Jongen of meisje? Pg. 62

1. Jongen of meisje? Pg. 62 10 A Primaire geslachtskenmerken Jongen of meisje?  Enkel te zien aan de geslachtsorganen.  De primaire geslachtskenmerken.

2. Opdracht 1 Noteer de primaire geslachtskenmerken. SYMBOOL Jongen: Meisje: penis balzak schaamlippen geslachtsopening

3. B Secundaire geslachtskenmerken Man of vrouw?

4. Opdracht 2 Bestudeer de veranderingen Pg. 63

5. Besluit: Pg. 64 Primaire geslachtskenmerken zijn vanaf de geboorte uitwendig zichtbaar. Secundaire geslachtskenmerken worden waarneembaar vanaf de puberteit.

6. B Secundaire geslachtskenmerken Een vraagje! • Gebeuren deze veranderingen bij iedereen op dezelfde leeftijd, in dezelfde volgorde? • Ben je dan abnormaal? • Deze zijn algemene veelvoorkomende veranderingen. Als je borsten pas op latere leeftijd ontwikkelen of minder groot worden, of als je als jongen geen snor krijgt dan wil dat niet zeggen dat er iets mis is met jou. Iedereen ontwikkelt anders. Daarom zien we er ook allemaal verschillend uit.

7. Partnerwerk: Tabel met veranderingen puberteit Welke veranderingen zijn er bij jongens en meisjes?  Noteer zowel de reeds geziene veranderingen als diegene die jij ondervindt!

8. De puberteit, hoe bevalt ze je? Pg. 65 11 A Puberteit is … groeien Opdracht 1 Vergelijk de lengte van jongens en meisjes.

9. Partnerwerk: groeicurve van 0 tot 21 jaar pg 65-66

10. Partnerwerk verbetering pg. 66 • Vergelijk de gemiddelde lengte van jongens en meisjes op 10-jarige leeftijd. Wat merk je? • Wie is er gemiddeld het grootst op 11-jarige leeftijd? • Vanaf welke leeftijd groeien jongens duidelijk meer dan meisjes? • Hoe groot is een gemiddelde volwassen man? • Hoe groot is een gemiddelde volwassen vrouw? De gemiddelde lengte op 10-jarige leeftijd is gelijk. De meisjes Vanaf 13 jaar 1,86 m 1,72 m

11. B Puberteit is … veranderen pg. 66 Opdracht 1 Ga na welke hormonen de verandering veroorzaken.

12. Opdracht 1 Bestudeer de lichamelijke en geestelijke pg 67 ontwikkeling in de puberteit. Lichamelijke ontwikkeling Testosteron (mannelijk geslachtshormoon) • Verzwaren stem • Groeispurt: beenderen, spieren • Lichaamsbouw: bredere schouders + borst • Lichaamsbeharing : oksel- , schaam-, snor-, en baardhaar + teelballen produceren zaadcellen Oestrogeen (vrouwelijk geslachtshormoon) • Sterke groei rond 11 jaar • Lichaamsbouw: groei borsten + heupen worden breder • Lichaamsbeharing: oksel- en schaamhaar + in eierstokken rijpen eicellen

13. Opdracht 1 Bestudeer de lichamelijke en geestelijke pg 67 ontwikkeling in de puberteit. Lichamelijke ontwikkeling • Hoe merk je dit uitwendig? • Als meisje: • Als jongen: • Vanaf dan ben je geslachtsrijp, je bent nu lichamelijk in staat om jezelf voor te planten. Het meisje krijgt haar eerste menstruatie. De jongen krijgt zijn eerste zaadlozing.

15. Meer dan de helft van de 13-jarige meisjes is al ongesteld. 1 FOUT Slechts 40% van de 13-jarige meisjes is al ongesteld. De eerste zaadlozing treedt bij meer dan de helft van de jongens op rond de leeftijd van 13 jaar. 2 FOUT Slechts 40% van jongens heeft al een zaadlozing gehad rond de leeftijd van 13 jaar.

16. De groei van het schaamhaar begint vlugger bij meisjes dan bij jongens. 3 JUIST Het is ongewoon wanneer je als meisje op je 14e nog niet ongesteld bent geweest. 4 FOUT De eerste menstruatie treedt op tussen de leeftijd van 11 en 16 jaar.

17. Het is ongewoon wanneer je als jongen op je 14e nog geen natte droom hebt gehad. 5 FOUT De eerste zaadlozing treedt op tussen de leeftijd van 11 en 16 jaar. Bij de meeste meisjes is er eerst de borstontwikkeling, pas daarna groeit het schaamhaar, en nog later worden ze ongesteld. 6 JUIST

18. Opdracht 1 Bestudeer de lichamelijke en geestelijke pg 69 ontwikkeling in de puberteit. Lichamelijke ontwikkeling Er is geen sprake van normaal of abnormaal in de puberteit! Iedereen ontwikkelt in zijn of haar eigen tempo. Geestelijke ontwikkeling • Je begint anders te denken over je ouders, over het andere geslacht, over de wereld, … • Je vormt je eigen mening en je eigen ‘ik’. • Je voelt je vaak onzeker.

19. Besluit: Pg. 69 • O.i.v. geslachtshormonen verandert het lichaam van jongeren: • Uitwendig: • Zowel jongens als meisjes groeien snel. • Secundaire geslachtskenmerken ontwikkelen zich. • Inwendig: • Teelballen produceren zaadcellen.  Zaadlozing • In eierstokken rijpt eicel.  Menstruatie • Teken van geslachtsrijp zijn. • Ook geestelijke groei! Eigen mening + zelfstandig.

20. De geslachtsorganen van de man Pg. 70 12 A Bouw = partnerwerk • Lees aandachtig de korte tekst over de bouw van • de geslachtsorganen van de man. • Los opdracht 1 op in potlood. B Werking = partnerwerk • Lees aandachtig de korte tekst over de werking van • de geslachtsorganen van de man. • Teken een zaadcel in potlood.

21. Partnerwerk verbetering pg. 70 zaadblaasje prostaatklier zaadleider penis zaadleider Urogenitale buis zwellichaam teelbal Urogenitale buis zaadblaasje eikel prostaatklier voorhuid

22. Partnerwerk verbetering pg. 71 • Teken een zaadcel in potlood.

23. Opdracht 2 Volg de weg die de zaadcel aflegt pg. 72 • Bekijk aandachtig het filmpje en los • vervolgens de opdracht individueel op. • Vergelijk met je buur.

24. Opdracht 2 Volg de weg die de zaadcel aflegt pg. 73 De teelballen en bijballen bevinden zicht buiten het lichaam. Verklaar. Rijpende zaadcellen verdragen geen temperatuur boven de 35°C. Sperma is meer dan alleen maar zaadcellen. Leg uit. Sperma bevat zaadcellen en vocht afkomstig van de zaadblaasjes en de prostaatklier. Hierdoor kunnen ze overleven in het zure milieu van de vagina en worden ze geactiveerd.

25. Besluit: Pg. 73 Mannelijke voortplantingscellen: zaadcellen Bouw van de zaadcel

26. Besluit: Pg. 73 Mannelijke geslachtsorganen:

27. De geslachtsorganen van de vrouw Pg. 74 13 A Bouw = partnerwerk • Lees aandachtig de korte tekst over de bouw van • de geslachtsorganen van de vrouw. • Los opdracht 1 op in potlood. B Werking = partnerwerk • Lees aandachtig de korte tekst over de werking van • de geslachtsorganen van de vrouw. • Los opdracht 2 op in potlood.

28. A Bouw verbetering pg. 74 eileider baarmoeder clitoris eierstok Kleine schaamlip baarmoederhals vagina Grote schaamlip eileider baarmoeder baarmoederhals vagina geslachtsopening

29. B Werking verbetering pg. 75

30. HET GROTE VOORTPLANTINGSSPEL spelregels • De zaadcel die als eerste de • eicel bereikt is de winnaar! • De buur links van je leest • steeds de vraag voor je voor. • Juist?  Volgende ronde mag je nog eens dobbelen. • Fout?  Twee plaatsen terug en volgende ronde mag je ook dobbelen. • De gespeelde kaartjes leg je steeds naast het spelbord. • Vul je scorebord eerlijk in! Zet streepjes in de juiste kolom.

31. EVEN HERHALEN

34. Opdracht 3 Bestudeer de veranderingen van het baarmoederslijmvlies pg. 76 bloedvaatjes

35. Zelfstandig werk: De menstruatiecyclus

36. Zelfstandig werk: De menstruatiecyclus • Je lost de opdrachten INDIVIDUEEL op. • De ‘verbind’-vragen doe je met potlood en lat. • Zie je een onderaan je pagina? • Dan is het tijd om te verbeteren! •  Elke opdracht heeft een verbetersleutel in een bepaalde kleur. •  Verbeteren doe je met een groene balpen. •  Per bank ( of per 2) krijg je alle verbetersleutels. • Vragen? •  Aarzel niet en steek je hand de lucht in!

37. !! VEEL WERKPLEZIER !!

38. Opdracht 3 Bestudeer de veranderingen van het baarmoederslijmvlies pg. 76 • Eicel rijpt •  baarmoederslijmvlies verdikt • Na de eisprong •  baarmoederslijmvlies groeit verder aan • Eicel in eileider •  kan bevrucht worden • Menstruatie = • Afgebroken slijmvlies + bloed ……….… ……….………………….. ……….… …………………….+….…………………..

39. Opdracht 4 Vul de menstruatiecyclus aan. pg. 77 menstruatiecyclus • 1e dag = 1edag menstruatie • +- 5 dagen • nieuwe eicel rijpt •  duur varieert • eicel rijp: eisprong • 14 dagen erna: • menstruatie ……….…………………………. Rijpen eicel … menstruatie eisprong ……….… Opbouw slijmvlies ……….………………….

40. Opdracht 4 PARNTERWERK : Vul de menstruatiecyclus aan. pg. 78 1. Los per 2 de oefeningen op pg. 78 in potlood op.

41. Opdracht 4 Verbetering pg. 78 Hoe lang duurt de menstruatie- cyclus? Kleur de dagen van de menstruatie rood. Kleur de dag waarop de eisprong plaatsvindt groen. Wat gebeurt er met de eicel van dag 1 tot en met 15? Van dag tot en met dag Groeit het baarmoederslijmvlies aan. 29 dagen ……….…………. De eicel rijpt. ……….…………. … … 6 29

42. Opdracht 4 Verbetering pg. 78 De eicel rijpt. ……….……….……. Het baarmoederslijmvlies groeit aan. ……….………………………….…. ……….…………. Hoe lang duurt de menstruatiecyclus? 32 dagen Kleur de dagen van de menstruatie rood. Kleur de dag waarop de eisprong plaatsvindt groen.

43. Besluit: Pg. 79

44. Besluit: Pg. 79 • Menstruatiecyclus: • Rijping van de eicel • Eisprong • Opbouw van het baarmoederslijmvlies • Menstruatie: • Maandelijkse bloeding • 14 dagen na de eisprong • Baarmoederslijmvlies verlaat het lichaam

45. EXTRA OEFENING MENSTRUATIECYCLUS 2 1 3 5 4 4 6

46. Hoe en wanneer gebeurt de bevruchting? Pg. 80 14

47. Hoe en wanneer gebeurt de bevruchting? Pg. 80 14 A De geslachtsgemeenschap • Stijve penis • Vochtige vagina • Ritmische bewegingen •  ejaculatie of zaadlozing Zwellichamen vullen zich met bloed Klieren in de vagina scheiden vocht af Orgasme

48. Zaadlozing = ejaculatie Stijve penis = erectie

49. B De bevruchting pg. 81 • Welke weg leggen de zaadcellen na de zaadlozing af voor ze de eicel bereiken? Vul aan: Eerst…………………………………………………………………. Daarna……………………………………………………………… Tot slot……………………………………………………………… zwemmen ze door de baarmoederhals bereiken ze de baarmoeder zwemmen ze in de eileider

50. B De bevruchting pg. 81 Waar bevindt de eicel zich op de moment van de bevruchting? (eicel+zaadcel)……………………………………………………………………………………………………………………………………………… De eicel bevindt zich bovenaan in de eileider, dicht tegen de eierstok.