังนั้นยีนที่อยู่บนโครโมโซมเดียวกันจะไปด้วยกัน
Linked gene Homologous Chromosomes Exchanging DNA by Crossing Over Prophase I of Meiosis Crossing Over non- sister chromatids Genetic Recombination Parental type (PT) = ??? Recombinant type (RT) =???
linked gene • autosome • Sex chromosome
I IV X Y III II Mutant phenotypes Short aristae Black body Cinnabar eyes Vestigial wings Brown eyes 0 48.5 57.5 67.0 104.5 Red eyes Long aristae (appendages on head) Gray body Normal wings Red eyes Wild-type phenotypes
Sex linked gene • X-linked gene • Y-linked gene
X-linked gene • hemophilia • red-green color blindness • congenital night blindness • Duchenne muscular dystrophy • G-6-PD deficiency
hemophilia Hemophilia A/B • เลือดไม่แข็งตัวเนื่องจาก ขาด • factor VIII or IX
Sex-linked inheritance hemophilia
Sex-linked inheritance hemophilia
color blindness • colorblindness
Duchenne muscular dystrophy • โรคกล้ามเนื้อลีบ • การสร้างโปรตีนดิสโทรปินผิดปกติ ทำงานไม่ได้ ทำให้ เซลล์กล้ามเนื้อตาย • อาการ • กล้ามเนื้อทั่วร่างกายลีบ และค่อยๆ ตาย http://server.thaigoodview.com/node/29970
G-6-PD deficiency • Glucose-6-phosphate dehydrogenase • ภาวะพร่องเอนไซม์ G6PD อย่างรุนแรง • G6PD มีหน้าที่ป้องกันเม็ดเลือดแดงในภาวะเครียด • อาการ: • เม็ดลือดแดงรั่ว • ปัสสาวะเป็นสีดำ • หลีกเลี่ยง สารพิษ กลุ่มยาซัลฟา ถั่วปากอ้า
TDF or "testis-determining factor Sex-determining Region on the Y Y-linked gene
Y-linked gene Y-inheritance • Hair ears
Sex-influenced inheritance B ลักษณะหัวล้าน b ลักษณะหัวไม่ล้าน
Sex-limited inheritance H ลักษณะ Hen-feather ขนหางสั้น h ลักษณะ Cock-feather