Seminarium: Czarnobyl – mity i fakty, a co z terroryzmem? Pytania i dyskusja

1. Seminarium: Czarnobyl – mity i fakty, a co z terroryzmem? Pytania i dyskusja Kurs podstaw energetyki jądrowej dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych szkół ponadpodstawowych mgr inż. Władysław Kiełbasa

2. Wprowadzenie • Zabójczy mit Czarnobyla • Przyczyny awarii: • Patologiczny system sowiecki • Wadliwa konstrukcja reaktora • Przebieg awarii • Skutki awarii: mity i fakty • Czy podobna awaria może zdarzyć się u nas? • A co jeśli elektrownię jądrową zaatakują terroryści? • Analizy skutków uderzenia samolotów pasażerskich • Próba uderzenia samolotu wojskowego • System ochrony fizycznej PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

3. Czarnobyl przejawem ogólnej patologii systemu sowieckiego • Biurokratyczno-nakazowy system zarządzania • Scentralizowane planowanie i podejmowanie decyzji • Polecenia wydawane z góry, bierność wykonawców • Tendencja do ukrywania niedociągnięć a zwłaszcza awarii • Polityczne forsowanie określonych rozwiązań  „ojcem” reaktorów RBMK był akademik A. P. Aleksandrow – dyr. Instytutu Energii Atomowej im. I. W. Kurczatowa, a następnie Akademii Nauk ZSRR, członek KC KPZR • Zlekceważono ostrzeżenia o możliwości ciężkiej awarii reaktora RBMK na podstawie analiz fizycznych wykonanych w 1983 r. • Pogoń za wynikami produkcyjnymi przy lekceważeniu bezpieczeństwa (brak kultury bezpieczeństwa) • Akcje produkcyjne podejmowane z okazji świąt komunistycznych • Fasadowość i pozory: • Słaby dozór jądrowy • Formalne podejście do zagadnień bezpieczeństwa • Samoizolacja od reszty świata – brak wymiany wiedzy i doświadczeń z Zachodem, powszechna paranoja tajności PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

4. EJ Czarnobyl – reaktor RBMK IV. blok EJ Czarnobyl, b. ZSRR, Ukraina(25.04.1986 ~01:00 ÷ 26.04.1987 01:23:48) Reaktor RBMK-1000, 1000 MWe: wrzący, kanałowy, moderowany grafitem, chłodzony wodą zaadaptowany reaktor do produkcji plutonu (możliwość przeładunku paliwa w czasie pracy reaktora) • Ogromny rdzeń: DxH=12x7m,1661 kanałów paliwowych , 211 prętów regulacyjnych (wprowadzanych od góry + dod. pręty wprowadzane od dołu – do korygowania rozkładu mocy po wysokości rdzenia) • Wielka ilość grafitu (ok. 1700 t): 2488 bloczków grafitowych o wymiarach 250mm x 250 mm x 250mm, z osiowymi otworami na kanały paliwowe, rdzeń otoczony warstwą grafitu o grubości 0,5-0,8 m, spełniającą funkcję reflektora neutronów pierwszej bariery ochronnej • Brak (praktycznie) obudowy bezpieczeństwa: MAP – przeciek związany z rozszczelnieniem kanałów i mniejszych rurociągów, a nie rozerwaniem gł. rurociągu cyrkulacyjnego PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

5. Pomieszczenia: rur opadowych i kolektorów tłocznych głównych pomp cyrkulacyjnych Strefa reaktora 0,08 MPa Pomieszczenia: grupowych kolektorów rozdzielczych i dolnych rurociągów Pomieszczenia szczelne 0,08 MPa 0,08 MPa 0,45 MPa 0,45 MPa Kondensator wodny Schemat „układu lokalizacji awarii” RBMK (z kondensatorem wodnym) EJ Czarnobyl - „układ lokalizacji awarii” RBMK PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

6. EJ Czarnobyl - wady konstrukcji reaktora RBMK i inne niedostatki w zakresie bezpieczeństwa • W pewnych stanach reaktormógł być niestabilny - możliwy niekontrolowany wzrost mocy ← silny dodatni efekt reaktywnościowy przestrzeni parowych • Wadliwa konstrukcja prętów bezpieczeństwa • Brak obudowy bezpieczeństwa reaktora w rozumieniu zachodnim • Radzieckie przepisy: obudowa bezpieczeństwa wymagana „chyba że konstruktor udowodni, że nie jest ona potrzebna…” • Częściowy układ lokalizacji awarii – nie obejmował rdzenia i górnej części obiegu pierwotnego → wystarczał do lokalizacji przecieków (przy rozerwaniu pojedynczego kanału) ale nie do opanowania skutków dużej awarii • UACR wystarczał do chłodzenia połowy, a nie całego, rdzenia po awarii • Nie tylko CUACR, ale też BUACR, były oddzielone od ob. I – zaworami odcinającymi (nie zwrotnymi jak w PWR) – możliwe było ich odcięcie i operatorzy to zrobili… • Po awarii projektanci twierdzili, że nie wolno było pracować z reaktorem z dużą liczbą prętów bezpieczeństwa poza rdzeniem, lecz: • Operatorzy nie wiedzieli o zagrożeniu – bo nie opisano go w raporcie bezpieczeństwa • Dozór jądrowy pozwolił na to zaniedbanie • Sygnały do układu zabezpieczeń można było odłączyć – i operatorzy to zrobili • Mało wody – a dużo rozżarzonego grafitu… • Skutek: po awarii jod nie jest zatrzymywany przez wodę • Grafit w reakcji z tlenem płonie… PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

7. EJ Czarnobyl – brak stabilności reaktora RBMK Zmiany gęstości rozszczepień po odparowaniu części wody A –normalna praca, B – spadek przepływu wody, część wody odparowuje W reaktorze PWR lub WWER moc maleje, w reaktorze RBMK moc rośnie! PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

8. EJ Czarnobyl – błąd w konstrukcji prętów bezpieczeństwa RBMK Błąd w konstrukcji prętów bezpieczeństwa RBMK – grafitowy przedłużaczPrzeznaczenie przedłużacza: zabezpieczenie przed napływem wody do obszaru, z którego wyciągnięto pręt bezpieczeństwa – zwiększenie wagi reaktywnościowej pręta • Wprowadzanie przedłużacza grafitowego powoduje wzrost mocy w dolnej części rdzenia, a spadek mocy w części górnej (znaki „+ i „–” w kolumnie „c”) – sumaryczny efekt reaktywnościowy (przedłużacz + woda nad przedłużaczem + pręt) zależy od poosiowego rozkładu strumienia neutronów • W chwili awarii rozkład mocy w rdzeniu był nadmiernie przekoszony – moc generowała się głównie w dolnej części • Wprowadzanie kilkudziesięciu prętów na raz wywołało dodatkowy dodatni impuls reaktywnościowy, który nałożył się na efekt przestrzeni parowych (powodowany wrzeniem wody) → wzrost mocy reaktora PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

9. EJ Czarnobyl – wpływ Pu239 Wpływ nagromadzonego plutonu – zmniejszenie ujemnego efektu temp. paliwa • Pu-239 ma rezonansprzekroju czynnego na rozszczepienie przy ok. 0,3 eV • Wzrost temperatury → zwiększenie średniej energii neutronów → zwiększenie ilości rozszczepień Pu-239 i liczby neutronów (śr. liczba neutronów na rozszczepienie jądra Pu-239 → 2,9, a U-235 → 2,5) • Przy dużym wypaleniu paliwa i nagromadzeniu się plutonu zmniejsza się ujemny efekt reaktywnościowy paliwa PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

10. Awaria EJ Czarnobyl - eksperyment Cel eksperymentu: Wykazanie możliwości zasilania „odpowiedzialnych odbiorów” bloku z wykorzystaniem energii kinetycznej wirnika turbozespołu w czasie wybiegu, po wyłączeniu turbiny i odłączeniu generatora od sieci – przetestowanie działania regulatora napięcia generatora • Badania zaplanowano na 25.04.1986r. – przed planowanym wyłączeniem reaktora na przeładunek paliwa i remont bieżący, przy śr. wypaleniu paliwa = 10,3 MWd/kgU • Źle przygotowany program badań→ w zakresie bezpieczeństwa: jedynie formalne wzmianki o obowiązujących przepisach • Mimo, że nie przewidziano żadnych dodatkowych środków bezpieczeństwa – zaplanowano wyłączenie UACR→ znaczne obniżenie bezpieczeństwa reaktora w czasie trwania eksperymentu (przez ~4 h) • Uznano, że eksperyment dotyczy jedynie zagadnień elektrycznych a nie reaktorowych! • Personel eksploatacji nie był właściwie przygotowany i nie zdawał sobie sprawy z potencjalnych zagrożeń bezpieczeństwa • Młodzi operatorzy działali pod presją kierownika eksperymentu (elektryka), stojącego wyżej od nich w hierarchii służbowej • Operatorzy dopuścili się odstępstwa od przewidywanego programu badań orazpopełnili 6 poważnych błędów – co doprowadzało do awarii PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

11. EJ Czarnobyl – sekwencja eksperymentu i awarii • 25.04. 01:00:00: początek obniżania mocy reaktora (z 3000 MWt) • 25.04. 13:05:00: przy mocy reaktora 1600 MWt → odłączenie od sieci jednego z turbozespołów (TG7) i przełączenie zasilania potrzeb wł. na szyny TG8 • 25.04. 14:00:00:wyłączenie UACR - wbrew podstawowym zasadom bezpieczeństwa! • Dyspozytor nie zgodził się na niezwłoczne wyłączenie bloku → próba zostaje odłożona • 25.04. 23:10:00: rozpoczęto dalsze obniżanie mocy – wg. programu próba wybiegu TG miała nastąpić przy mocy cieplnej reaktora: 700 ÷ 1000 MWt • 26.04. 00:28:00: błąd operatora - przy przełączeniu z układu regulacji lokalnej na globalną (nie wprowadzenie nastawy wymaganego poziomu mocy) → wahania reaktywności, których operator nie zdołał opanować → spadek mocy reaktora do 30 MWt(nieopatrzne wprowadzenie ujemnej reaktywności – dla jej skompensowania z rdzenia wyprowadzono więcej prętów regulacyjnych) • 26.04. 01:00:00: moc reaktora udało się ustabilizować na poziomie200 MWt → poniżej dopuszczalnego minimum, trwa proces zatrucia ksenonowego → by utrzymać reaktor na mocy wyprowadzane są dalsze pręty regulacyjne - liczba zagłębionych w rdzeniu prętów znacznie poniżej wymaganego minimum (30) • Pomimo tego postanowiono kontynuować eksperyment… PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

12. EJ Czarnobyl – sekwencja eksperymentu i awarii • 26.04. 01:03:00 / 01:07:00: podłączenie 4-tej gł. pompy cyrkulacyjnej najpierw do lewej a następnie do prawej pętli układu chłodzenia reaktora • Przy niskiej mocy i zwiększeniu przepływu, temp. chłodziwa zbliżyła się do temp. nasycenia, • Zmniejszyła się zawartość pary w rdzeniu → ujemny efekt reaktywnościowy → wyprowadzono z rdzenia dalsze pręty regulacyjne celem jego kompensacji • Przepływ przez gł. pompy cyrkulacyjne przekroczył wielkość dopuszczalną → nadmierne drgania wskutek kawitacji • Wahania ciśnienia (do 0,6 MPa) i spadek poziomu w walczakach (do poziomu awaryjnego wyłączenia reaktora) • 26.04. 01:19:00: operator zwiększył przepływ wody zasilającej (do walczaków) → zwiększa schłodzenie reaktora i zanik pęcherzyków pary → ujemny efekt reaktywnościowy → wyprowadzono z rdzenia dalsze pręty regulacyjne • Aby uniknąć przedwczesnego automatycznego wyłączenia reaktora - operator zablokował sygnały do systemu zabezpieczeń reaktora od poziomu i ciśnienia w walczakach • 26.04. 01:19:00÷01.22:30: próby ustabilizowania parametrów reaktora • 01:22:30: operatywny zapas reaktywności poniżej ½ dopuszczalnego minimum → operator powinien był zainicjować natychmiastowe wyłączenie reaktora… • 26.04. 01:21:55÷01:22:30: operator ok. 4-krotnie zmniejszadopływ wody zasilającej → wzrost temp. na wlocie do rdzenia (z opóźnieniem = czasowi przepływu od walczaków do rdzenia) PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

13. EJ Czarnobyl – sekwencja eksperymentu i awarii • 26.04. 01:23:04:operatorzy blokują sygnał automatycznego wyłączenia reaktora od wyłączenia obu turbin – aby utrzymać reaktor na mocy (pomimo wyłączenia obu TG!!!) i uniknąć głębszego zatrucia ksenonem, co umożliwiłoby ew. powtórzenie eksperymentu → zablokowano ostatni sygnał zabezpieczeń technologicznych, który mógł uratować reaktor! • Zamknięcie awaryjnego zaworu odcinającego dopływ pary do TG8, początek wybiegu • Moc reaktora = 200 MWt • Spadek wydatku wody przez rdzeń ← 4 z 8-miu gł. pomp cyrkulacyjnych zasilane są malejącym prądem generowanym przy wybiegu TG8 • Reaktor w stanie niestabilnym – niewielkie zmiany mocy mogą spowodować zmiany zawartości pary powodujące silny wzrost reaktywności (wielokrotnie większy niż war. normalnych) • 01:23:30: moc reaktora zaczyna wolno rosnąć • 26.04. 01:23:40:operator - zaniepokojony wzrostem mocy – naciska przycisk AZ-5mający spowodować wprowadzenie do rdzenia prętów bezpieczeństwa i wyłączenie reaktora → jest już za późno – działanie zabezpieczeń nieskuteczne: • Impuls wzrostu reaktywności przy wprowadzaniu prętów (efekt grafitowych przedłużaczy) → wzrost mocy (w ciągu 3s do 530 MWt, okres reaktora ↓ <<20s) → wrzenie chłodziwa i wzrost zawartości pary w rdzeniu → dodatni efekt reaktywnościowy → dalszy wzrost mocy • Operator stwierdza, że pręty bezpieczeństwa zatrzymały się nie dochodząc do położenia dolnego → odłącza napięcie od elektromagnesów aby pręty spadły do rdzenia • 26.04. 01:23:45:Gwałtowne wrzenie chłodziwa i wzrost zawartości pary w rdzeniu → silny dodatni efekt reaktywnościowy (przekroczony stan natychmiastowej krytyczności) → dalszy gwałtowny wzrost mocy reaktora → do ok. 100-krotnej mocy nominalnej PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

14. 1:23:40AZ-5 Awaria EJ Czarnobyl Zmiany zawartości pary, reaktywności i mocy reaktora RBMK w ostatniej fazie awarii:1 – wzg. moc neutronowa P/P0: 0÷120% następnie 0÷48 000%; 2 – reaktywność Δk/k = -1% ÷ +5%; 3 – zawartość obj. pary α = 0÷1,2 PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

15. Awaria EJ Czarnobyl • Proces destrukcji rdzenia reaktora: • Kryzys wymiany ciepła → wzrost temp. paliwa → przy zakumulowanej energii w paliwie >1300J/g, rozerwanie koszulek paliwowych i wytrysk stopionego paliwa do chłodziwa → gwałtowne odparowanie wody i nagły skok ciśnienia → zablokowanie zaw. zwrotnych za GPC → wysokie ciśnienie w kanałach technologicznych i wysoka temp. rdzeniu → rozerwanie części kanałów • Otwarcie zaw. zwrotnych i dopływ wody do rdzenia, w tym do rozerwanych kanałów → do grafitu • Gwałtowne, egzotermiczne reakcje pary wodnej z cyrkonem i grafitem → wydzielenie dużych ilości wodoru • 26.04. 1:23:48:2 wybuchy niszczą reaktor i część konstrukcji budynku ← skutek połączenia wodoru z tlenem z powietrza po rozszczelnieniu powłoki reaktora • Rozrzucenie rozgrzanych fragmentów rdzenia → liczne ogniska pożarów w na dachach i wewnątrz budynków reaktora i maszynowni • Pożar grafitu i wodoru w szybie reaktora, temp. paliwa 1500÷1700 ºC • Do 09.05.1986:gaszenie pożaru i przykrycie rdzenia ok. 5000 t materiałów osłonnych i pochłaniających neutrony (związki boru, dolomit, glina i ołów) → znaczne zmniejszenie emisji produktów rozszczepienia PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

16. Skutki awarii EJ Czarnobyl PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

17. Skutki radiologiczne awarii w EJ Czarnobyl • Uwolnienia: • ok. 100% radioaktywnych gazów szlachetnych, 20% jodu, 10÷13% cezu i 2÷4% stałych produktów rozszczepienia • Aktywność lotnych i stałych produktów rozszczepienia uwolnionych do 6.05.1986 → 1,9·1018 Bq, w tym: • I-131: 270·1015 Bq, Cs-137: 37·1015 Bq, Sr-90: 8,1·1015 Bq • Po przykryciu rdzenia (9.05.1986) intensywność uwolnień znacznie spadła: początkowo do ~1013 Bq/d, pod koniec maja do ~1012 Bq/d • Uwolnienia były miliony razy większe niż z TMI-2! • Dawki i skutki zdrowotne: • 31 wczesnych zgonów wśród pracowników EJ i strażaków: • 2 osoby zmarły w czasie awarii: jedna zabita przez wybuch, druga na zawał serca; 1 osoba zmarła nazajutrz – wskutek poparzeń parą wodną • 134 pracowników EJ i strażaków otrzymało w krótkim czasie dawki na całe ciało 0,800÷16 Sv→ 28 z nich zmarło na ostrą chorobę popromienną • Z pozostałych 106 osób z tej grupy od 1987 do 1998 zmarło 11 osób (tylko w 3-ch przypadkach zgony mogły być związane z promieniowaniem, lecz wszystkie wlicza się w raportach do ofiar Czarnobyla) PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

18. Skutki radiologiczne awarii w EJ Czarnobyl • Mapa skażeń terenu po awarii w EJ Czarnobyl • Strefa ściśle zamknięta,skażenia Cs-137 > 40 Ci/km2 • Strefa trwale kontrolowana, skażenia Cs-137 15÷40 Ci/km2 • Strefa okresowo kontrolowana, skażenia Cs-137 5÷15 Ci/km2 • Strefa o skażeniach Cs-137 1÷15 Ci/km2 PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

19. Skutki radiologiczne awarii w EJ Czarnobyl PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

20. Skutki radiologiczne awarii w EJ Czarnobyl • Dawki dla ludności na poziomie ułamka dawek od promieniowania tła (~2,5 mSv/a), w 1986r. średnie dawki (wg. UNSCEAR 2000): • na Białorusi dla ponad 10 milionów ludzi → 0,87 mSv • w innych krajach ≤ 0,3 dawek od tła PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

21. Skutki radiologiczne awarii w EJ Czarnobyl • Nie wykryto wzrostu zachorowań na białaczkę ani na nowotwory lite • Nie zanotowano wzrostu obciążeń dziedzicznych • Zarejestrowano ok. 1800 przypadków niemego raka tarczycy u dzieci (jedyny znaczący statystycznie efekt zdrowotny) • Łączna liczba zgonów, które można przypisać działaniu promieniowania: max <60 Porównanie dawek ze źródeł naturalnych otrzymywanych w ciągu życia (70 lat) i dawek powodowanych przez awarię w Czarnobylu PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

22. „Czarnobyl. Największy blef XX wieku” Marcin Rotkiewicz, „Wprost” nr 2/2001. • W maju 1986 r. w prasie amerykańskiej napisano, że po wybuchu reaktora zginęło na miejscu 80 osób, a 2 tys. zmarło w drodze do szpitala oraz że ich zwłoki nie są grzebane na cmentarzach, lecz w miejscowości Pirogowo, gdzie znajduje się składowisko odpadów radioaktywnych. Dziennik "New York Post" straszył ogromnym tytułem "Grób masowy - 15 tys. ludzi spychanych buldożerami do dołów na odpady w Kijowie", zaś w "National Enquirer" opisano dwumetrowej wysokości zmutowanego kurczaka, który został złapany przez myśliwych w lasach koło Czarnobyla. • (…) niedawno rosyjski dwutygodnik "Echo Planety" alarmował, że Czarnobyl był największą katastrofą drugiej połowy XX w. W artykule można było znaleźć oceny skutków awarii wyssane z palca (…), że zginęło 300 tys. osób? • Gdy w końcu 2000 r. władze Ukrainy uroczyście wyłączały ostatnie reaktory czarnobylskiej elektrowni (…) .W depeszach PAP można było przeczytać: "Na Ukrainie liczba śmiertelnych ofiar wybuchu jądrowego przekroczyła 4 tys. osób, a 3,5 mln ludzicierpi w różnym stopniu z powodu skażenia radioaktywnego. (...) Do dziś nie ma danych na temat ofiar śmiertelnych katastrofy, których liczbę różne źródła szacują na 15-30 tys.” • Dlaczego mit Czarnobyla jest tak skrzętnie podtrzymywany? Po pierwsze, chodzi o pieniądze, po drugie - o pieniądze i po trzecie - o pieniądze. • Ukraina i Białoruś otrzymały w spadku po ZSRR ciężki bagaż - władze Związku Radzieckiego przyznały bowiem 600 tys. ludzi (których uznano za ofiary wybuchu) kilkunastodolarowe (w przeliczeniu) renty i przywileje socjalne. Oblicza się, że dziś ponad 3 mln ludzi ma prawo do wielu ulg ze względu na "trwałą utratę zdrowia spowodowaną promieniowaniem czarnobylskim". • Do tej pory USA i Europa Zachodnia przekazały na likwidację skutków wybuchu 800 mln USD, a EBOR planuje wyłożyć na ten cel kolejne 2,3 mld euro. Według Kijowa, aby się uporać ze skutkami awarii, w najbliższych 20 latach trzeba będzie 5 mld USD! • Katastrofa w Czarnobylu od początku była główną bronią organizacji ekologicznych w walce z energetyką jądrową. Awaria i jej rzekomo potworne skutki mają być przestrogą dla wszystkich zamierzających budować elektrownie atomowe. PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

23. „Zabójczy mit Czarnobyla” Rozmowa z prof. Zbigniewem Jaworowskim, wybitnym radiologiem, od 1973 r. członkiem UNSCEAR (przewodniczącym w latach 1980-81), „Polityka”,15.04.2006 r. • Mogę z całą odpowiedzialnością powiedzieć: niczyje zdrowie w naszym kraju nie było zagrożone z powodu Czarnobyla • (…) zupełnie bezsensownie przesiedlono 336 tys. ludzi z tzw. terenów skażonych.Gdyby władze sowieckie (…) dosłownie nie zrobiły nic dla ochrony ludności przed skutkami Czarnobyla, byłoby to nieporównanie lepsze niż decyzje, które podjęto. (…) 30 kilometrową zonę rzeczywiście utworzono, tylko nie wiadomo po co. • (…) jedynie 134 pracowników elektrowni było narażonych na bardzo wysokie dawki promieniowania, po których rozwinęła się choroba popromienna. W ciągu kilku miesięcy od katastrofy 31 osób zmarło i są to jedyne śmiertelne ofiary Czarnobyla. • (…) nie ma żadnych naukowych dowodów, by wśród ludności Ukrainy, Rosji i Białorusi zwiększyła się liczba zachorowań na raka lub wystąpiły inne choroby mogące mieć związek z promieniowaniem. Stwierdzono natomiast ogromny wzrost chorób psychosomatycznych – zaburzeń układu oddechowego, trawiennego i nerwowego. Co to oznacza? Że ludzie paniczne bali się i nadal boją zagrożenia, które nie istniało. • W pobliżu elektrowni jest niecały kilometr kwadratowy tak skażony, że po wybuchu wyginęły tam drzewa. Reszta tzw. zamkniętej zony nadaje się do zamieszkania, włącznie z wysiedlonym i pustym do dziś miastem Prypeć, położonym 3 km od elektrowni czarnobylskiej. Poziom promieniowania jest tam taki jak w Warszawie. • (…) na terenach Rosji, Ukrainy i Białorusi wykryto ok. 1800 raków tarczycy u dzieci. Na szczęście nowotwory te są w ok. 95% całkowicie wyleczalne. Nawet jednak i te dane budzą liczne wątpliwości uczonych. Wspomnę tylko o jednej: jest bardzo prawdopodobne, że wzrost liczby raków tarczycy na tzw. terenach skażonych to nie efekt promieniowania, ale skrupulatnych badań ludności, których przed 1986r. w ogóle nie prowadzono. • Ludzie nie tylko boją się Czarnobyla, ale w ogóle mają paniczny lęk przed promieniowaniem. PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

24. „Strefa ściemy” Piotr Stanisławski, „Przekrój”, 12.05.2008 r. • Wysiadamy 200 metrów od reaktora 4. W ruch idą liczniki Geigera przywiezione z Polski. Pierwszy odczyt i pogardliwe prychnięcia – 4,6 mikrosiwerta na godzinę. W Lądku‑Zdroju znanym z dobroczynnych wód radonowych poziom promieniowania jest trzy, czterokrotnie wyższy. • Licznik wysunięty ostrożnie poza asfalt drogi pokazuje śmieszne 0,15 mikrosiwerta. Idziemy dalej. Tuż koło tabliczki ostrzegawczej, na szczycie górki – 0,20 mikrosiwerta. Gdy przed odjazdem zmierzyliśmy poziom promieniowania pod Pałacem Kultury, wyszło nam 0,16. • Mit strefy śmierci istnieje, bo ludzie kochają dramatyczne historie i panicznie boją się promieniowania. • Władze Ukrainy, które mogłyby udostępnić prawdziwe dane na temat skutków katastrofy czarnobylskiej, co roku dostają z zagranicy 150 milionów dolarów na renty, odszkodowania i zapomogi dla rzekomych ofiar. Kto chciałby przyznać, że poszkodowanych jest najwyżej kilkanaście tysięcy, a nie sześć milionów ludzi, jak mówi się oficjalnie? • A ja w tydzień po powrocie nie świecę, nie mam drugiej głowy i każdemu polecam taką wycieczkę. Warto zobaczyć, jak upadają mity. • IAR, 26.04.2008: „(…) według Greenpeace, na choroby, których przyczyną mogło być promieniowanie zmarło już około 200 tysięcy osób, a w przyszłości na raka spowodowanego katastrofą w Czarnobylu umrze kolejne 100 tysięcy.” PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

25. Straszenie młodzieży szkolnej Czarnobylem Z pewnego podręcznika do chemii dla LO (zakres rozszerzony) PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

26. Komentarz SERENu do decyzji Białorusi o ponownym zasiedleniu wsi w rejonie Czarnobyla Stowarzyszenie Ekologów na Rzecz Energii Nulearnej (SEREN), 24.07.2010 r. Podpisał: prof. dr hab. Zbigniew Jaworowski – Prezes SEREN • Wysiedlenie ludności z terenów wokół Czarnobyla było fatalnym błędem. Można było podjąć chwilową ewakuację okolicy najbliższej płonącego reaktora i po kilkunastu dniach, gdy ustalono zakres skażeń – pozwolić ludziom wrócić do wsi i miast. Już wkrótce po katastrofie było bowiem jasne, że zagrożenie jest znikome i nie wymaga wprowadzania żadnych poważnych ograniczeń, gdyż radioaktywność szybko maleje. Jednak wysiedlenia ludności prowadzono jeszcze nawet po roku 1986 i łącznie objęto nimi 336 000 osób. • Już w r. 2000 dwie organizacje NZ: WHO oraz UNSCEAR (Komitet Naukowy ONZ ds. Skutków Promieniowania Atomowego) przedstawiły jasną opinię: podjęte środki były przesadne. Wysiedlenia nie dały żadnych korzyści zdrowotnych, nie było bowiem rzeczywistego wykrywalnego zagrożenia zdrowia. Natomiast spowodowały ogromne szkody społeczne (ostracyzm i zubożenie przesiedlonych, wyłączenie olbrzymich „skażonych” terenów z użytkowania, straty majątku i infrastruktury) i epidemię chorób psychosomatycznych wśród wysiedlonych (choroby przewodu pokarmowego i krążenia, zaburzenia snu, depresja, lękliwość, eskapizm, „wyuczona niezaradność”, brak chęci współdziałania, uzależnienie od zewnętrznej pomocy, alkoholizm, narkomania, wzrost liczby samobójstw). • Mit, który szerzą przeciwnicy EJ:„tak strasznej katastrofy nie było w historii ludzkości!”. PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

27. Komentarz SERENu do decyzji Białorusi o ponownym zasiedleniu wsi w rejonie Czarnobyla c.d. • Prawda: • Zginęło razem 31 osób, pracowników elektrowni i strażaków, 28 od promieniowania i 3 z innych przyczyn. • Na terenach skażonych u wszystkich mieszkańców przeprowadzane są coroczne badania USG tarczycy. W wyniku tak masowych badań u 0,1% z nich wykryto około 5000 przypadków raka tarczycy u dzieci i dorosłych (głównie tzw. „raków niemych”, nie dających objawów klinicznych - ich normalny poziom w populacji sięga 9% na Białorusi i 35% w Finlandii), uleczalnego w około 90% przypadków. U wielu tysięcy szwedzkich pacjentów badanych I-131, których tarczyce otrzymały większe dawki promieniowania niż tarczyce mieszkańców terenów skażonych, nie stwierdzono wzrostu raków tarczycy, lecz spadek częstości ich występowania o 38%. • NIE MA wzrostu umieralności nowotworowej wśród ratowników czarnobylskich, ani wśród społeczeństwa częstości zachorowań na raka. • NIE MA żadnych skutków dziedzicznych – deformacje płodu i choroby dziedziczne zdarzają się niestety od zawsze we wszystkich społeczeństwach. Jednak nie wystąpiły one u ludzi, którzy przeżyli wielkie dawki promieniowania po atakach jądrowych na Hiroszimę i Nagasaki. Na terenach skażonych radioaktywnym opadem z Czarnobyla średnia roczna dawka promieniowania była znacznie mniejsza od dawki naturalnej sięgającej w różnych krajach nawet do ponad 500 mSv na rok (w Polsce ~2,5 mSv). • Za tereny „skażone” podlegające wysiedleniu uznano na Białorusi, Ukrainie i w Rosji te, gdzie opad radioaktywnego Cs-137 wynosił ponad 37 kBq/m2. (…) Ale opad Czarnobylski spadł również na wiele innych krajów. Radioaktywność Cs-137 wynoszącą 185 kBq/m2 wykryto w Austrii, Bułgarii, Finlandii, Norwegii, Szwecji, W. Brytanii, Grecji, Rumunii, Szwajcarii i Turcji. Nikt tam nie wysiedlał ludności. W ZSRR wysiedlanie rozpoczęto już od poziomu 37 kBq/m2, który dawał roczną dawkę promieniowania 1,6 mSv, czyli połowę średniej dawki naturalnej. • W normalnej glebie znajduje się około 50 naturalnych izotopów radioaktywnych biologicznie znacznie groźniejszych od Cs-137, o łącznej aktywności 400 kBq/m2, czyli 10 razy wyższej niż sowiecki „limit przesiedleńczy”. Ci którzy ustalali limit 37 kB/m2 musieli nie zdawać sobie z tego sprawy. • Nie wzięli również pod uwagę, że w wielu krajach, gdzie naturalna dawka promieniowania jest nawet setki razy wyższa od dawek otrzymywanych przez ludność sowieckich terenów „skażonych”, nigdy nie stwierdzono zwiększonej zapadalności na choroby nowotworowe i zaburzenia genetyczne, lecz odwrotnie, lepszy od przeciętnego stan zdrowia ludności. PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

28. Czy awaria podobna do czarnobylskiej może zdarzyć się u nas? • W reaktorze wodnym(lekko- lub ciężkowodnym)awaria taka jaka wystąpiła w Czarnobylu w reaktorze wodno-grafitowym jest fizycznie wykluczona! • W reaktorach wodnych potencjalnie niebezpieczne są nie awarie reaktywnościowe lecz związane z zaburzeniami odbioru ciepła • W Polsce będą budowane EJ wyposażone w reaktory wodne III. generacji o znacznie podwyższonym bezpieczeństwie • Konsekwentne i rygorystyczne stosowanie strategii „obrony w głąb” • Szacowana częstość uszkodzenia rdzenia < raz na milion lat eksploatacji • Nawet w razie ciężkich awarii ze stopienie rdzenia skutki radiologiczne będą zminimalizowane („rozszerzone warunki projektowe”) • Strategia „obrony w głąb” i koncepcja bezpieczeństwa reaktorów wodnych sprawdziła się w praktyce podczas awarii reaktora PWR 2-go bloku w EJ Three Mile Island (TMI-2, USA) • Pomimo całkowitej destrukcji i stopienia znacznej części rdzenia, skutki radiologiczne awarii były niewielkie – miliony razy mniejsze niż w Czarnobylu! PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

29. Zniszczenie reaktora Skutki awarii EJ TMI-2 • Reaktor został zniszczony (górna część rdzenia uległa całkowitej degradacji i stopieniu) i ostatecznie rozebrany • Z paliwa uwolniło się ~40% radioaktywnych gazów szlachetnych i 15% jodu(1-2·1017 Bq I-131 i 4-11·1016 Bq I-133) • Jednak uwolnienia poza obudowę bezpieczeństwa nie przekroczyły: 4,8·1011 Bq Xe-133 i zaledwie 6·1011 Bq I-131 (tj. 3÷6·10-5%) • Ogromna większość izotopów jodu pozostaław wodzie i na ścianach obudowy bezpieczeństwa • Jod przedostający się do układu wentylacji awaryjnej został wychwycony przez filtry • Uwolnienia z odpadami ciekłymi były małe:9·109 Bq I-133, 4,6·1011 Bq H-3, 2,2·109 Bq innych izotopów • Małe dawki otrzymane przez okoliczną ludność: • Średnia dawka na całe ciało: 0,015 mSv/os. (roczna dawka od tła: ~2mSv) • Max dawka jaką otrzymał jeden z mieszkańców = 0,37 mSv • Koncepcja „obrony w głąb” okazała się skuteczna, pomimo błędów ludzkich PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

30. A co jeśli EJ zaatakują terroryści? Analiza skutków uderzenia szerokokadłubowego samolotu Boeing 767-400w obudowę bezpieczeństwa reaktora, budynek wypalonego paliwa i kontener z wypalonym paliwem [NEI, USA, 2002] Dane samolotu: max masa startowa: 204,1 t ilość paliwa: 6335 l masa pojedynczego silnika: 4,3 t prędkość przy uderzeniu:563 km/h (mniej więcej odpowiada prędkości uderzenia samolotu w budynek Pentagonu w dniu 11.09.2001r.) Obudowa bezpieczeństwa: II. generacji, żelbetowa o grubości 1,2 m • Żadna część silnika, kadłuba lub skrzydeł ani też paliwo lotnicze nie wnika do wnętrza obudowy bezpieczeństwa, w miejscu uderzenia następuje odłupanie pewnej ilości betonu • W budynku wypalonego paliwa: miejscowe nadkruszenia i spękania betonu, wykładzina basenu ze stali nierdzewnej zapewnia zachowanie jego szczelności • Konstrukcja kontenerów na wypalone paliwo nie ulega rozerwaniu PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

31. A co jeśli EJ zaatakują terroryści? Analiza skutków uderzenia samolotu Boeing 707-320, przy prędkości 370 km/h w żelbetową obudowę bezpieczeństwa reaktora o grubości 1,2 m [ University of California, USA, 1996] • Obudowa bezpieczeństwa wytrzyma uderzenie - nie ulegnie zawaleniu • Ściana nie zostanie przebita • Max odkształcenie wyniosłoby 4,4 cm • Wg. analiz z 2002 r.: także uderzenie samolotu „dyspozycyjnego”, nawet wyładowanego trotylem, nie spowoduje zniszczenia obudowy PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

32. A co jeśli EJ zaatakują terroryści? Próba zderzenia samolotu myśliwsko-szturmowego F4 Phantom, o masie 27 t, przy prędkości 774 km/h, z betonową ścianą o grubości 3,66 m i masie 700 t[Sandia National Laboratories, USA, 1988] • Samolot z pełnymi zbiornikami paliwa rozbił się o tę płytę, penetrując ją na głębokość zaledwie paru cm, najgłębsze otwory wybiły silniki lecz jedynie na głębokość 6 cm • Aż 96% energii kinetycznej zostało zużyte na destrukcję samolotu i niewielką penetrację betonu, zaś 4% zostało przekazane płycie betonowej PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

33. A co jeśli EJ zaatakują terroryści? Strefy ochrony fizycznej elektrowni jądrowej [Nuclear Energy Institute – NEI, USA; IAEA] PODSTAWY ENERGETYKI JĄDROWEJ Materiały szkoleniowe dla nauczycieli

34. Dziękuję Państwu za uwagę i zapraszam do dyskusji!