Download
1 / 28
E N D
BirlikteÖğreniyoruzTARiHDERSLERi5 “Sizdenöncekilerin, Nuh, ÂdveSemudkavimlerininveonlardansonrakilerin haberleri size gelmedi mi ? ( İbrahim Suresi / 9. ayet)
İslam TarihiKronolojisiHz.MuhammedveDörtHalifeDönemi 657 658 661 656 571 630 610 622 632 644 634 Hz. Ebubekir Dönemi Hz. Ömer Dönemi Hz. Osman Dönemi Hz. Ali Dönemi SIFFİN SAVAŞI HZ.EBUBEKİR’İN VEFATI PEYGAMBER EFENDİMİZ (SAV)’İN DOĞUMU MEKKE FETHİ HZ. ÖMER’İN ŞEHİT EDİLMESİ • HAKEM OLAYI • HZ. OSMAN’IN ŞEHİT EDİLMESİ İLK VAHİY • PEYGAMBER EFENDİMİZ (SAV)’İN VEFATI HİCRET • HZ. ALİ’NİN ŞEHİT EDİLMESİ
Sene656… Mayıs-Haziran… Hz.Osman’ın son ayları... İsyancılar Medine’de... Hz.Ali, Talha ve Zübeyr Medine’de.. Hz.Aişe HAC için Mekke’de...
CEMEL VAKASI KASIM 656 Hz. Ali galip geldi. Talha ve Zübeyr öldü. Hz.AişeMediye’ye gönderildi. CEMEL VAKASI 17 HAZİRAN 656 Hz.Osman şehit edildi. Hz.Ali halifeliğe ikna edilidi. HZ. AİŞE’YE BİAT ; ÜMEYYEOĞLULLARI HZ.OSMAN’IN VALİLERİ TALHA ve ZUBEYR
ZÜBEYR BİN AVVAM • Hz.Hatice’nin yeğeni... Hz. Peygamber’e ilk iman edenlerden... (ilk 10’da) • İslamı kabul edince amcasından işkenceler gördü, inancından dönmedi... • Habeşistan’a ilk hicret edenler arasında... • Bütün savaşlarda yer aldı ve kahramanlıklar gösterdi. • UHUD’tasahâbîlerdenHamza b. Abdülmuttalib, Mus‘ab b. Umeyr, Ömer b. Hattâb, Talha b. Ubeydullahve Ali b. EbûTâlibgibiseçkinbirgruplacephenin en önsafınayerleştirildi. • Mekke Fetih Ordusu’nun kumandanlarından ve sancaktarlarındandır... • Hz.Ömer’in en yakınındakilerdendi ve fetihlerde önemli rol aldı... • Hz.Osman zamanında daha çok ticaretle meşgul oldu. • Hz.Ali’ye biat etti , o da sonra Hz.Aişe saflarına geçti. • Cemel Vakasında Hz.Ali ile konuştuktan sonra Medine’ye dönmek için çıktığı yolda, bir Temimli tarafından namazda şehit edildi. • Vahiy katibidir.. Sadece 38 hadis rivayet etmiştir.
TALHA BİN UBEYDULLAH • Hz. Peygamber ile aynı soydan gelir. • İslam öncesi Mekke’nin önemli tüccarlarından... • Ticaret için bulunduğu bir şehirde, bir rahipten Hz.Muhammed (SAV)’in peygamberliğini öğrenince hemen Mekke’ye dönerek ilk müslümanlardan oldu. • Uhud’tan itibaren bütün savaşlarda yer aldı ve kahramanlıklar gösterdi. • UHUD’taPeygamber(SAV)’i korurken birçok yara aldı, eli çolak kaldı. • Peygamber (SAV)’in bacanağı ( 4 hanımının da kızkardeşleri ile evlendi). • Hz.Ebubekir’e hemen biat etti. Hz.Ömer’in atanmasını sorguladı. • Hz.Osman’a biat etti ama ikinci döneminde muhalif oldu. • Hz.Ali’ye biat etti, Basra valiliğini talep etti, sonra Hz.Aişe tarafına geçti. • CemelVakasında savaşmama taraftarı olunca, kendisini Hz.Osman’ın katilleri arasında olmakla suçlayan Mervan b. Hakem tarafından öldürüldü.
ŞAM VALİSİ MUAVİYE ; • Hz. Ali’nin yeni Suriye valisinin girişine izin vermedi • Hz. Osman’ın Dımaşk’a gönderilen kanlı gömleğini caminin minberine astırıp halktan onun kanını dava etmek için biat aldı. • Hz. Ali’nin kendisini itaate davet etmek için gönderdiği elçiyi cevapsız geri döndürdü ve Hz. Osman’ın katillerinin öldürülmesi dışında hiçbir teklifi kabul etmeyeceğini bildirdi. • Muâviye’nin isyan etmek konusunda ısrarlı olduğunu gören Hz. Ali , mücadele hazırlıklarına başladı. Ancak önce CEMEL OLAYI ile uğraşmak zorunda kaldı.
CemelOlayı’ndan sonra Hz.AliKUFE’ye döndü. • Muaviye’ye elçi gönderdi. Elçiyi 4 ay oyalayan Muaviye’nin yaklaşımı değişmedi ; “Ali’yi Osman’ın katillerinin suç ortağı” saydığını, savaşa hazır olduğunu” bildirdi. • Muaviye bir süre sonra mektupla “katillerin teslim edilmesi durumunda biat edeceğini, aksi durumda savaşacağını” bildirdi. • Savaşın kaçınılmaz olduğunu gören Hz.Ali, ordusunu Irak istikametine gönderdi. (MAYIS-HAZİRAN 657 ) • Hz. Ali, iki tarafın öncü birliklerinin karşı karşıya geldiğini öğrenince Malik bin Eşter’iyardıma gönderdi. ( Mayıs 657 sonu ) • Öncü birliklerine ulaştığında kumandayı üstlenmesini, çatışmayı çıkaran taraf olmamasını, ancak düşmanı yakından takip etmesini emretti.
Hz. Ali ordusunun su almasına izin verilmemesi üzerine başlayan ilk çatışmalar Hz. Ali taraftarlarının üstünlüğüyle sona erdi. • Suriye ordusunun sudan faydalanmasına izin verilmesini emreden Hz. Ali ardından savaş yerine geldi, Muâviye’yibiata çağırdı. . • Ancak Muâviye bu teklifi yine reddetti. • Neticede ; Fırat kenarında SIFFIN OVASI’nda çatışmalar başladı. Toplu savaştan çekinildiği için başlangıçta iki tarafın meşhur kumandanlarının birlikleri çatışıyordu.
Temmuz 657’de ikitarafarasındaateşkesyapıldı Hz. Ali, Muâviye’yiitaateçağırmakiçinikincibirheyetgönderdi. AncakMuâviyeeskiiddiasınıYİNE tekrarlayarakkatillerkendilerineverilmedikçeitaatetmeyeceğinibildirdi • Bununardındangönderdiğibirheyetlekatillerinkendisineteslimedilmesini, Hz. Ali’ninhalifeliğiterketmesinivemüslümanlarınşûrailebaşlarınabiremîrseçmeleriniteklifetti • Böylecekatillerteslimedilse bile Hz. Ali’yebiatetmeyeceğinibildirmişoldu. Bu durumdaanlaşmaihtimaliortadankalktısavaşhazırlığınabaşlandı.
Hz. Ali askerlerine çatışmayı başlatan taraf olmamalarıtâlimatınıverdikten sonra gönderdiği bir kişiyle Muâviye’yi bir defa daha isyandan vazgeçmeye çağırdı. Teklif kabul edilmedi ve çatışmalar başladı. • Çeşitli kabilelere ait birlikler altı gün boyunca birbirleriyle savaştılar. Ammâr b. Yâsir, Muâviye’nin askerleri tarafından şehid edildi. Nihayet Hz. Ali askerini toplu taarruz için hazırladı. İki gün daha şiddetli çatışmalar meydana geldi. • Hz. Ali’ninordusuisyancıbirliklerekarşıkesinbirüstünlüksağladı, hattaMuâviye’ninçadırınakadaryaklaşıldı.
27 Temmuz 657 Cuma günü Hz. Ali’nin, âsilere son darbeyi indirmek niyetiyle görevlendirdiği Eşter başarılı bir taarruz gerçekleştirmiş, savaşı kazanmaya çok yaklaşmıştı. Ancak Muâviye’nin danışmanı Amr b. Âs, ihtilâfın Kur’an’ın hakemliği ışığında çözülmesi teklifini gündeme getirerek bu sırada kaçmayı düşündüğü söylenen Muâviye ve ordusunu yenilgiden kurtardı. • Muâviye, askerlerine Kur’an sayfalarını mızraklarının ucuna takıp karşı tarafı Kur’an’ın hükmüne çağırmalarını emretti. Mushaflar mızraklarının ucuna takılarak, “Ey Iraklılar! Artık savaşı bırakalım, aramızda Allah’ın kitabı hakem olsun” diye bağırıldı..
Bu teklif, savaştan yorulmuş ve çoğu aynı zamanda akrabaları olan dindaşlarına kılıç çekmekte tereddüt eden Hz. Ali’nin ordusundaki askerleri birbirine düşürdü. Büyük bir kısmı, bilhassa kurrâ; “KUR’AN’IN HAKEMLİĞİ’’ne başvurulmasını ve savaşın derhal durdurulmasını istedi. • Hz. Ali onlara bunun bir savaş hilesi olduğunu söyleyip savaşa devam etmelerini istedi. • Hz. Ali onlara bunun bir savaş hilesi olduğunu söyleyip savaşa devam etmelerini istedi. • Fakat savaşın durdurulmasını isteyen askerler onu dinlemedikleri gibi savaşı durdurmadığı takdirde kendisini Muâviye’ye teslim etmek veya öldürmekle tehdit ettiler. • Hz. Ali savaşı durdurmak zorunda kaldı ve Muaviye’ye elçi gönderdi. Muaviye : “maksatlarının aralarındaki anlaşmazlığı Kur’an’ın hakemliğine başvurarak çözmek olduğunu, buna göre seçilecek iki hakeminhalifelik meselesini Kur’an’ın hükmüne uygun olarak çözmesi gerektiğini” bildirdi.
SIFFIN SAVAŞININ NİHAYETİNDE; • Savaş meydanında kazanmak üzere olan Hz.Ali istemeye istemeye “HAKEMLERE” razı olmak zorunda kaldı. • Ardından iki taraf arasında hakemlerin uyacağı kuralların belirlendiği metin hazırlandı. TAHKİMNAME ;
"Bismillahirrahmanirrahim” Bu,üzerinde Ali b. EbiTalibve Muâviye b. EbiSüfyan'ın anlaştığı bir metindir. Allah'ın hükmüne ve Kitabına göre hareket edeceğiz. Bizi Allah'ın kitabından başkası birleştiremez. Allah'ın Kitabı baştan sona kadar elimizde olduğundan, onun dirilttiğini biz de diriltir; terkettiğini biz de terkederiz. Her türlü hükmünü kabul ederiz. İki hakem; Ebû Musa Abdullah b. Kays el-Eş'ârî ve Amr b. el-Âs el-Kureyşî, Allah'ın kitabında ne bulurlarsa onunla amel edeceklerdir. Allah'ın kitabında bulamadıklarını, bir araya getirici âdil sünnette arayacaklardır. Ali ve Muâviye, Allah'a karşı ahid ve misak içindedirler. Her biri derler ki: "Ben bu sahifedeki şeye razıyım.”
Bu sırada Hz. Ali’nin ordusunda yeni bir bölünme ortaya çıktı. • TAHKİMNAME okunurken Temîmliler’den bazıları "Allah'ın emri dururken tutup ta başka şahısları mı hakem tayin ediyorsunuz? Oysa Allah'tan başka hiç kimsenin hüküm verme yetkisi yoktur” ““inil hükmuillâ lillâh” (Yusuf.40) diyerek halifelik meselesinin iki hakemin takdirine bırakılmasına itiraz etti. Onlara göre hüküm belliydi : • Çoğu Temîm kabilesinden yaklaşık 10.000 asker Kûfe’ye dönüş sırasında ordudan ayrılıp Kûfe yakınındaki Harûrâ’ya çekildi ve ilk HARİCÎ zümresini oluşturdu. Halife 6000 kadarını ikna edip Kufe’ye getirdi. Kalan 4000 kişi NEHREVAN’a gitti. Hucurât49/9 : Şuhaldemü'minlerdenikigurupçarpışırsa, aralarınıbulun; fakatbirtarafdiğerininhakkınasaldırırsa, sizde o haksıztarafileAllah'ınemrinedönünceyekadarçarpışın; amaeğer (saldırganlıktan) vazgeçerse, taraflarınarasınıadaletleayırınve (bununiçingerekirse) kendihakkınızdanferagatedin: çünkü Allah (barışiçin) fedarlıkedenleri sever.) Hz. Ali iseonlaraKur’an’agöreanlaşmayıbozamayacağınışuayetlebildirdi Nahl 16/91 : Antlaşmayaptığınızzaman, Allah’akarşıverdiğinizsözüyerinegetirin. Allah’ıkendinizekefilkılarakpekiştirdiktensonrayeminlerinizibozmayın. Şüphesiz Allah, yaptıklarınızıbilir
İşin ilginç tarafı ; Hz.Osmana şer’i kuralları uygulamadığı için muhalefet ve isyan edenler, HzAli’yi savaşmamaya ve Kur’an’ın hakemliğine ikna edenler ve şimdi de hakeme karşı çıkıp savaş isteyenler aynı kişilerdi.. • Neticede TAHKİMNAME imzalandı. İki gün içinde ölülerini defnettiler. 70.000 müslüman ölmüştü. • Hz. Ali ordusuyla Kûfe’ye, Muâviye de Suriye’ye dönüş emrini verdi. İki ordunun savaş alanına gelişinden itibaren yaklaşık üç ay geçmişti. • Muaviye’nin hakemi, teklifin de sahibi olan Amr bin As, Hz.Ali’ninki ise etrafındakilerin ısrarıyla kendisinin muhalefetine rağmen Ebu Musa el-Eşari oldu. • Hakemler İlk toplantılarınında Hz. Osman’ın haksız yere öldürüldüğüne dair bir karar aldı ve tekrar buluşmak üzere ayrıldı. (Şubat 658 ) • İkinci toplantıda yaptıkları uzun görüşmelerde Hz. Ali ile Muâviye’nin bu işin dışında tutulmasını ve şûra tarafından bir başkasının halife seçilmesini kararlaştırdılar. (Ocak 659) • Bu karar önce Ebû Mûsâ tarafından açıklandı; ancak Amr b. Âs alınan kararın aksine yine hileye başvurup Muâviye’yi halife tayin ettiğini bildirdi. Ebû Mûsâ’nın aldatıldığını söylemesi bir işe yaramadı.
Mes‘ûdî’nin naklettiği bir rivayete göre ise • İki hakem aldıkları kararı açıklamadan birbirinden ayrılmış, Suriye’ye ulaşan Amr b. ÂsMuâviye’nin tehdidi karşısında onu halife ilân etmiştir. Bazı batılı tarihçiler ve bazı çağdaş İslâm tarihçileri : Toplantının, iki hakemin Hz. Ali ile Muâviye’nin uzaklaştırılıp şûra tarafından bir başkasının halife seçilmesi kararını almasıyla sona erdiğini, Bu kararın ardından hakemlerin birbirinden ayrıldığını, Dolayısıyla Amr b. Âs’ınEbû Mûsâ’yı aldatarak Muâviye’yi halife tayin ettiğini açıklamasıyla ilgili bilgilerin sonradan uydurulduğunu kabul ederler.
SONUÇ OLARAK Hakem Vak‘ası ihtilâfı çözmek yerine İşi daha karmaşık hale getirdi. Durumu lehine değerlendirmek isteyen Muâviye’nin kendisini Suriye’de halife ilân etmesiyle İslâm toplumu ikiye bölündü. Ardından iki taraf yeni bir mücadele için tekrar hazırlıklara başladı. Bu arada Hâricîler de isyanlarını devam ettirdiler.
“Hâricî”, HA-RA-CE kökfiilindentüreyenbirmensubiyetismidir. KE-TE-BE = yazdı HA-RE-CE = çıktı KÂTİP = yazan HÂRİC = çıkan • Toplulukismiolarak HARİCİYYE ya da HAVÂRİC kullanılmıştır. • Tanımolarakise;“insanlardan, dinden, haktanveya Hz. Ali’denuzaklaşanveyönetimekarşıayaklanarakcemaattençıkanlar”olaraktanımlanmıştır. • Kendilerinegöreise: “kâfirlerinarasındançıkarakAllah’avepeygamberinehicretedenler” (krş. en-Nisâ 4/100), “kâfirlerle her türlübağıkoparanlar” “Allah yolundasavaşıpO’nunrızâsıiçincanlarınıvemallarınısatanveAllah’ın da bunlarıcennetekarşılık satın aldığıkimseler” (Tevbe9/111) • Hâricîler’indoğuşu, hemenhemenbütüntarihçilertarafındanSıffînSavaşı’ndahakemmeselesininortayaçıkışınabağlanmıştır.EsasenHâricîler’inmenşelerininHz. Osman’ın 35 (656) yılındaşehidedilmesindenöncekizamanlarakadargötürülmesidahaisabetliolur.
TAHKİMNAME’ye ilk itirazlar sonrası, çoğu Temîm kabilesinden yaklaşık 10.000 asker Kûfe’ye dönüş sırasında ordudan ayrılıp Kûfe yakınındaki Harûrâ’ya çekildi ve ilk HARİCÎ zümresini oluşturdu. Halife 6000 kadarını ikna edip Kufe’ye getirdi. Kalan 4000 kişi NEHREVAN’a gitti. • Hz. Ali isekuvvetlerinitoplayıpyenidenMuâviyeilesavaşmayahazırlanıyordu. ANCAK Nehrevan’dakiHâricîler’inbiatıkabuletmemeleriveashaptanAbdullah b. Habbâbvehamilekarısınısırfkendigörüşlerinipaylaşmadığıiçinhunharcakatletmeleriüzerine, HâricîmeselesinihallettiktensonraŞam’ayürümeyekararverdi. • Nehrevan’dakiHâricîler Hz. Ali’ninkendilerineyaptığıtekliflerireddedereksavaşıbaşlattılar. 17 Temmuz658 tarihindevukubulanşiddetliçarpışmadaHâricîler’intamamınayakınıhayatlarınıkaybettiler. NAHREVAN SAVAŞI
Hz. Ali busavaştansonraŞamlılar’akarşıhareketegeçmeküzereNuhayle’dekonakladı. Burda da 2000 kişilikbirHâricîtopluluğuylagörüşüpbiatadavetettiyse de Hâricîlerkendisiniküfürleithamederekbuisteğinigeriçevirdiler. Yapılansavaştabirçoğuöldürüldü; gerikalanları da Mekke’yekaçtı. • Bütünbuhadiselerüzerinebıkkınlıkveyılgınlığadüşenaskerleriartıksavaşmakistemediklerinisöyleyince, halifeKûfe’yedönmekveMuâviye’yekarşıfaaliyetlerinidurdurmakzorundakaldı.
HAKEM OLAYINDAN SONRA Halkınbirkısmının Hz. Ali’yi, birkısmının da Muâviye’yihalifeolaraktanımasısebebiyle de ikilibiriktidarortayaçıkmıştı. • Hz. Ali hakemolayındansonraKûfe’yeçekilipMuâviye’yekarşıyenibirseferiçinhazırlıklarabaşlamış, fakatsavaşmaktanbıkmışsebatsızIraklıaskerlerdenyeterlidestekgörememişti. Nihayetbüyükgayretsarfederek 40.000 kişilikbirorduteşkiledebilmişveseferehazırlanmıştı. • AncakKûfe’de, intikamarzusuileyanıptutuşanHâricî Abdurrahman b. Mülcemtarafındanzehirlibirhançerlesabahnamazındayaralanmış, aldığıyaranıntesiriyleikigünsonra 19 veya 21 Ramazan 40’ta (26 veya 28 Ocak 661) vefatetmişveKûfe’ye (bugünküNecef) defnedilmişti. • Bu sıradaMuâviyeSuriyeliler’in tam desteğinisağlayarakbaştaMısırolmaküzere Hz. Ali’ninhâkimiyetindekibirçokyerielegeçirmişveEmevîDevleti’nintemelleriniatmıştı.
