JAK ZACHĘCIĆ UCZNIA DO NAUKI W SZKOLE ZAWODOWEJ ?

1. JAK ZACHĘCIĆ UCZNIA DO NAUKI W SZKOLE ZAWODOWEJ ? PODEJŚCIE INTERDYSCYPLINARNE Piotr Łoś – doradca zawodowy II stopnia Mobilne Centrum Informacji Zawodowej w Łodzi

2. Możliwości kontynuowania nauki po gimnazjum EGZANIN DOJRZAŁOŚCI / MATURA TECHNIKUM UZUPEŁNIAJĄCE LICEUM UZUPEŁNIAJĄCE LICEUM LICEUM PROFILOWANE TECHNIKUM SZKOŁA ZAWODOWA GIMNAZJUM

3. LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Nauka w trzyletnim liceum ogólnokształcącym pozwala na uzyskanie wykształcenia ogólnego na poziomie średnim. Jakie możliwości otworzą się przed osobą, która ukończyła liceum ogólnokształcące? 1. Może dalej uczyć się w szkole policealnej. 2. Po ukończeniu szkoły policealnej i zdaniu zewnętrznego egzaminu uzyskuje kwalifikacje zawodowe w wybranym zawodzie. 3. Po zdaniu egzaminu maturalnego otrzymuje świadectwo dojrzałości i będzie mogła podjąć studia wyższe. 4. Może również uzyskać kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych lub w trakcie pracy zawodowej. Jeśli gimnazjalista nie ma jeszcze sprecyzowanych planów dotyczących dalszej nauki i wyboru zawodu lub planuje kontynuować naukę na studiach.

4. LICEUM PROFILOWANE Nauka w liceum profilowanym odbywa się w profilach ogólnozawodowych. Ukończenie liceum profilowanego zapewnia wykształcenie ogólne na poziomie średnim. Jakie możliwości będzie miał gimnazjalista po ukończeniu liceum profilowanego? 1. Może podjąć dalsze kształcenie zawodowe w szkołach policealnych. Jeśli w szkole policealnej będzie kontynuował naukę w tej samej dziedzinie, którą wybrał w liceum profilowanym będzie mógł otrzymać kwalifikacje zawodowe w wybranym zawodzie już po roku nauki. 2. Po zdaniu egzaminu maturalnego otrzyma świadectwo dojrzałości i będzie mógł podjąć studia wyższe. 3. Może także uzyskać kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych lub w trakcie pracy zawodowej. Jeśli gimnazjalista ma określone zainteresowania, ale nie wie jeszcze jaki zawód wybrać

5. TECHNIKUM • Po ukończeniu technikum otrzymujemy średnie wykształcenie ogólne • oraz kwalifikacje zawodowe, w wybranym zawodzie, które umożliwią podjęcie pracy • na stanowiskach średniej kadry technicznej. • Co będzie mógł zrobić po ukończeniu technikum? • Po zdaniu egzaminu zewnętrznego potwierdzającego kwalifikacje zawodowe będzie mógł • podjąć pracę w wyuczonym zawodzie. • 2. Po zdaniu egzaminu maturalnego otrzyma świadectwo dojrzałości i będzie mógł podjąć • studia wyższe. • 3. Będzie również mógł kształcić się w szkole policealnej. Jeśli gimnazjalista wie co go interesuje i wybrał już zawód w jakim chciałby pracować.

6. SZKOŁA ZAWODOWA Ucząc się w szkole zawodowej zdobywamy ogólną wiedzę oraz praktykę zawodową. Naukę zawodu w praktyce można odbywać na warsztatach szkolnych, w Centrach Kształcenia Praktycznego, Centrach Kształcenia i Wychowania OHP lub w zakładach pracy. Co gimnazjalista może robić po skończeniu szkoły zawodowej? 1. Po zdaniu egzaminu gimnazjalista otrzyma kwalifikacje zawodowe na poziomie robotniczym i będzie mógł podjąć pracę w wybranym zawodzie. 2. Może kontynuować naukę w uzupełniającym liceum lub technikum i po zdaniu egzaminu maturalnego otrzyma świadectwo dojrzałości. Jeśli gimnazjalista wie co go interesuje i chce rozpocząć pracę zawodową oraz chce się szybko usamodzielnić.

7. CZYNNIKI WYBORU ZAWODU WEWNĘTRZNE ZEWNĘTRZNE znajdują się one poza człowiekiem, czynniki sytuacyjne, wpływające na człowieka w różnym stopniu, ale które należy brać pod uwagę. POZNANIE TENDENCJI NA RYNKU PRACY STAN ZDROWIA POZNANIE ŚCIEŻEK KSZTAŁCENIA TEMPERAMENT POZNANIE ZAWODÓW CHARAKTER WARTOŚCI ZAINTERESOWANIA UZDOLNIENIA I UMIEJĘTNOŚCI

8. CZYNNIKI WYBORU ZAWODU Przeciwwskazania do wykonywania zawodu - jako każde znaczące obniżenie poziomu funkcjonowania sfery ekspresji psychofizycznej uniemożliwiające właściwe i bezpieczne dla klienta wykonywanie zawodu. STAN ZDROWIA

9. CZYNNIKI WYBORU ZAWODU Sfery ekspresji psychofizycznej Sprawność kończyn dolnych Sprawność kończyn górnych Zręczność rąk i palców Sprawność narządów zmysłów Słuch, wzrok, smak, węch, równowaga Sprawności sensomotoryczne Rozróżnianie barw, widzenie stereoskopowe, koordynacja wzrokowo ruchowa, percepcja kształtów Sprawność podstawowych układów fizjologii Krążenia, oddechowy, nerwowy, trawienny, mięśniowy, kostno-stawowy Sprawności psychiczne Upośledzenie umysłowe, zaburzenia psychiki Cechy ogólne Budowa ciała, wydolność fizyczna, sprawność ekspresji werbalnej Inne czynniki Nosicielstwo chorób zakaźnych, zniekształcenia, problemy z wyglądem

10. CZYNNIKI WYBORU ZAWODU TEMPERAMENT temperament podlega zmianom zachodzącym pod wpływem dojrzewania (i starzenia się) oraz niektórych czynników środowiskowych. Rozpatrywanie temperamentu pod względem 3 cech: siły, równowagi, ruchliwości DUŻA RUCHLIWOŚĆ Zawody wymagające kontakty z ludźmi lub charakteryzujące się zmiennością Sytuacji (fryzjer, nauczyciel, sprzedawca, dziennikarz, policjant) DUŻA SIŁA Zawody wymagające wysiłku fizycznego i psychicznego – mechaniczne, Budowlane oraz medyczne, Pedagogiczne. DUŻA RÓWNOWAGA Zawody wymagające odpowiedzialności, częstych kontaktów z ludźmi. (kelner, pielęgniarka, nauczyciel, sprzedawca). MAŁA RUCHLIWOŚĆ Zawody „lubiące” spokój i ciszę, cierpliwość i staranność oraz samotność. (laborant, kreślarz, kartograf, zegarmistrz, monter, elektronik, zawody ekonomiczne) MAŁA SIŁA Zawody nie stwarzające obciążeń fizycznych i psychicznych, umożliwiające indywidualny rytm pracy. Zawody precyzyjne lub ekonomiczne. MAŁA RÓWNOWAGA Zawody, w których nie występuje duże napięcie nerwowe i nie ma się do czynienia z dziećmi lub ludźmi chorymi.

11. CZYNNIKI WYBORU ZAWODU ZAINTERESOWANIA Kategorie zainteresowań zawodowych SPOŁECZNE – obejmują zainteresowania problematyką społeczną oraz działaniami ukierunkowanymi na zajmowanie się ludźmi, np. uczeniem, opieką, doradztwem. Związane są z empatią oraz umiejętnościami komunikowania się. TECHNICZNE – obejmują zainteresowania związane z posługiwaniem się narzędziami i maszynami, a także ich wytwarzaniem. Często związane są z posiadaniem zdolności manualnych. Dotyczą także uprawiania sportu oraz zajmowania się zwierzętami i roślinami. BIUROWE – obejmują zainteresowania urzędnicze, związane z przestrze- ganiem ustalonych norm. Posiadają je osoby preferujące stałe style zachowań oraz planowanie działań i biegle wykonujące operacje na danych i liczbach. ARTYSTYCZNE – obejmują zainteresowania kulturą i sztuką, są związane z twórczym wyrażaniem uczuć, rozwijaniem wyobraźni i odkrywaniem nowych form wyrazu. Przejawiają się w podejmowaniu różnorodnych działań na polu muzyki, literatury, plastyki, fotografii, tańca i in. POZNAWCZE – obejmują zainteresowania naukowe ukierunkowane na analizę i zrozumienie zjawisk oraz pozyskiwanie wiedzy. Są związane z wyjaśnianiem problemów oraz rozwiązywaniem zadań. MENEDŻERSKIE – obejmują zainteresowania przedsiębiorcze/ biznesowe i związane są z zarządzaniem zasobami ludzkimi. Cechują osoby posiadające potrzebę osiągania sukcesu, odpowiedzialne oraz gotowe do podejmowania ryzyka. Wymagają umiejętności przekony- wania, wpływania na innych oraz samodzielności i determinacji w działaniu.

12. CZYNNIKI WYBORU ZAWODU Właściwy danemu człowiekowi zespół względnie stałych podstawowych cech psychicznych, określających jego stosunek do rzeczywistości, motywację jego czynów i przyjmowany system wartości oraz wynikające stąd zachowanie i usposobienie. CHARAKTER Charakter przejawia się: Jest to cały wachlarz cech pozytywnych bądź negatywnych, które posiadamy w mniejszym, bądź większym stopniu, np.: Naszym stosunkiem do  wykonywanych zadań, pracy. prawdomówność, odpowiedzialność, pracowitość, ambicja, złośliwość, lenistwo, niezdyscyplinowanie Naszym postępowaniem i zachowaniem względem innych ludzi

13. CZYNNIKI WYBORU ZAWODU WARTOŚCI Są źródłem wyznaczanych priorytetów, standardów funkcjonowania w świecie. (coś ważnego, mającego dla człowieka duże znaczenie) Najczęściej badane wartości • Wartości możemy rozpatrywać w trzech płaszczyznach: • PSYCHOLOGICZNEJ, która zajmuje się procesami • przeżywania wartości, badaniem postaw wobec wartości • oraz cech osobowościowych a poglądami na wartość. • 2. SOCJOLOGICZNEJ, gdzie głównymi punktami • rozważań jest co, przez kogo i kiedy uważane jest za • wartościowe w jaki sposób powstaje hierarchia wartości, • w jaki sposób przekazywane są poglądy na wartości oraz • funkcjonowanie wzorców wartości w społeczeństwie. • 3. KULTUROZNAWCZEJ, w której bada się rolę wartości • w rozwoju kultury, rolę potrzeb społecznych a wartości, • zachowania preferencyjne w stosunku do typów • kulturowych. Perspektywa rozwoju – wartość odzwiercie- dlająca możliwość rozwoju osobistego, zdobywania nowej wiedzy i umiejętności. Pomysłowość – wartość związana z kreatywnością i twórczością oraz rozwojem intelektualnym. Prestiż – wartość przejawiająca się poprzez wysokie zarobki, poważanie u ludzi, popularność. Pomoc innym – wartość, w której najważniejsze jest nieść pomoc innym poprzez: rozmowy, pomoc w rozwiązywaniu problemów osobistych, materialnych, praca społeczna.

14. CZYNNIKI WYBORU ZAWODU UZDOLNIENIA I UMIEJĘTNOŚCI UZDOLNIENIA I UMIEJĘTNOŚCI Zpunktu widzenia ujawniania się zdolności we wszystkich rodzajach aktywności człowieka, możemy ją traktować jako przejaw ludzkiej inteligencji, każdy człowiek jest ogólnie zdolny. Wieloznaczność zdolności Zdolności w literaturze psychologicznej pojawiają się w co najmniej czterech ujęciach: • Pierwsze ujęcie dotyczy aspektu poziomu sprawności funkcjonowania jednostek • w porównywalnych sytuacjach, bez poszukiwania przyczyny różnic między ludźmi. 1. Pierwsze ujęcie dotyczy aspektu poziomu sprawności funkcjonowania jednostek w porównywalnych sytuacjach, bez poszukiwania przyczyny różnic między ludźmi. 2. Drugie ujęcie dotyczy możliwości wykonania czegoś przez jednostkę. 3. Trzecie ujęcie dotyczy aspektu instrumentalnego, w którym zdolności sprowadza się do względnie trwałych właściwości procesów poznawczych. 4. Czwarte ujęcie ujmuje zdolność jako właściwość złożoną i wielostronnie uwarunkowaną. W tym ujęciu zdolności są to indywidualne właściwości osobowości człowieka, które zapewniają zróżnicowane osiągnięcia w jakiejś dziedzinie.

15. CZYNNIKI WYBORU ZAWODU UZDOLNIENIA I UMIEJĘTNOŚCI UZDOLNIENIA I UMIEJĘTNOŚCI Wymienione poniżej umiejętności i cechy są ważnymi czynnikami, które należy brać pod uwagę wybierając zawód. Uwagę należy zwrócić na fakt czy posiadamy dane umiejętności i w jakim stopniu. Wyobraźnia przestrzenna Zręczność manualna Sprawność językowa Łatwość w kontaktach z ludźmi Myślenie arytmetyczne Odporność psychiczna Wytrzymałość fizyczna Dominacja Pomysłowość

16. ANALIZA ZAWODÓW NADWYŻKOWYCH I DEFICYTOWYCH zawody deficytowe Zawody, w których liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych jest mniejsza od zapotrzebowania na dany zawód na określonym rynku pracy zawody nadwyżkowe Zawody, w których liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych jest większa od zapotrzebowania na dany zawód na określonym rynku pracy czynniki mogące generować nadwyżkę/deficyt zasobów pracy Dane uzyskane z portalu www.wup.lodz.pl „ Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych” 1. Praca nielegalna „praca na czarno” 2. Duża rotacja w zawodzie 3. Emigracja zarobkowa 4. Zbyt mała elastyczność systemu edukacji (niedobór absolwentów w poszukiwanych zawodach) 1. Brak wymaganych przez pracodawców umiejętności, czy kwalifikacji, przestarzałe kwalifikacje, 2. Nieporadność na rynku pracy (brak znajomości zasad poszukiwania pracy) 3. Trudności w odnalezieniu się na rynku pracy warunkowane określonym układem cech socjo-demograficznych (wiek, płeć, wykształcenie)

17. zawody równoważne; 5,0% zawody deficytowe; 24,3% zawody nadwyżkowe; 70,7% ANALIZA ZAWODÓW NADWYŻKOWYCH I DEFICYTOWYCH Zawody deficytowe Robotnik budowlany, cieśla, zbrojarz, tynkarz, glazurnik, brukarz, dekarz, murarz, operator koparek i zwałowarek, szwaczka, prasowaczka, pakowacz, pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemyśle, robotnik gospodarczy, magazynier, robotnik magazynowy, kierowca samochodu ciężarowego, kierowca autobusu, pracownik administracyjny, pracownik biurowy, sekretarka, pracownik ochrony mienia i osób, kontroler biletów, kasjerzy handlowi, kelner, telemarketer, bibliotekarz, opiekun w domu pomocy społecznej, opiekunki dziecięce, nauczyciel przedszkola, pozostali projektanci i analitycy systemów komputerowych, wychowawca w placówkach oświatowych, wychowawczych i opiekuńczych. Dane uzyskane z portalu www.wup.lodz.pl „ Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych” Zawody nadwyżkowe Ślusarz, tokarz, mechanik samochodów osobowych, pozostali mechanicy pojazdów samochodowych, mechanik – operator pojazdów i maszyn rolniczych, cukiernik, piekarz, fryzjer, handlowiec, asystent ekonomiczny, technik mechanik, technik żywienia i gospodarstwa domowego, technik rolnik, technik ogrodnik, ekonomista, pedagog, specjalista ds. marketingu i handlu, specjalista administracji publicznej.

18. Osoby mogące pomóc / wpłynąć na ucznia w kwestii wyboru szkoły ponadgimnazjalnej Rodzice i inni członkowie rodziny Szkolny doradca zawodowy, pedagog, wychowawca (kadra pedagogiczna) Rówieśnicy (kolega, siostra, kuzyn) Osoby trzecie (idol, osoba, którą się fascynujemy, podziwiamy)

19. Rodzice i inni członkowie rodziny ZACHĘCIĆ UCZNIA = PRZEKONAĆ RODZICA Wiadomo, że aspiracje edukacyjne i zawodowe dzieci, mogą być zależne od środowiska rodzinnego. Jest to oddziaływanie wieloczynnikowe, przejawiające się w sferze materialnej czyli poprzez osiągnięty poziom: wykształcenia, stylu życia, dochodu, stwarza się pewien punkt odniesienia do aspiracji dziecka. Pozycja rodziców i poziom społeczny skłania do osiągnięcia wyższego, lub przynajmniej równego im miejsca. Im wyższa pozycja społeczna rodziny, tym częściej młodzież wybiera zawody o wyższej randze społecznej (Krzeszowska, 1989). Z. Kwieciński (1990) uważa że funkcjonuje koło "kulturowej reprodukcji" wykształcenia i silny konflikt międzywarstwowy, w którym szanse dzieci rodziców mniej wykształconych są ograniczone. Drugim czynnikiem są przyswajane przez dziecko wzorce postępowania, wartości poglądy, opinie wyrażane w kręgu rodzinnym. Znaczną rolę odgrywają tradycje rodzinne. Kontynuowanie zawodu rodziców można jednak uznać za pozytywne tylko wtedy, jeżeli wyboru nie dokonuje się pod presją rodziców. Bywa, że rodzice narzucają dzieciom swoje wybory lub nierealnie oceniają ich możliwości. Pod wpływem takiego oddziaływania może się rozwijać niechęć do domu rodzinnego i tendencja do odrzucenia wpływu rodziców. Trzeci czynnik to bezpośrednie oddziaływanie rodziców, pragnących wzbudzić pożądane aspiracje rozumiane jako zespół dążeń ukształtowanych na podstawie hierarchii wartości właściwych tej jednostce.

20. Rodzice i inni członkowie rodziny PRZEKONAĆ RODZICA = wpłynąć na jego światopogląd, przekonania i opinie. • Korzyści dla rodzica płynące z kontaktu z doradcą: • uzyskuje informacje dotyczące możliwości • kontynuacji edukacji • 2. uzyskuje informacje dotyczące kształtowanie • ścieżki edukacyjnej / zawodowej • 3. uzyskuje informacje dotyczące szkół • 4. uzyskuje informacje dotyczące zawodów • 5. uzyskuje informacje dotyczące rynku pracy • 6. uzyskuje informacje dotyczące możliwości • kształtowania własnej postawy wobec dziecka • 7. uzyskuje informacje dotyczące świadomości • procesu doradczego • 8. uzyskuje informacje dotyczące środków informacji • zawodowej • 9. uzyskuje informacje dotyczące trendów rozwojowych • w świecie zawodów • 10. uzyskuje informacje dotyczące możliwości • wykorzystania uzdolnień i talentów dziecka • 11. uzyskuje informacje dotyczące instytucji i organizacji • wspierających funkcjonowanie osób niepełnosprawnych • 12. uzyskuje wsparcie w działaniach doradczych WIEDZA UMIEJĘTNOŚCI EMOCJE, UCZUCIA

21. Szkolny doradca zawodowy, pedagog, wychowawca (kadra pedagogiczna) DORADCA ZAWODOWY Osoba udzielająca pomocy, w formie grupowych i indywidualnych porad zawodowych, młodzieży i osobom dorosłym w wyborze zawodu, kierunku kształcenia i szkolenia, uwzględniając ich możliwości psychofizyczne i sytuację życiową, a także potrzeby rynku pracy oraz możliwości systemu edukacyjnego, współpracując z rodzicami i nauczycielami w procesie orientacji zawodowej uczniów oraz wykorzystując w tym celu wiedzę o zawodach, znajomość psychologicznych i pedagogicznych technik, diagnozę rynku pracy oraz techniczne środki przekazywania informacji zawodowej.

22. Z punku widzenia pracodawcy 1. Uczeń w szkole zasadniczej zawodowej uczestniczący w praktykach zawodowych otrzymuje w wielu przypadkach wynagrodzenie za praktyki w zależności od miejsca wykonywanych praktyk i rodzaju podpisanej umowy. 2. Po ukończeniu szkoły zasadniczej zawodowej może zdobywać wykształcenie w technikum lub liceum. W tym czasie może być zatrudniony na pełen etat. Różnica lat pomiędzy osobą, która podjęła pracę po ukończeniu szkoły zawodowej a osobą, która podjęła pracę po studiach wynosi 6 lat, w trakcie, których odprowadzana jest część wynagrodzenia na ubezpieczenie społeczne. Podczas tych 6 lat zdobywa doświadczenie i umiejętności dające mu większe szanse na rynku pracy (praktyka zawodowa). 3. Osoby, które ukończyły studia często nie podejmują pracy w swoim kierunku lecz pracę, która w danym momencie jest dostępna i przy, której nie wymagane są takie kwalifikacje jakie ta osoba osiągnęła podczas studiów. 4. Osoba po ukończeniu szkoły zasadniczej zawodowej i posiadająca 6 letni staż w zawodzie ma większe szanse na powodzenie przy otwieraniu własnej działalności ze względu na obszerną wiedzę w zakresie wykonywania tego zawodu, znajomość rynku pracy w tym zakresie, znajomości klientów i ich potrzeb oraz znajomość maszyn, urządzeń, materiałów jakich się używa w danym zawodzie.

23. WNIOSKI Ukazać możliwość szybkiego usamodzielnienia się finansowego Kształtować świadomość w zakresie współczesnego rynku pracy oraz zawodów deficytowych i nadwyżkowych Zachęcić do realizowania kariery zawodowej poprzez zdobywania umiejętności i doświadczenia zawodowego Zwrócić uwagę ucznia na jego stan zdrowia Wskazać możliwość kontynuowania edukacji Pokazać korzyści jakie daje świadomość posiadania zainteresowań zawodowych JAK ZACHĘCIĆ UCZNIA DO NAUKI W SZKOLE ZAWODOWEJ ? Przekonywać rodziców do świadomego wyboru zawodu przez dziecko Uświadomić korzyści płynące z realizacji własnych umiejętności i uzdolnień