50+ WYZWANIA POLSKIEGO RYNKU PRACY

1. Dr Michał Boni 50+ WYZWANIA POLSKIEGO RYNKU PRACY Warszawa, 5 lutego 2008r.

2. WYZWANIA • długoterminowe wyzwania demograficzne (starzenie się, niski wskaźnik dzietności) – czynnik demograficzny • niski poziom aktywności zawodowej – czynnik aktywizacyjny i równowagi pokoleniowej • duża skala zróżnicowania regionalnego – czynnik regionalny • deficyt nowoczesności w gospodarce – czynnik modernizacyjny • niedopasowanie edukacyjne a potrzeby rynku pracy – czynnik edukacyjny • brak sprawności rynku pracy – czynnik dopasowania podaży i popytu (rola APRP)

3. WZROST A PKB PER CAPITA Przy tempie wzrostu z ostatnich 15 lat osiągnęlibyśmy obecny dochód na mieszkańca w strefie euro po 16 latach Źródło: Ile dzieli Polskę od cudu gospodarczego, FOR, PKPP „LEWIATAN”, listopad 2007

4. CZYNNIKI WZROSTU • zatrudnienie • inwestycje • innowacje

5. DEMOGRAFIA – ZASOBY PRACY UE (2003 – 2050) Źródło: EPC and European Commission (2005a)

6. DEMOGRAFIA – WSKAŹNIK DZIETNOŚCI Stopa zastąpienia

7. WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA A WIEK(2006)

8. 55+ NA RYNKU PRACY

9. ZMIANY W STRUKTURZE BEZROBOCIA(udział %)

10. STARZENIE SIĘ • mit wczesnej starości – dezaktywizacja 50+ • starość, wydłużone życie, wzory aktywności – pokolenie „boomersów” • „silver economy” w Polsce?

11. LUDNOŚĆ W STARSZYM WIEKUWEDŁUG 5-LETNICH GRUP WIEKU (w tys. osób) Źródło: GUS za: Wilmowska – Pietruszyńska A., Błędowski P., Społeczne ubezpieczenie pielęgnacyjne – idea i propozycje rozwiązań

12. OPIEKA NAD STARSZYMI • sytuacja dochodowa gospodarstw emeryckich relatywnie dobra • samotność starszych w miastach (po śmierci partnera) • starość a krańcowa niepełnosprawność – 8 – 10% powyżej 70 roku życia (350 000) – krańcowa niesamodzielność • 2006 – 2010 przyrost osób powyżej 75 roku życia z 1,8 – 2,4 mln

13. DEZAKTYWIZACJA • 1970 – 2000 (zmiany wskaźnika zatrudnienia M) • Francja z 73% do 39% • Holandia z 82% do 62% • Portugalia z 83% do 52% • Niemcy z 79% do 49% • Polska – dezaktywizacja transformacyjna • wczesne emerytury • renty • świadczenia przedemerytalne • Polska 2007/08 • 50+ potrzebni na rynku pracy

14. PROJEKTY AKTYWIZACJI: FINLANDIA • badania profilaktyczne pracowników po 35 roku życia • edukacja dla 45 – 55 • wykorzystanie innych cech i kompetencji starszych pracowników • zarządzanie wiekiem w firmach

15. Wiek a efektywność mądrość Kumulatywna pamięć długookresowa Fizyczne możliwości szybkość “Stażysta" “Mistrz” “Ambasador" “Gawędziarz” “Coach” “Profesjonalista” 65 WIEK WIEK A EFEKTYWNOŚĆ

16. POLSKA – PRZYCZYNY DECYZJI DEZAKTYWIZACYJNYCH • lęk przed utratą pracy i potrzeba zabezpieczenia dochodowego • relatywnie niska ocena pozycji na rynku pracy ze względu na kwalifikacje (ubytki migracyjne) • lęk przed obniżaniem statusu społecznego (bezrobotny) • brak wiary we własne siły „generacja subiektywnie zmęczona”

17. LUDNOŚĆ W WIEKU 45-59 LAT WGWYKSZTAŁCENIA I GRUP WIEKU - NSP 2002r. Źródło: Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. NSP 2002, GUS, Warszawa 2003, tabl.18; opracowanie własne.

18. STRUKTURA PRACUJĄCYCH I BEZROBOTNYCH WG GRUP WIEKU I PRZECIĘTNYCH DOCHODÓW NA OSOBĘ W GOSPODARSTWIE DOMOWYM (miesięcznie, netto; podział kwintylowy) (%) Źródło:Badanie IPSOS

19. STRATEGIA BIERNOŚCI • dezaktywizacja a…. zaradność • struktura (50 – 59/64) • 1,5 mln – renta • 1 mln – wcześniejsze emerytury • 0,5 mln – świadczenia przedemerytalne • praca w „szarej strefie”: ok. 0,6 mln • praca w domu (opieka nad dziećmi (ok. 400 000 kobiet) • regularne świadczenia, praca dodatkowa, obniżenie poziomu lęku – ale niższa emerytura i dochody • WCZESNE EMERYTURY – ZACHĘTA

20. STRATEGIA AKTYWNOŚCI • z lepszymi kwalifikacjami – większe szanse • lepsza sytuacja samodzielnych zawodowo (rolnicy – prowadzący działalność gospodarczą) • pokonanie stereotypu o nieprzydatności 50+ Wniosek: • edukacja dorosłych: nowy model, środki publiczne, EFS, FP • Aktywna Polityka Rynku Pracy – nie tylko dla bezrobotnych • zarządzanie wiekiem w przedsiębiorstwach

21. STRUKTURA PRACUJĄCYCH I BEROBOTNYCH WG GRUP WIEKU I POZIOMU WYKSZTAŁCENIA w (%) Źródło: Badanie IPSOS

22. STRUKTURA PRACUJĄCYCH I BEZROBOTNYCH WG WIEKU I STATUSU ZATRUDNIENIA W OBECNEJ I OSTATNIEJ (OBECNIE BEZROBOTNI) PRACY (%) Źródło: Badanie IPSOS

23. UCZESTNICTWO W KSZTAŁCENIU USTAWICZNYM WG GRUP WIEKOWYCH, 2005, EU25 Źródło: Cedefop, prezentacja ‘Four years on’, Helsinki, 5 grudnia 2006 (tabela w oparciu o dane Eurostat)

24. STRATEGIA BEZROBOCIA • negatywna selekcja (segmentacja bezrobotnych) • niskie kwalifikacje • brak mobilności • niskie dochody • nowa polityka profilaktyki i integracji społecznej: • dopasować narzędzia do adresatów • doświadczenie EQUALA • świadomość wyższych kosztów aktywizacji

25. „SILVER ECONOMY” • promocja zatrudnienia 50+ • generacja seniorów – nie obciążenie, ale szansa dla gospodarki • „silver economy” • popyt konsumpcyjny starszych • dłuższe życie a aktywność w zdrowiu (odpoczynek, usługi, kultura) • deficyty zdrowotne (sfinansowanie opieki, rynek usług opiekuńczych, dodatkowe ubezpieczenia)

26. KONKLUZJE • program „Solidarności pokoleń 50+” • zmiana postaw: mniej lęku, więcej wiary w 50+ (strategie rodzin, strategie firm) • „boom edukacyjny” 50+ (8 mld zł – do 2013 + 2) • rozwój gospodarczy • mniej zachęt dla dezaktywizacji