Egzersiz ve Dolaşım

1. KardiyovaskülerSistem DAMAR VE KALP PHD. YELİZ KAHRAMAN

2. KALP VE DAMARLAR GÖREV Dokulara oksijen taşımak

3. HEART LOCATION: Middle mediastinum of thoracic cavity. Arterial supplly: Coronary Arteries. Venous Drainage: Cardiac Veins. Innervation: Cardiac plexus containing fibers of vagus nerve and sympathetic fibers (T1-T5). STRUCTURE The heart is a hollow, muscular, cone-shaped organ consisting of four chambers. These chambers are the two upper atria (entrance chambers) and two lower ventricles (exit chambers).

4. Kalbin Fonksiyonları Kan damarları yoluyla oksijeni ve bağırsakta emilen besin maddelerini dokulara iletir. Kan gereksinimi düzenleyerek kasılma gücünü ve kasılma hızını ayarlar. Metabolizma sonucu oluşan artık maddeler ve CO2’nin dokulardan uzaklaştırılmasında rol oynar. Hormonlar salgılandıktan sonra etki yerlerine ulaştırılmasında yer alır. Vücut sıcaklığının düzenlenmesine katılır. Kanın tek yönlü akışını sağlar. Kan basıncını oluşturur.

5. Cardiovascular System The cardiovascular system is responsible for delivery and drainage of blood to all parts of the body. The cardiovascular system is comprised of the heart, the arterial system, the venous system, and an extensive network of microscopic capillaries. The heart is the hollow, muscular pump responsible for driving blood through the vascular network. Arteries carry blood away from the heart, to body tissues. Veins drain blood away from body tissues, returning the blood to heart. Capillaries are the smallest blood vessels and act as the connection between the arterial and venous systems. Furthermore, blood vessels may be subdivided based on the body region they supplly (or drain). For example, systemic circulation refers to all the vessels of normal body tissues (GI tract, brain, muscles, skin, &.c.). Pulmonary circulation refers to the vessels associated with the lungs, and coronary circulation refers to the vessels supplying the heart muscle itself.

6. VEIN

8. Arch of Aorta Superior Vena Cava Pulmoner Trunk Left Auricle Right Superior and Inferior Pulmoner Veins Great Cardican Vein Left Superior and Inferior Veins Left Auricle

9. KALBİN ANATOMİSİ

10. Dolaşım Sistemi

11. Koroner Dolaşım

12. KALP KASI

13. Kalp Duvarı Kalp duvarı dıştan içe doğru 3 tabakadır. Perikard - dıştaki zar Myokard - kalp kası Endokard - en içteki bağ dokusu

14. Kalbin Uyarı ve İletim Sistemi Kalp kendinde olan uyarıcı lifleri sayesinde, impuls çıkarabilme yeteneğine sahip pacemarker hücrelerden oluşur.

16. Kardiyak Siklus Bir kalp atımı başlangıcından bir sonraki kalp atımı başlangıcına kadar gerçekleşen elektriksel ve mekanik – basınç ve volüm değişikliklerine kardiyak siklusadı verilir. Bir kardiyak döngü – 0,8 SN Bu döngü Otonom Sinir Sisteminden etkilenir. Sempatik sinirler uyarım ile kabin ritmik kasılma ve gevşeme hareketlerinihızlandırır. Parasempatik sinirler ise uyarım ile yavaşlatılmasını sağlar. GEVŞEME EVRESİ DİASTOLİK BASINÇ 0,5 SN KASILMA EVRESİ SİSTOLİK BASINÇ 0,3 SN

17. Kardiyak Siklus

18. Elektrokardiyogram (EKG) • Kalbin bu elektriksel aktivitesi – basınç ve volüm değişimleri elektrokardiyogram (EKG) ile ölçülür. • EKG makinası kalpten çıkan (+) ve (-) elektriksel (derivasyon) uyarıları, vücut üzerine yapıştırılmış elektrotlarla kaydeder ve grafiğe aktarır.

19. EKG BASINÇ VE VOLÜM DEĞİŞİM SİKLUSU Normal dinlenme EKG’ sinde temel olarak şu dalgalar bulunmaktadır: P dalgası: SA düğümden AV düğüme gelen atrial depolarizasyonu belirtir. QRS dalgası: Ventriküler depolarizasyonu belirtir. T dalgası: Ventriküler depolarizasyonun son bölümünü belirtir.

20. KALBİN TANSİYONU Hemodinamik Değişimler Kanın damar duvarlarına yaptığı basınca arteriyel kan basıncı –tansiyon denir. Bu kan basıncı sistolik ve diastolik basınç farkını oluşturur: -Kalp kasılmasıyla = sistolik basınç (büyük tansiyon), -Kalp gevşemesiyle = diastolik basınç (küçük tansiyon). Normal bireylerde; • Sistolik basınç 120 mmHg, • Diyastolik basınç ise 80 mmHg olarak bilinir.

21. Kalbin «Holter Değeri»Kalp Ritmi Normal sinüs ritmi (SA) standart kalp ritmidir. Değerleri yaklaşık; - 60-100 atım/dk (SA) - normal, - <60 atım/dk - brakardi (düşük atım) - >100 atım/dk - taşikardi –çarpıntı olarak değerlendirilir.

22. Holter Testi Süreç: Bireyin göğüs kafesine plastik elektrotlar yapıştırılır ve kola takılan bir manşet ve kaydediciden bilgisayara veriler aktarılır. • Holter cihazı taşınabilir elektrokardiyografi cihazıdır. • Holter testi: Bireyin günlük 24 saat içindeki aktivitelerindeki kan basıncını (tansiyon, nabız değerleri ve kalp ritmi) belirmektedir.

23. Kardiyak debi Dolaşım sisteminin fiziksel yükü kaldırabilme kapasitesidir. Bir dakikada pompalanan kan miktarıdır: KAH: Kalbin bir dk içindeki kasılma sayısı. KAV: Kalpten bir atımda pompalanabilen kan miktarıdır. CQ= KAV x KAH (L/dk)= (L/atım) (atım/dk)

24. Kardiyak debi • Egzersiz sırasında artan oksijen ihtiyacını karşılamak ve oksijen kullanım kapasitesini arttırmada iki şey önemlidir: --Kan akışını yani kardiyak debiyi arttırmak. --Kanla dokuya ulaşan oksijen miktarının büyük kısmının kullanmak yani a-vO2 farkını arttırmaktır. • Bu değer de kan dokulardan geçerken dokuların ne kadar oksijen kullanıldığı göstermektedir.

25. KALP ATIM HIZI (NABIZ) Nabız: Kalbin 1 dakikadaki çalışma gücü ve bu sürede kalbin kaç kez kanı pompaladığını göstermektedir; 1- Egzersiz öncesi, sırası ve sonrasında kalbin nasıl çalıştığını değerlendirmek, 2- Antrenman yoğunluğunu belirlemek, 3- Çeşitli egzersizleri tanımlanmak için kullanılmaktadır.

26. Kalp Atım Sayısı (Nabız) C. Anaerobik eşik nabzı (ANT) Özellikle HIIT egzersizleri arttırır. Örn: 185 nabız eşiğini, 190 nabız eşiğine çıkarırız. Örn: Sporcunun maksimal nabzını 0.90 ile, Sedanterin maksimal nabzını 0.80 ile çarparsak bize anaerobik eşik değerini verir. • Dinlenik nabız Sabah ki dinlenik düzeyimizdir. Gün içindeki dinlenik nabzımız egzersizde düşüyorsa iyi bir fitness düzeyi olduğunu gösterir. Örn: 100 Watt bir işi 120 nabızla yapan biri antrenmanla 120 Watt işi aynı nabızla yapar. B. Steady stead nabız İş yükü artmasına rağmen, nabız sayısında düşme olur. D. Maksimal nabız 200’den 202 nabza çıkar.

27. Kalp Atım Hızı ve Değişkenliği Fizyolojisi • Kardiyovasküler sistem, sempatik ve parasempatik sinirler (vagal sinirler) tarafından kontrol edilmektedir. • Vagal sinirler SA düğümün elektriksel uyarımını, yani kalbin kasılma ve iletim hızını arttır veparasempatik vagal sinirler ise azalmasını etkiler. (Guyton, 2011; Dong, 2016).

28. KALP ATIM HIZI DEĞİŞKENİ (HRV R-R) Bu sinirsel uyarım sonucunda: - Parasempatik geri çekilme ile uyaranın azalması KAH azaltır. - Sempatik aktivitenin artışına bağlı olarak da KAH artar. Kısaca, otonom sinir sistemi homeostatik olarak KAH arasındaki zaman aralığını ve tutarlılığını etkilemektedir (Guyton, 2011).

29. KALP ATIM HIZI DEĞİŞKENİ (HRV R-R)

30. KALP ATIM HIZI DEĞİŞKENİ (HRV R-R)

31. HRV (R-R) İndeksin Ölçümü ve Analizi Zaman alanı ölçümü parametreleri RMSSD: Ardışık RR aralıklarındaki farkların toplamının kök ortalama karesi. LnRMSSD: RMSSD’ logaritması, dinlenik HRV gösterimi. SDNN: RR aralıklarının standart sapması NN50: 50 ms’den daha farklı olan art arda gelen başarılı NN(RR) aralıkları çiftlerinin toplamı PNN50%: 50 ms’den daha büyük NN(RR) aralıklarının oranı. AMAÇ: Egzersiz öncesi dinlenim, sırası ve sonrasında fizyolojik stres ve yorgunluk düzeyini belirlemektir. En çok kullanılan standart yöntem ise EKG’ dir. HRV; zaman alanı, frekans alanı ve doğrusal olmayan analiz olarak 3 şekilde ölçülür.

32. HRV (R-R) İndeksin Ölçümü ve Analizi Frekans Alanı ölçümü • Yüksek Frekans gücü (HF): 0.15 – 0.40Hz aralığında frekans aktivitesi • Düşük Frekans gücü (LF): 0.04 – 0.15Hz aralığında frekans aktivitesi • LF / HF Oranı:Bize sempatik aktiviteyi gösterir ancak tartışmalıdır. Frekans Alanı Analizi: Bir kalp atımının hangi frekans aralıklarında bulunduğunu gösterir. Karmaşık bir analiz tekniğidir.  Frekanslar, parasempatik sinir sistemi aktivitesi gösterir.

33. HRV (R-R) İndeksin Ölçümü ve Analizi Doğrusal olmayan nitel analiz ölçüm RMSSD sonucunda; Pointcareplot grafik dağılımı: Kompleks RR aralıkları x ekseninde RR aralıklarının uzunluğu, y ekseninde frekans veya ms veya ms2 gösterilir. Takip eden indeksler; • SD1 atımlardaki anlık standart hata: Parasempatik aktivitenin genişliği. • SD2 aralıklardaki uzun dönem standart hata: Sempatik aktivitenin uzunluğu. • SD1/SD2 oranı.

34. SPORCULARDA HRV (R-R) İZLEM 7-10 günlük ortalama taban çizgisi olarak adlandırılır. Ölçüm ve analizde, Göğüs Kayışlı POLAR ve Parmak Nabız sensörleri ile birlikte yazılım programları kullanılmaktadır.

35. HRV Sporla İlişkilidir

36. - Düşük HRV ve düşük parasempatik kardiyak aktivite - Yüksek HRV ve yüksek parasempatik kardiyak aktivite Bu yüzden bilenen bir tez, elit dayanıklılık sporcuları, sedanter ve diğer sporculara göre daha yüksek parasempatik tona ve düşük KAH sahiptir (Dong, 2016).

37. ELİT Sporcularda Yorgunluk Belirleme HRV Önerilen: Schmitt ve ark., 2015. Elit sporcularda HRV ölçümleriyle yorgunluk durumunun izlenmesi. 1. Düşük hassasiyet olan RMSSD parametresi en güvenilir ve hata oranı azdır. 2. İstirahat HRV ölçümü sırtüstü pozisyonda ve kısa (5dk) kayıtlar sırasında avantajlıdır. 3. RMSSD’nin logaritması (Ln RMSSD): Günlük izleme için en pratik ve güvenilir yoldur. 4. İzlemede: Haftada üç kez ölçüm ve her gün ölçüm yerine 7 günlük ortalamanın alınması.

38. HRV Kontrolü Uzmanlar antrenman ve aşırı egzersiz sonrası kas glikojenlerinin yenilenmesinde protein ve karbonhidratların kullanımını önerir. Ancak doğru HRV’yi kontrol altına almak ve genel beslenme diyetinde şunları önermiştir: 1. Günde 5-6 öğün ve bazen açlık orucu – lifli yiyecekleri çoğaltmak. 2.Evde, sosyal ortamlarda ideal olarak yemek pişirip yemek – hazır gıdalardan uzak durmak. 3. Gündüz saatlerinde yemek yemek – sirkadiyen ritme göre 4.Hassas yiyeceklerden kaçınmak (fazla glukoz). 5.Diyet konusunda fazla endişelenmemek. 6.Stresten uzak durmak ve doğru saatlerde uyumak. “Yiyecekler ilacın olsun ve ilaç da senin yemeğin olsun”  Sokrates

39. HRV ve Uyum Özellikleri

40. HRV ve Uyum Özellikleri • OLAĞAN SONUÇLAR: • Yoğun egzersizler, egzersiz sırasında ve sonrasında HRV’nin düşmesine neden olacaktır. • Egzersiz ne kadar yoğun olursa akut etki o kadar büyük olacaktır. • Kronik olarak, yeterli yük ve dinlenmeye imkan veren egzersizler kademeli olarak HRV’yi arttıracaktır. • HRV’yi beslenme, hormonlar ve diğer stres faktörleri de etkileyebilir.

41. - Kan viskoz sıvıdır ve sudan daha yoğun, akışkan ve koyudur. • Suyun viskozitesi 1.0, kanın ise 4.5-5.5 arasındadır. • pH’ 7.35-7.45 hafif alkalidir. • Isısı yaklaşık 38ͦͦ C dir. KAN EGZERSİZ • Damarlarda dolaşan kırmızı renkli sıvıdır. • Vücut ağırlığının %8 kandır. • - Kanın hacmi erkeklerde 5-6 lt arasındadır. • - Kanın hacmi kadınlarda 4-5 lt arasındadır. • En temel görevi • - O2 ve besin maddelerini taşımak • - Dokudan atık maddeleri uzaklaştırmaktır.

42. Kanın Fonksiyonel Olarak Üstlendiği Görevler

43. Kanın Hacmi ve Kompozisyonu Kan hacmi; • Vücut yapısı, • Su miktarı, • Elektrolit dengesi ve • İçerdiği yağ miktarına göre değişiklik gösterir. • NOT: Özellikle antrenman düzeyi kan hacmi açısından değişikliğe neden olur. – Ağır antrenman sırasında kan volümünde hafif düşme görülür nedeni egzersizde meydana gelen sıvı kaybıdır. - Sıvı kaybı (hemoliz) kan hücrelerini bozar.

44. Kanın Bileşimi 2 Kısımdan Oluşur • Kanın Şekilli Elemanları %45 B. Kanın Sıvı Kısmı Plazma veya Serum %55

45. KAN Taşıyıcı rol Antikor üretimi ve taşıyıcı rol Pıhtılaşma rolü sağlar Şekilli Elemanlar Plazma Su Organik maddeler İnorganik maddeler Eritrositler Lökositler Trombositler Albumin Globulin Fibrinojen Besinler Gazlar Elektrolitler Vitaminler

46. Organik Maddeler Proteinler: Albumin, globülin, fibrinojen Karbonhidratlar: Glikoz %80-110 mg Lipidler: nötral yağlar, fosfolipid, kolestrol, lesitin Residüel (artık) azot: Üre, Ürik asit, ksantin, hipoksantin, kreatin, amonyak, aminoasit Hormonlar, antikorlar, çeşitli enzimler: Amilaz, Proteaz, Lipaz, Esteraz.

47. Plazma Proteinlerinin Görevleri • Plazmadaki proteinler; albümin, globulin ve fibrinojen onkotik basınç oluştururlar. 2. Plazmalar besinleri ve atık maddeleri ilgili organlara iletir. Onkotik basınç: Doku ile kapiller damarlar arasındaki sıvı alış-verişinde rol alır ve sıvının damar içine geri alınımını sağlar. • Ayrıca, plazma proteinleri bazı hormonların taşınmasında rol alır. • Albumin, yağ moleküllerinin taşınmasını sağlar. • Fibrinojen ise pıhtılaşmada görev alır.

48. Plazma Nasıl Elde Ediliyor? • Kan plazması, kana antikoagülan (pıhtılaşmayı engelleyen madde) madde katılarak pıhtılaşması engellenen kandan elde ediliyor ve santrifüj edilerek hücresel kısımların dibe çözmesi, plazmanın ise üste kalması sağlanıyor.

49. Serum - Serumda kanın sıvı kısmıdır ancak serum kan pıhtılaştıktan sonra oluşan sıvı kısımdır. • Herhangi bir madde ilave edilmeksizin pıhtılaşması sağlanır ve santrifüj edilerek pıhtının (hücre kısmının) dibe çökmesi sağlanır. • Ayrıca serumda fibrinojenin bulunmamaktadır.

50. Kanın Şekilli Elemanları Katı Bölüm (Hematokrit) % 45’ lik bölümü oluştururlar. Kanda 3 çeşit hücre şeklindedir. Eritrositler- alyuvarlar: %99 Lökositler- akyuvarlar: %1 Trombositler- <%1