Rekreasyon Sulama Sistemlerinin Projeleme Kriterleri

1. Rekreasyon Sulama Sistemlerinin Projeleme Kriterleri Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Tel: 282 2931442 / 230 Prof. Dr. A.Halim ORTA

2. REKREASYON ALANLARINDA UYGUN SULAMA YÖNTEMİNİN BELİRLENMESİ Rekreasyon Alanlarında; • Çim, ağaç, ağaççık, yer örtücü bitkiler, çiçekler gibi çok yıllık bitkiler yer almaktadır • Çim önemli bir bölümü oluşturur. Tür ve çeşitleri değişebilir • Genellikle topoğrafik eğim değişkendir • Toprak özellikleri farklılık gösterebilir

3. Sulanacak alanların şekli önemli düzeyde • farklılık gösterir • Estetik görünüm ön plandadır • Çoğunlukla kuyulardan ve içme-kullanma • suyu şebekelerinden yararlanılır • Bu nedenlerle, rekreasyon alanlarında basınçlı • sulama yöntemleri uygundur • Yağmurlama sulama yöntemi ağırlıktadır

4. Yağmurlama ile sulanamayan alanlarda damla yöntemi uygulanabilir • Sulama sistemi sabit ve gömülüdür

5. 1) Planlama Haritası KAYNAK ARAŞTIRMASI • 1/500 - 1/200 ölçekli • Tesviye eğrili • Koordinat sistemli • Peyzaj planı • Sabit noktalar (Röperler)

6. Fiziksel unsurlar • Su kaynağının yeri • Planlamayı etkileyecek diğer bilgiler

7. 2) Toprak Bilgileri • Etkili kök derinliği boyunca bünye sınıfı, tarla kapasitesi, solma noktası, hacim ağırlığı, kullanılabilir su tutma kapasitesi ve elektriksel iletkenlik • Toprak derinliğini sınırlayan geçirimsiz tabaka • ya da taban suyu düzeyi • İnfiltrasyon hızı • (İnfiltrasyon hızı değerinin çimle kaplı toprak • yüzeyinde arttığı unutulmamalıdır)

8. Ölçü göstergesi Çengelli çubuk 5-10 cm 10-15 cm Toprak Yüzeyi 15-20 cm 20-25 cm 40 cm Çift silindir infiltrometre

10. 3) Bitkiye İlişkin Bilgiler • Bitki tür ve çeşitleri • Bitki su tüketimleri (PenmanYöntemi) ET = ETo . kc kc = 1.20

11. N M H T A E E • Aylar

12. Etkili kök derinlikleri ( Çim Bitkisi için D= 30 cm) • Sulamanın başlayacağı nem düzeyi • (Çim ve birçok süs bitkisi için Ry = 0.30 - 0.40)

13. 4) Su Kaynağına İlişkin Bilgiler • Cinsi • Konumu • Debisi • Dinamik yüksekliği • Sulama suyu kalite sınıfı (ECmax =T2S1) • ( Kış yağışlarının 300 mm’ nin altında • olduğu ve doğal drenajı bozuk koşullarda • su kalitesine dikkat)

14. 5) İklim Bilgileri • Sıcaklık • Bağıl nem • Rüzgar hızı • Yağış • Solar radyasyon • Güneşlenme süresi

15. 6) Diğer Bilgiler • Günlük sulama süresi, enerji kısıntıları, iş gücünün sürekliliği vb. gibi planlamayı etkileyebilecek diğer bilgiler

16. Her sulamada uygulanacak maksimum net sulama suyu miktarı ÖN PROJELEME FAKTÖRLERİ dnmax= Her sulamada uygulanacak maksimum net sulama suyu miktarı, mm TK = Tarla Kapasitesi, % SN = Solma Noktası, % Ry = Kullanılabilir su tutma kapasitesinin tüketilmesine izin verilen kısmı, % γt = Toprağın hacim ağırlığı, g/cm3 D = Islatılacak toprak derinliği, cm ya da dk = Kullanılabilir su tutma kapasitesi, mm / m

17. SAmax = Maksimum sulama aralığı, gün ETmax = Maksimum bitki su tüketimi, mm/gün dnmax= Her sulamada uygulanacak maksimum net sulama suyu miktarı, mm • Maksimum sulama aralığı • Proje sulama aralığı SA = Sulama aralığı, gün

18. dn = Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm • Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı • Her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı dt = Her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı, mm Ea = Su uygulama randımanı, %

19. Ta = Sulama süresi, h Iy = Yağmurlama hızı, mm/h • Sulama süresi • Maksimum işletme birimi sayısı Nmax = Maksimum işletme birimi sayısı Tg = Günlük sulama süresi, h • Minimum işletme birimi sayısı Nmin = Minimum işletme birimi sayısı Σq = Alanda kullanılan yağmurlama başlıklarının debisi, L / s Q = Su kaynağı debisi, L / s • Proje işletme birimi sayısı

20. Rekreasyon Alanlarında Kullanılan Yağmurlama Başlıklarında Aranan Özellikler • Hem zemin döşenen pop-ups tipi başlıklar tercih edilmelidir • Döner veya sprey tipte olabilirler • Aynı işletme basıncında başlık debisi ve ıslatma çapı açısından çok geniş sınırlara sahip olmalıdır • Islatma açısı kolayca ayarlanabilir olmalıdır

21. Islatma çapı belirli oranda ayarlanabilir • olmalıdır • Önerilen tertip biçiminde Christiansen Eş Su • Dağılım Katsayısı % 84’ ün altında olmamalıdır • (Cu > 84) • Sağlam ve ucuz olmalıdır

22. Alçak basınç Yüksek basınç Başlığın optimum işletme basınç sınırlarındaki su dağılım eğrisi a) Alçak ve yüksek basınç yükünde bozulmuş başlık su dağılım eğrileri

23. b) Optimum işletme basınç sınırlarında uygun örtme ile ıslatılan toprak derinliği

24. 1)Gerekli bilgilerin derlenmesi 2) Peyzaj planının yapılması 3) Ön projeleme faktörlerinin hesaplanması TASARIM AŞAMALARI 4) Uygun yağmurlama başlıklarının seçilmesi ve tertiplenmesi • Başlık aralığı ıslatma çapının %50-65’ i kadar olmalıdır. - Rüzgarsız koşullarda %60 – 65 - Rüzgar hızının 1.7 m/s’ ye kadar olduğu koşullarda %55 - Rüzgar hızının 1.7 – 3.4 m/s arasında olduğu koşullarda % 50 • Yağmurlama hızı toprağın su alma hızından büyük olmamalıdır( Iy≤I )

25. Sprey 900 • Yağmurlama hızı aşağıdaki örnek üzerinde incelenecek olursa; Sprey 1800 Sprinkler 900 Sprinkler 1800 14 m Sprinkler 3600 9 m 14 m 9 m 14 m

26. 3600 ıslatma açısı için başlık debisi = q ise; q = Başlık debisi, m3/h S1 = Lateral aralığı, m S2 = Başlık aralığı, m • Alan üzerinde eş bir yağmurlama hızı elde edebilmek için; 1800ıslatma açısında başlık debisi = q/ 2, 900 ıslatma açısında ise başlık debisi = q/ 4 olmalıdır

27. Örneğin, 3600 ıslatma açısı için; ho = 3.4 b, q = 1.82 m3/h, D= 28.0 m S1xS2 = 14x14 m Olan başlık seçilmişse; Iy ≤ I kontrolü yapılmalı

28. Aynı işletme basıncında 1800 ıslatma açısı için q = 0.91 m3/h ve 900 ıslatma açısı için q = 0.46 m3/h olmalıdır. • Bunun yanında S1x S2 = 9x9 tertip aralıkları söz • konusu olduğunda yine aynı işletme basıncında • 1800 ıslatma açısı için q = 0.38 m3/h ve • 900 ıslatma açısı için q = 0.19 m3/h • özelliğinde sprey başlık seçilmelidir.

29. 5) İşletme birimlerinin oluşturulması. • Birimler olanaklar ölçüsünde birbirine yakın • alanlarda oluşturulmalıdır • Birimlerin debileri olanaklar ölçüsünde • birbirine eşit olmalı • İşletme birimine su girişi mümkün olduğunca • orta noktadan olmalıdır • Büyük işletme biriminde looplar oluşturulmalıdır

30. 3,4 atm YANLIŞ UYGULAMA A 3,0 atm Vana B 3,3 atm Vana 3,4 atm A 3,1 atm B 3,1 atm DOĞRU UYGULAMA

31. 6) Lateral boru hatlarının projelenmesi • Lateraller eğimsiz ya da bayır aşağı eğimde döşenmelidir. Zorunlu kalmadıkça bayır yukarı eğimde döşenmemelidir • Bir işletme birimindeki başlık basınçları arasındaki farklılık işletme basıncının % 20’sini, başlık debileri arasındaki farklılık ise % 3’ü aşmayacak biçimde lateral boru çapları seçilmelidir • Koşullar zorlamadıkça lateral boru çapları 63 mm den daha büyük seçilmemelidir

32. 7) Ana boru hattı ve pompa biriminin projelenmesi • Ana boru hattında ortalama akış hızı 0.5 -2.0 m/s arasında olmalıdır • Ana boru hattı ile pompa biriminin yıllık toplam masraflarını minimum kılacak biçimde ana boru çapı ve uygun pompa seçilmelidir

33. 1) Proje Özeti 2) Proje Raporu PROJE DOSYASI 3) Planlama Haritası 4) Detay Çizimleri 5) Döşeme Planları 6) Boru Hatlarına İlişkin Profiller 7) Metraj ve Keşif Özetleri 8) Teknik Şartname

34. BAŞARININ KOŞULLARI • İyi bir planlama ve tasarım • İyi aplikasyon • İyi işletme

35. Bu Amaçlara Ulaşılabilmesi İçin Birlikte Çalışması Gerekir PEYZAJ MİMARI ve SULAMA MÜHENDİSİNİN

36. IĞDIR SOYKIRIM ANITI REKREASYON ALANI TEMMUZ 2000

37. Rekreasyon Sulama Sistemlerinin Projeleme Kriterleri Prof. Dr. A.Halim ORTA Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Tel: 282 2931442 / 230