İHRACAT BEDELLERİNİN ÖDENMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER

1. İHRACAT BEDELLERİNİN ÖDENMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER Onur Gül 20 Mayıs 2011

2. Dış Ticaret Hakkında • Bir dış ticaret işleminde en önemli sorunlardan birisi ihracatçı ile ithalatçı arasındaki güven konusudur. • Tarafların birbirlerine güvenmediklerini söylemek her zaman doğru olmasa bile, ihtiyatlı davranmalarını gerektirecek birçok neden bulunmaktadır. • İthalatçı, kendisini güvenceye almak için, önce malı devralmayı, daha sonra ödemeyi yapmayı arzularken, ihracatçı açısından en önemli yol, ödemenin peşin yapılması, malın sonra gönderilmesidir.

3. Bankaların Önemi • Yabancı ülkede yerleşik karşı tarafa güvenememe sorunu, dış ticaret işlemine bir bankanın aracılık etmesi ile çözümlenir. Normal olarak bankanın güvenirliliği bireysel ithalatçı ve ihracatçıya göre daha yüksektir. Banka ihracatçıya, ithalatçı adına ödemeyi yapacağı güvencesini verir; ithalatçıya da ihracatçının istenen nitelikte malı kendisine göndereceğini garanti eder. Böylece ihracatçının malı güven içinde göndermesi, ithalatçının da kuşku duymadan ödemede bulunması sağlanmış olur. Bu bakımdan, bankalar adeta dış ticaretin ayrılmaz bir parçası durumundadır.

4. Dış Ticarette Farklı Ödeme Yöntemleri Uygulanmaktadır • a) Peşin Ödeme • b) Vesaik Mukabili Ödeme • c) Mal Mukabili Ödeme • d) Kabul Kredili Ödeme • e) Karşı-Ticaret • f) Müşterek Hesap ve Konsinye Satışlar • g) Mahsuben Ödeme • h) Açık hesap • i) Akreditif

5. Bu ödeme yöntemlerinin hangisinin kullanılacağı şu unsurlara göre belirlenmektedir: • Mal ve sektör bazında yerleşik gelenekler, • Alıcı ile satıcı arasındaki güvenin derecesi, • Ülkenin genel politikası • Nakit ödeme gücü

6. 1- PEŞİN ÖDEME (CASH İN ADVANCE, PREPAYMENT) • İhracatçı tarafından ihraç edilen malların bedellerinin, ithalatçı tarafından malın teslim alınmasından önce, gerek bankalar yolu ile ve gerekse alıcının kendisi veya vekili ya da onun adına hareket eden üçüncü bir kişi tarafından satıcıya peşin olarak ödenmesidir.

7. İhracatçı açısından en uygun yöntemdir. • Burada bütün risk, alıcı üzerindedir. Çünkü mallar gönderilmeden parasını ödemektedir. Bu nedenle yeni iş yapılan ve ticari saygınlığı kuşkulu müşteriler söz konusu olduğunda bu ödeme biçiminin kullanılmaması daha uygun olur.

8. 2- POLİÇE KARŞILIĞI (VESAİK MUKABİLİ) ÖDEME • Bir malın ihraç ülkesinden yola çıkarılmış olduğunu gösteren belgesinin ihracat bedelini ödeyerek bankadan alınması yoluyla yapılan ödeme şeklidir. • Bir başka ifade ile bankanın ihraç bedelini tahsil ettikten sonra vesaikleri ithalatçıya teslim ettiği ödeme türüdür. • Uluslararası ticarette yaygın olarak kullanılan bir ödeme aracıdır.

9. Uluslar arası mübadelelerde hayli yaygın olarak kullanılan bir ödeme şeklidir. Bu yöntemde ihracatçı (drawer) ürününü yurtdışına gönderdikten sonra yurtdışındaki müşterisi (drawee) üzerine bir “poliçe” çeker ve poliçe malın yurt dışında ithalatçı tarafından teslim alınmasına olanak sağlayacak olan belgelerle birlikte ithalatçının bulunduğu ülkedeki bir muhabir bankaya gönderilir. İhracatla ilgili belgeler ithalatçıya poliçe kapsamındaki mal bedelini poliçeyi gördüğünde veya ödeyeceğini kabul etmesi üzerine teslim edilir ve bankadan vesaikleri alan ithalatçı gümrük idaresine başvurarak, malların ithalatını gerçekleştirir.

10. 3- MAL MUKABİLİ ÖDEME (AÇIK HESAP/OPEN ACCOUNT) • Açık hesapla yapılan dış ticarette çok ender rastlanmakla birlikte, dış ticaretin en basit şeklidir. Burada satıcı önce malları gönderir ve bedelini kararlaştırılan vadelerde olmak üzere daha sonra almayı kabul eder. • Bu işlemde taraflar oldukça iyi bir ilişki bulunması gerekir. Çünkü özellikle satıcı açısından beğenilmeyip geri gönderilmesi ve bedelinin tahsilinin aksaması gibi riskler söz konusudur. • Ayrıca açık hesabın finansman yükünü ihracatçı taşır. Bu nedenle, ihracatçının mali yönü oldukça güçlü olmalıdır. Çünkü muhtemel riskler karşısında, ortaya kambiyo senedine bağlı bir işlem olmadığından, hukuken ihracatçıyı alacağını ispat konusunda delilsiz bırakmaktadır.

11. Mal Mukabili Ödemenin Özellikleri • Taraflar birbirlerini iyi tanırlar ve karşılıklı güvenleri vardır. • İhracatçı için en riskli ödeme şeklidir. Çünkü mal bedelinin ödenmesi ile ilgili hiçbir güvence yoktur. Bir başka ifade ile ihracatçı gönderdiği malın parasını alamama ya da kesintiyle alma gibi risklerle karşı karşıya kalabilir. • İthalatçı için ideal bir ödeme yöntemidir. • Alıcı ve satıcının uzun zamanlardan beri birbirleriyle iş yaptıkları ve birbirlerine tam güven duydukları durumlarda uygulanabilen bir yöntemdir. • Belirli bir ödeme tarihi taşımaması yönünden esnek bir uygulamadır.

12. 4- KABUL KREDİLİ ÖDEME (ACCEPTANCE CREDIT) • Mal bedelinin belli bir vadede ödenmesini taahhüt eden ve bu ödemeye bir Poliçenin araç olduğu ödeme şeklidir. • Bu kredi vesaik ile birlikte ibraz edilen poliçenin ithalatçı veya buna ilaveten ithalatçının bankası tarafından kabul edilmek suretiyle kullanılır. Kabul kredili ödemede taraflara bankalar aracılık ederler ve bunun için komisyon alırlar.

13. Satıcının düzenlediği poliçe sadece alıcı tarafından kabul edilmiş ise “trade acceptance” vardır. • Poliçenin bir banka tarafından kabul edilmesi öngörülebilir. Bu durumda banka poliçeyi kabul eder veya ithalatçının kabulüne aval verebilir. Buna “banker’s acceptance” denilmektedir. • Bu ödeme şeklinde vadeli alım yapmak isteyen ithalatçıya karşı ihracatçı, poliçeye bankanın kabul veya aval vermesiyle kendini garanti altına almış olmaktadır.

14. Kabul Kredili Ödemenin Çeşitleri • a- Kabul Kredili Vesaik Mukabili • b- Kabul Kredili Mal Mukabili • c- Kabul Kredili Akreditif

15. 5- KARŞI TİCARET (COUNTER TRADE) • Karşı–ticaret, genel anlamda bir takas muamelesidir. • Özellikle merkezi ekonomili ülkeler ile yapılan ticarette yoğun biçimde uygulanmaktadır. Bununla beraber, az gelişmiş ülkeler ve sanayileşmemiş ülkeler arasındaki ticarette de giderek artan bir önem kazanmaktadır. • Ödemek için yeterli dövizi olmayan, fakat satmak istediği malı olan ülkelerin çoğu kez başvurduğu bir yoldur.

16. 6- KONSİNYE VEYA MÜŞTEREK HESAP YOLU İLE ÖDEME (CONSIGNATIONS) • Kesin satışı daha sonra yapılmak üzere dış alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şube temsilciliklerine mal gönderilmesi şeklinde yapılan ihracat şeklidir. • Satılmak üzere gönderilen malları teslim alan ilgili kişi veya kuruluşlar malı rayiç değerinden satar, komisyon vb. giderleri satış gelirinden düşer ve kalan tutarı yetkili banka aracılığıyla döviz cinsinden ihracatçıya yollarlar.

17. Konsinye satışlarda bedellerin gönderilmesi ve satış türünün ortaya çıkardığı problemler açık hesaptakiyle hemen hemen aynıdır. • Konsinye satışların riskli oluşu, uygulamada “müşterek hesap “ denilen ve konsinye satışları kısmen garanti altına alan yeni bir satış şeklini doğurmuştur. • Bu şekilde yapılan ihracat yine konsinye olmakla birlikte, konsinyatör tarafından ihracatçıya asgari bir satış fiyatı garanti edilir ve bu fiyatla satış fiyatı arasındaki farkın giderler düşüldükten sonra kalan kısmı ihracatçı ile alıcı (konsinyatör) arasında paylaşılır.

18. 7- MAHSUBEN ÖDEME • İhraç edilen ürünün bedelinin ithalatçı tarafından teslim alınmasından sonra ödenmesi olarak tanımlanabilir.

19. İhracatçı, satış sözleşmesi imzalandıktan sonra bedeli daha sonra tahsil edilmek üzere yurt dışındaki müşterisine gönderir. İthalatçının gelen malı devralmasıyla bu malın mülkiyeti değil, ancak zilyetliği kendisine geçer. Malların mülkiyetinin devri ise ancak bu malların devir ve teslimine ilişkin belgelerin muhabir banka aracılığıyla ithalatçıya teslim edilmesiyle gerçekleşir. • Bu şekilde alıcı herhangi bir ödemede bulunmaksınız kendisine gönderilen malı teslim alabilir.

20. İlginiz için teşekkürler… • Onur Gül