1 / 45

Teoria konstruktów osobistych Georga Kelly’ego w doradztwie zawodowym

Teoria konstruktów osobistych Georga Kelly’ego w doradztwie zawodowym. Anna Paszkowska-Rogacz Uniwersytet Łódzki. XVIII Ogólnopolska Konferencja Szkoleniowa SDSiZ RP Lubniewice 8 – 10 października 2008. Początki konstruktywizmu (Peavy, 1992).

ziven
Download Presentation

Teoria konstruktów osobistych Georga Kelly’ego w doradztwie zawodowym

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Teoria konstruktów osobistych Georga Kelly’ego w doradztwie zawodowym Anna Paszkowska-Rogacz Uniwersytet Łódzki XVIII Ogólnopolska Konferencja Szkoleniowa SDSiZ RP Lubniewice 8 – 10 października 2008

  2. Początki konstruktywizmu (Peavy, 1992) • Epictetus (I w p.n.e. - Enchiridion) – „Człowiek podlega nie rzeczom, ale poglądom na ich temat” • Giambatista Vico – (1725 - Scienca Nuova) – „Wiedzieć to znaczy czynić” • Immanuel Kant (1781 - Krytyka czystego rozumu) – „Umysł nie jest pasywny jak wosk, ale jest aktywnym organem, który przekształca chaotyczną wielorakość doświadczeń w uporządkowane jednostki myśli” • Hans Vaihinger (1924 – ThePhilosophy of ‘as if’’) – „Myśli nie odzwierciedlają rzeczywistości, a rolą funkcji umysłowych jest działanie i konstruowanie znaczeń”

  3. Fundamentalne założenia natury świata i natury człowieka Georga Kelly’ego (1955/1991) • Świat istnieje realnie a nie jest bytem wymyślonym przez człowieka • Zjawiska wewnętrzne jednostki są równie realne jak rzeczywistość • Jednostka poznaje świat w takim stopniu, w jakim dokonuje jego interpretacji • Zasadniczym elementem modelu interpretacji świata jest KONSTRUKT OSOBISTY czyli sposób antycypowania zjawisk określony poprzez interpretowanie rzeczy jako podobnych i różnych George Alexander Kelly (1905-1967)

  4. Tezy na temat konstruktów (1)(Fransella, Bell i Bannister 2004) • Teza o tworzeniu konstruktów: • Jednostka antycypuje zjawiska rzeczywistości poprzez strukturalizowanie tego, co się powtarza • Teza o dychotomizacji: • System konstruktów jest złożony z pewnej skończonej liczby konstruktów dychotomicznych • Teza o zakresie: • Dany konstrukt jest dogodny do antycypacji ograniczonego zakresu zjawisk np. „skąpy – hojny” ludzie • Teza o zmienności: • Zmienność w systemie konstruktów jest określona przez „przepuszczalność” – otwartość na nowe zjawiska jak np. „dobry – zły” lub brak otwartości np.. „fluorescencja – żarzenie”

  5. Tezy na temat konstruktów (2)(Fransella, Bell i Bannister 2004) • Teza o organizacji: • Konstrukty zorganizowane są w hierarchiczny system, w którym pewne z nich zajmują bardzie peryferyjną lub bardziej centralną pozycję • Teza o fragmentaryzacji: • Jednostka może stosować subsystemy konstruktów, które są dedukcyjnie niezgodne ze sobą • Teza o doświadczeniu; • System konstruktów zmienia się wraz ze strukturalizacją nowych zjawisk • Teza dotycząca wyboru: • Jednostka wybiera ten człon alternatywy w określonej sytuacji, który daje jej możliwość doskonalenia konstruktów i predykcji zjawisk

  6. Tezy na temat konstruktów (3) (Fransella, Bell i Bannister 2004) • Teza o indywidualizacji: • Jednostki różnią się sposobem strukturalizacji zjawisk • Teza o podobieństwie: • Gdy dwie jednostki stosują podobne konstrukty oznacza to ich wzajemne podobieństwo w tym (i tylko w tym ) zakresie • Teza o podejmowaniu roli społecznej: • Gdy jednostka odzwierciedla (rozumie go) system konstruktów drugiej osoby może w stosunku do niej grać określoną role społeczną (np. doradca – klient)

  7. Czym jest Rep-Test? (Czapiński, 1978;Jankowicz, 2004) • Skalą szacunkową, w której konstrukty osobiste tworzą poszczególne pozycje • Formą ustrukturalizowanego wywiadu (z ocenami lub bez nich) pozwalającą na poznanie poglądów klienta nie skażonych punktem widzenia badacza • Idealnym sposobem zbierania danych w badaniu pilotażowym • Użytecznym narzędziem badawczym integrującym podejście jakościowe i ilościowe

  8. Komponenty Rep-Testu (Jankowicz, 2004) • Temat • Musi mieści się w doświadczeniach jednostki np. wykonywanie zawodu, wybór przyjaciół • Konstrukty • Zawsze reprezentują kontrasty np. „twórczy – przyziemny” • Odzwierciedlają indywidualne znaczenie zjawisk • Niekiedy bywają oczywiste i banalne • Elementy • Przykłady reprezentujące temat np. nazwy zawodów podane przez doradcę lub klienta np. w odpowiedzi na zestaw pytań • Oceny • Każdy element jest oceniany jako podobny do krańców danego konstruktu

  9. Procedura podstawowa Rep-Testu w 10 krokach – analiza triady (Jankowicz, 2004) • Ustal z klientem temat rozmowy • Ustal z badanym zestaw elementów • Wyjaśnij, że twoim celem jest poznanie jego sposobu myślenia na temat elementów i uprzedź, że będziesz kilkakrotnie prosił go o porównywanie elementów ze sobą • Wybierz trzy elementy (np. 1, 3 i 5) i poproś klienta, żeby odpowiedział na pytanie: „Które dwa elementy są na swój sposób podobne do siebie a jednocześnie różnią się od trzeciego?” (Upewnij klienta, że nie ma tu ani dobrych ani złych odpowiedzi) • Zapytaj klienta „Co sprawia, że te dwa elementy są podobne do siebie w porównaniu z trzecim?” (zapisz odpowiedź po lewej stronie macierzy a opozycję po prawej) • Sprawdź, czy dobrze zrozumiałeś istotę przedstawionego przez klienta kontrastu (pytania sprawdzające) • Zaprezentuj konstrukt jako skalę szacunkową z oceną 1 po lewej stronie skali a oceną 5 po prawej • Poproś klienta o ocenę każdego z trzech elementów na 5-stopniowej skali • Poproś klienta o ocenę pozostałych elementów • Powtórz kroki od 4 do 8 do uzyskania 8 do 12 różnych konstruktów

  10. Przykład indywidualnego Rep-Testu Temat: wybór zawoduElementy: 6 różnych zawodów Oceny: skala 5-punktowa Konstrukty: 5 konstruktów podanych przez klienta

  11. Przykład indywidualnego Rep-Testu – konstrukty uporządkowane Temat: wybór zawoduElementy: 6 różnych zawodów Oceny: skala 5-punktowa Konstrukty: 5 konstruktów podanych przez klienta

  12. Inne procedury Rep-Testu – drabina konstruktów (Hinkle, 1965, za Jankowicz, 2004) • Wybierz jeden z konstruktów i spytaj klienta, który jego biegun lubi bardziej np. „umysłowy” czy „przyziemny” • Odpowiedź klienta - „przyziemny”. • Po uzyskaniu odpowiedzi pytamy klienta „dlaczego woli przyziemną pracę?” • W ten sposób klient poda nam kolejny konstrukt np. ”ludzie wykonujący przyziemną pracę wykonują przedmioty, podczas gdy ludzie pracujący umysłowo tylko rozmawiają o przedmiotach”. • Pytamy wówczas klienta, dlaczego preferuje on wykonywanie przedmiotów. • Kolejna odpowiedź mógłby brzmieć: „wykonywanie przedmiotów jest ważniejsze i bardziej użyteczne niż rozmawianie o nich cały czas”. • Drabina konstruktów odpowiada hierarchii konstruktów klienta.

  13. Inne procedury Rep-Testu – drabina konstruktów – przykład(Neymeyer, 1992) (+) Uprzyjemnia życie (-) Utrudnia życie vs. (+) Utrzymuje moja zaangażowanie (-) Nudzi mnie i powoduje wypalenie vs. (+) Pozwala mi być sobą w pracy (-) W pracy jest tylko część mnie samej vs. (+) Pozwala mi wyrazić siebie (-) Każe mi iść wytyczoną drogą vs. (+) Twórczy (-) Techniczny vs.

  14. Piramida konstruktów - przykład (Landfield, 1971) Czuję się dobrze z tą osobą Czuję się niezręcznie z tą osobą d) Jaki to rodzaj osoby? Jaki to rodzaj osoby? a) Jaki to rodzaj osoby? e) To ktoś, kto zawsze mnie krytykuje f) Jaka osoba jest jej przeciwieństwem? b) To ktoś kto pomaga mi w kłopocie c) Jaka osoba jest jej przeciwieństwem? f) Ktoś kto mnie szanuje? c) To ktoś na kim nie mogę polegać?

  15. Inne procedury Rep-Testu – forma pełnego kontekstu (Jankowicz, 2004) • Doradca prezentuje klientowi wszystkie elementy jednocześnie i prosi o wybranie dwóch, które są do siebie najbardziej podobne • Następnie prosi o wybranie elementu, który najbardziej różni się od tych dwóch

  16. Inne procedury Rep-Testu – analiza pary elementów (Jankowicz, 2004) Klient otrzymuje dwa elementy a jego zadaniem jest: • odnalezienie różnicy pomiędzy nimi • odnalezienie podobieństw między nimi UWAGA: Procedura ta nie odzwierciedla całej złożoności i różnorodności konstruktów, ale nadaje się do pracy z dziećmi i osobami, którym analiza triady sprawia trudność

  17. Inne procedury Rep-Testu – różnicowanie i dodawanie (Jankowicz, 2004) • Jeśli oceny dwóch elementów ocenianych w ramach wszystkich konstruktów są bardzo podobne można poprosić klienta o znalezienie konstruktu, który spowodowałby zróżnicowanie ocen • Na koniec Rep-Testu można poprosić klienta o dodanie konstruktu, którego jego zdaniem brakuje. Konstrukt może być również dodany przez doradcę

  18. Macierz bazowa do Rep-Testu (Jankowicz, 2004) Biegun jawny Biegun ukryty

  19. Sposoby wyboru elementów (Jankowicz, 2004; Neymeyer, 1992) • Wybór badacza po jednym reprezentatywnym elemencie danej kategorii (np. nazwy zawodów charakterystyczne dla każdego typu osobowości zawodowej według Hollanda) • Wybór klienta • Negocjowanie wyboru klienta i doradcy • „Ujawnianie” elementów np. poprzez odpowiedź klienta na zadane pytania, np: • zawód, który z łatwością mógłbym wykonywać • zawód, którego wykonywanie sprawiałoby mi trudność • zawód, o którym dużo wiem od kogoś kogo znam • zawód, który mi się podoba • zawód, który mi się nie podoba i którego nie mógłbym wykonywać w żadnym wypadku • zawód wykonywany przez członka mojej rodziny lub znajomego

  20. Cechy dobrego konstruktu (Jankowicz, 2004) • Kontrastowe bieguny • Precyzyjna reprezentacja prawdziwego punktu widzenia klienta • Związek z tematem wywiadu

  21. Analiza jakościowa jednej macierzy Rep-Testu(Jankowicz, 2004) • Opis macierzy podstawowej: • Analiza procesu - „Jak?”– tematu, elementów, konstruktów, rang • Analiza wstępna zawartości –”Co?” • Charakterystyka konstruktów: • Identyfikacja konstruktów centralnych • Związek konstruktów centralnych z kontekstem • Związek konstruktów centralnych z peryferyjnymi (bazowymi np. „kobieta – mężczyzna” i konstelacyjnymi – np. „imieniny u cioci – wyścigi formuły 1”) • Istnienie konstruktów specyficznych (brak możliwych uzupełnień konstruktu (np. osoba dominująca to osoba dominująca) • Istnienie konstruktów afektywnych, behawioralnych, oceniających, atrybucyjnych i niesklasyfikowanych

  22. Analiza jakościowa jednej macierzy Rep-Testu – związki pomiędzy konstruktami (Hinkle, 1965, za Jankowicz, 2004)

  23. Analiza różnic pomiędzy elementami (Jankowicz, 2004) • Stopień zróżnicowania (%): ΣR x 100 (MaxR -1) x NK Σ R = suma różnic (podsumowujemy różnice ocen pomiędzy kolumnami) MaxR = najwyższa możliwa różnica w ramach jednego elementu NK = liczba konstruktów • Stopień podobieństwa (%): Σ R 100 - x 100 (Σ R – 1) x NK

  24. Analiza różnic pomiędzy konstruktami (Jankowicz, 2004) • Podobnie jak w wypadku analizy różnic pomiędzy elementami + • Należy powtórzyć analizę dla konstruktów z odwróconymi ocenami drugiej pary porównywanych konstruktów • Dla konstruktów odwróconych wzór nieco inny: Σ R 100 - x 200 (Σ R – 1) x NE NE = liczba elementów Uwaga: procent podobieństwa mieści się w przedziale od -100 do 100

  25. Procent podobieństw pomiędzy konstruktami(http://tiger.cpsc.ucalgary.ca:1500/WebGrid/WebGrid.html, przykład własny) • 82.1% • Nuda--Pasja • Krótkoterminowy--Długoterminowy • 78.6% • Ludzie--Rzeczy • Praca w stałym miejscu--Praca w ruchu • 57.1% • Ludzie--Rzeczy • człowiek--narzędzia • 53.6% • Regularne godziny--Elastyczny czas pracy • człowiek--narzędzia • 53.6% • Nuda--Pasja • człowiek--narzędzia

  26. Analiza związków pomiędzy konstruktami i elementami - dendrogram jednej macierzy(http://tiger.cpsc.ucalgary.ca:1500/WebGrid/WebGrid.html, przykład własny)

  27. Związki pomiędzy konstruktami i pomiędzy elementami – analiza głównych składowych (PCA) (http://idiogrid.com)

  28. Związki pomiędzy konstruktami i pomiędzy elementami pojedynczej macierzy– analiza głównych składowych (PCA) (http://idiogrid.com)

  29. Analiza treści wielu macierzy Rep-Testu (Feixas, Geldschläger, Neimeyer, 2002) Kategorie treściowe: • Moralne np. altruista egoista • Emocjonalne np. optymista - pesymista • Odnoszące się do relacji z innymi np. konformista - buntownik • Osobiste np. pracowity - leniwy • Intelektualno/operacyjne np. inteligentny - głupi • Wartości/zainteresowania np. konserwatywny - liberalny

  30. Analiza wielu macierzy Rep-Testu – technika uzgadniania (Holsti, 1968 i Neuendorf, 2002) • Jednakowe elementy w każdej macierzy • Bez oceniania • Ustal kategorie nadrzędne • Przyporządkuj konstrukty do kategorii • Wpisz rezultaty do tabeli • Ustal rzetelność przyporządkowania (sędzia kompetentny – κ Cohena lub λ Perrreault i Leigha) • Przeanalizuj zawartość tabeli (np. liczebność konstruktów dla danej kategorii) • Wyniki można wykorzystać w analizie różnic pomiędzy grupami (Χ test Fischera) r 2,

  31. Analiza wielu macierzy Rep-Testu – technika Honey’a – konstruktu nadrzędnego(Jankowicz, 2004, przykład własny) 1 5 Architekt Geofizyk Farmaceuta Psycholog Makler Księgowy

  32. Analiza wielu siatek Rep-Testu – technika Honey’a – konstruktu nadrzędnego(Jankowicz, 2004, przykład własny) 1 5 Architekt Geofizyk Farmaceuta Psycholog Makler Księgowy 4, 67% Średni 16, - 33% 12, 0% Niski 8, 33% Odwrócone

  33. Analiza wielu siatek Rep-Testu – technika Honey’a – konstruktu nadrzędnego(Jankowicz, 2004, przykład własny) 1 5 Architekt Geofizyk Farmaceuta Psycholog Makler Księgowy Odwrócona suma różnic = % podobieństwa = Suma różnic = % podobieństwa = Odwrócona suma różnic = % podobieństwa = Suma różnic = % podobieństwa = Odwrócone

  34. Związki pomiędzy konstruktami i pomiędzy elementami – analiza głównych składowych wielu macierzy (PCA) IDIOGRID (http://idiogrid.com)

  35. Programy statystyczne pomocne w analizie macierzy IDIOGRID - http://idiogrid.com GRIDCOR - http://terapiacognitiva.net.record/gridcor.htm GRIDSTAT - http://www.wileyeurope.com/go/fransella REPGRID - http://repgrid.com/RepIV WEBGRID IV (bezpłatny) - http://gigi.cpsc.ucalgary.ca:1500 The Human Factor program (HF2) - http://www.pcp-hf2.com SPSS – moduły: analiza opisowa, analiza częstości, analiza czynnikowa, analiza skupień, analiza rzetelności, ALSCAL, analiza korespondencji – interaktywny moduł ANACOR

  36. SPSS – analiza wielu macierzy • Różne elementy, różne konstrukty – analiza opisowa • Identyczne elementy lub identyczne konstrukty • Analiza dyskryminacyjna, skalowanie wielowymiarowe ALSCAL dla konstruktów lub elementów • Identyczne elementy i identyczne konstrukty –ALSCAL, analiza czynnikowa

  37. Pojedyncza macierz – REPGRID (http://repgrid.com/RepIV, przykład własny)

  38. Analiza pojedynczej macierzy – REPGRID (http://repgrid.com/RepIV, przykład własny)

  39. Pojedyncza macierz – WEBGRID IV (http://gigi.cpsc.ucalgary.ca:1500, przykład własny)

  40. Analiza pojedynczej macierzy – WEBGRID IV(http://gigi.cpsc.ucalgary.ca:1500, przykład własny)

  41. Problemy badawcze • Charakterystyki ilościowe i jakościowe konstruktów przedstawicieli różnych grup – rekonstrukcja i porównywanie doświadczeń • Przewidywanie zachowań na podstawie znajomości konstruktów • Zmiana konstruktów w czasie i pod wpływem doświadczeń

  42. Obszary badawcze(Fransella, Bell i Bannister 2004) • Psychologia kliniczna: • Przemoc • Anoreksja, bulimia • Uzależnienia • Wizerunek własnego ciała • Depresja • Próby samobójcze • Zachowania obsesyjne • Fobie • Schizofrenia • Psychoterapia • Tożsamość • Pielęgniarstwo • Psychologia sportu

  43. Obszary badawcze(Fransella, Bell i Bannister 2004) c.d. • Psychologia wychowawcza: • Rodzina • Edukacja • trudności w uczeniu się • Psycholingwistyka • Psychologia społeczna • Spostrzeganie społeczne • Związki • Psychologia sądowa • Psychologia ekologiczna • Psychologia marketingu • Psychologia polityczna • Psychologia pracy i doradztwo zawodowe

  44. Literatura Czapiński, J. (1978). Metodologia RepTestu – podstawy teoretyczne, przykłady technik, ocena wartości pomiarowych, W.: (L. Wołoszynowa (red.) Materiały do nauczania psychologii, s.III, t.3. Warszawa:PWN. Davies, R. (1985). Using grids in vocational guidance, W.: N. Beail (red.). Repertory Grid Technique and Personal Constructs. London & Sydney: Croom Helm. Feixas, G., Geldschläger, H., Neimeyer, R. A. (2002). Content analysis of personal constructs. Journal of Constructivist Psychology, 15, 1-19. Fransella, F, Bell, R., Bannister, D. (2004). A Manual for Repertory Grid Technique, Chichester, E.: John Wiley & Sons Ltd. Jankowicz, D. (2004). The Easy Guide to Repertory Grids. Chichester, E.: John Wiley & Sons Ltd. Kelly, G.A. (1955/1991). The Psychology of Personal Constructs. New York: Norton (reprinted by Routledge, London). Ladfield, A.W. (1971). Personal Construct Systems in Psychotheraphy. Chicago: Rand McNally. Neymeyer, G.J. (1992). Personal Constructs in Career Counselling and Development, Journal of Career Development, 18, 163-173. Peavy, V. (1992). Constructivism, Existential Themes and Counselling. Referat wygłoszony na konferencji „Intercultural Counsellig and Therapy, Vancouver.

  45. Strony internetowe Constructivist Psychology Network http://www.constructivistpsych.org EUROPEAN PERSONAL CONSTRUCT ASSOCIATION: http://www.epca-net.org PERSONAL CONSTRUCTSPSYCHOLOGY: http://pages.cpsc.ucalgary.ca/~gaines/pcp/ RepGrid IV: http://repgrid.com/RepIV THE PSYCHOLOGY OF PERSONAL CONSTRUCTSThe PCP Portal: http://www.pcp-net.de/info/pcpindex.html The Repertory Grid Interview: http://www.enquirewithin.co.nz WebGrid IV: http://gigi.cpsc.ucalgary.ca:1500

More Related