Wykład III

1. Wykład III Przeobrażenia społeczne i ekonomiczne Europy (XVI-XVIII w.)”

2. XVI – RENESANS, REFORMACJA - rozkwit handlu, wzrost gospodarczy • XVII – BAROK – stagnacja gosp., wojny religijne • XVIII – OŚWIECENIE - rozpoczyna się przewrót przemysłowy

3. Renesans i reformacja • RENESANS – czerpanie z antyku „bez cenzury” • REFORMACJA: • Luteranizm, • Anglikanizm, • Kalwinizm, • Antytrynitaryzm, • Husytyzm, • Anabaptyzm.

4. Charakterystyka XVI w. • „REWOLUCJA HANDLOWA” • „REWOLUCJA CEN” • „AKUMULACJA PIERWOTNA” • URBANIZACJA i TWORZENIE KLASY KUPIECKIEJ, rozwój produkcji i specjalizacji • „DUALIZM AGRARNY EUROPY”

5. Rewolucja handlowa • Rozwój rynków krajowych / wzrost liczby ludności • Rozszerzenie rynków: podróże i odkrycia Ekspansja Europy w świecie (Portugalia, Hiszpania, Holandia, Anglia, Francja) • Zmiany ilościowe i jakościowe w handlu. Vasco da Gama Krzysztof Kolumb Ferdynand Magellan

6. Rozwój instytucji sprzyjających rozwojowi handlu (XVI-XVIII w.) 1. Prawne zabezpieczenie kontraktów i roszczeń do własności. 2. Weksle i bankowość. 3. Ubezpieczenia. 4. Opodatkowanie w miejsce konfiskaty i uznanie praw własności (np. „Magna Carta” 1215r. Anglia, Niderlandy) 5. Związki ekonomiczne nie oparte na pokrewieństwie (powstanie przedsiębiorstw).

7. Rozwój instytucji sprzyjających rozwojowi handlu (XVI-XVIII w.) 6. Podwójna księgowość. 7. Powstanie systemu religijnego i moralnego odpowiadającego potrzebom społeczeństwa kupieckiego. 8. Spółki handlowe. 9. Wpływ struktury politycznej Europy na rozwój niezależnej klasy kupieckiej.(Imperium SA kontra Królestwo SA, Księstwo SA, Miasto-Państwo SA)

8. „Rewolucja cen” • Zwiększenie podaży kruszców  zwiększenie podaży pieniądza  wzrost cen (spadek wartości pieniądza) Ceny --- 400 - 500% Płace --- 200 - 300% Przyczyny: podaż wewnętrzna + import Import złota i srebra do Hiszpanii -----

9. Akumulacja pierwotna(XVI – XIX w.) • Proces oddzielenia wytwórcy od środków wytwarzania (na drodze przymusu pozaekonomicznego): • Wywłaszczanie chłopów z ziemi (np. rugi chłopskie) • Gromadzenie kapitałów z handlu, • Eksploatacja kolonii, • Protekcjonizm państwowy. Efekty: • Pojawienie się ludzi bez środków produkcji • Pojawienie się dostatecznie dużych kapitałów aby mogły być przeznaczone na cele nie konsumpcyjne

10. Pozaekonomiczne czynniki wzrostu • Ideologia: renesansu, [baroku?], reformacji (etyka protestancka). • Merkantylizm, prekursorzy ekonomicznej myśli klasycznej (W. Petty, J. Locke, D. Hume), fizjokraci (F. Quesnay, R.J. Turgot),A. Smith

11. Przemiany społeczne • Uniezależnienie władzy królewskiej od arystokracji feudalnej. • Arystokracja feudalna wobec „nowych czasów” • Handel dalekomorski a władza królewska • Piractwo i korsarstwo jako „duch przyszłości” (nośnik idei wolnego handlu i wolności osobistej)

12. Dualizm agrarny Europy

13. Dualizm agrarny Europy

14. Wiek XVII • Epoka „Baroku” • Kontrreformacja – wojny religijne • Zwolnienie gospodarki • Dla Rzeczpospolitej – wiek kryzysu

15. Polska spichlerzem Europy – rozwój gospodarczy Rzeczpospolitej w XVI w. • Przesłanki przejścia do gospodarki folwarczno – pańszczyźnianej: • spadek dochodów szlachty, • wzrost popytu zewnętrznego i wewnętrznego, • rewolucja cen, • wzrost poddaństwa. • Istota funkcjonowania folwarku pańszczyźnianego • Zasadnicze cechy systemu (ekstensywność, oparcie funkcjonowania folwarku na pracy pańszczyźnianej)

16. Polska w XVI w. • Wzrost ogólnego dobrobytu. • Rozwój miast (Gdańsk 40 tys., Kraków ?) • Struktura ludności Polski: włościanie – 80 - 85 % mieszczanie – 10 - 15 % szlachta i duchowieństwo – mniej niż 10%

17. Kryzys gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w XVII w. Zewnętrzne: • wzrost produkcyjności rolnictwa europejskiego • koniec rewolucji cen • konkurencja tańszego zboża rosyjskiego Wewnętrzne: • Słabość ustroju państwowego • Wojny, klęski elementarne • Brak inwestycji szlacheckich i kierunek konsumpcyjny

18. Rodziny inwestujące!!! • Koniecpolscy • Wiśniowieccy • Zamoyscy • Brzostowscy • Poniatowscy • Czartoryscy • Radziwiłłowie • Potoccy • Sapiehowie • Leszczyńscy

19. Wiek XVIII Oświecenie i początek „Rewolucji przemysłowej” „OŚWIECENIE FILOZOFII” Anglia: Empiryzm – J. Locke, D. Hume, G. Berkeley, Utylitaryzm – T. Hobbes, A. Shaftesbury Francja: Filozofia stosowana – Wolter, Materializm – La Mettrie, Sensualizm – Condillac, Pozytywizm – J.L. d’ Alembert Niemcy: I. Kant - Krytycyzm

20. Rozkład feudalizmu - liderzy • Niderlandy – „Zjednoczone prowincje Niderlandów” (1581 r.) • Anglia – „Rewolucja Cromwellowska” – wojna króla z parlamentem (1645 r.) • Francja – „Rewolucja francuska” – 1789 r. (wolność, równość, braterstwo) • USA – Konstytucja 1787 r. (1789 r.)

21. Dowody na rozwój gospodarczy rozkład feudalizmu i tworzenie się struktur kapitalistycznych (Anglia, Holandia, Francja, USA) wzrost populacji ( z 400 mln w XV w. do 1 mld. w XVIII w.) wzrost DN świata (z 240 mld. USD w XV w. do 600 mld. W XVIII w. ;średnioroczny przyrost 0,3%)

22. Podział dochodu świata

23. Punktacja wynalazków o zastosowaniu praktycznym, XV-XVIII w.

24. Liczba angielskich patentów w XVIII w.