Dr. Jeroen P. van der Sluijs

1. Aanbieding petitie Stop de BijensterfteTweede Kamer, Den Haag, 24 november 2009Bijensterfte: oorzaken, gevolgen, maatregelen Dr. Jeroen P. van der Sluijs Copernicus Institute for Sustainable Development and InnovationUtrecht University & Centre d'Economie et d'Ethique pour l'Environnement et le Développement, Université de Versailles Saint-Quentin-en-Yvelines, France

2. Het belang van bestuivers • 35% wereldvoedselproductie hangt af van bestuivers (ook koffie en chocola) • 80% van alle planten op aarde is voor voortplanting en evolutie afhankelijk van twintigduizend verschillende bijensoorten. • Waarde bestuiving: 90 miljard US$ / jaar

3. Bijenvolksterfte NL 21%/jaar • NL Hoger dan omliggende landen • 21% is bijna 3x hoger dan natuurlijke volksterfte • Ruim 2/3 van NL volksterfte: kenmerken verdwijnziekte • Bron: Nederlands Centrum voor Bijenonderzoekwww.beemonitoring.nl database-versie 24 Nov 2009

4. Imidacloprid: Zeer krachtig zenuwgif Wordt opgenomen in plant: hele plant wordt giftig, ook nectar en stuifmeel Sinds 1994 beperkt toegelaten, na 2004 erg ruim toegelaten in NL Giftigheid insecticiden: DL50=dosis waarbij 50% van bijen sterft • Giftigste stof voor bijen die ooit is toegelaten • 7297x zo giftig voor bijen als DDT • Voor mensen en zoogdieren minder giftig maar: in verband gebracht met Alzheimer en Parkinson

5. Gedragseffecten imidacloprid op bijenvolken Leervermogen 0,4 ng/bij Vluchtfrequentie en duur 0,075-0,21 ng/bij Herkennen volkgenoten 0,25-0,7 ng/bij Verstoring motoriek 0,0022 ng/bij Bijendans 0,5-1,4 ng/bij Afstandsbeoordeling 2,5-7 ng/bij Tonguitsteekreflex 0,1 ng/bij verzwakken het volk waarna het volk vatbaarder wordt voor ondervoeding ziekten en parasieten. 1 ng= een miljardste deel van een gram

6. Imidacloprid verstoort navigatie Bij toenemende acute blootstelling aan imidacloprid vinden bijen steeds moelijker de korf terug. Het getal in elke staaf in het diagram is het aantal behandelde bijen in elk experiment (Yang et al., 2009)

7. Wereld Bijencongres Apimondia 200915-20 september Montpellier Conclusies: Bijensterfte is multifactorieel systemische insecticiden (neonicotinoiden) en bijenziekten zijn hoofdoorzaken

8. Apimondia rondetafel pesticiden Systemische insecticiden: • Zeer giftig voor honingbijen; • Regelmatig acute effecten bij overdosering en tijdens het zaaien van met insecticide gecoate zaden; • Opgenomen in de sapstroom en maken bloemen, stuifmeel en nectar giftig voor bijen; • Bijen langs talrijke routes blootgesteld; • Veroorzaken verzwakkende gedragseffecten bijen • Bijen in toenemende mate chronisch blootgesteld • Veldconcentraties ver boven geen-effect waardes • Vesterking giftigheid bij combinatie andere insecticiden aangetoond; • Verhoging vatbaarheid voor ziekteverwekkers aangetoond: o.a. Nosema en diverse virussen

9. Apimondia 2009 over toelatingstests • Huidige risicobeoordeling voor de toelating van bestrijdingsmiddelen biedt geen bescherming aan honingbijen • moet drastisch op de schop • Ook subletale effecten en chronische effecten beoordelen • Praktijkkennis imkers beter benutten • Gebrek aan transparantie werkwijze ICPBR (International Commission for Plant-Bee Relationships) en EPPO (European Plant Protection Organisation)

10. DE OPPERVLAKTEWATERVERONTREINIGINGCORRELEERT MET BIJENSTERFTE

11. Normoverschrijding 2007

12. Belangrijkste teelten waar Imidacloprid is toegestaan

13. Nieuwe Vlaamse studie:Hommels sterven na aanhoudende blootstelling aan lage dosis imidacloprid • Voor imidacloprid gehaltes van 200, 20, 2 and 0.2 ppm, trad 100% stefte op na respectievelijk enkele uren , 14, 28 en 49 dagen • De acute giftigheid voor hommels (LC50 waarde) van imidacloprid is 59 ppb. • Aanbevolen maximale concentratie bij toegelaten toepassingen ligt 3390x hoger! Mommaerts et al., 2009

14. Imidacloprid Gebruik in Nederland Gebruik in kg 1995: 668 1998: 4047 2000: 5473 2004: 6377 Bron: CBS Oppervlakte met Gebruik (hectare) 1995: 5.335 1998: 22.631 2000: 28.976 2004: 40.007 Bron: CBS • 2009 schatting: ruim 8000 kg/jr in Nederland • Omgerekend DDT equivalenten ca 60 miljoen kg DDTeq in NL • (vergelijk piekjaar DDT 1959 wereldgebruik 80 miljoen kg)

15. Bron: Key Facts and Figures 2007/2008, Strengthening Crops Securing Yield, Bayer CropScience, 2008

16. Toelating Imidaclopridin Nederland • 1994: bloemisterijgewassen (onder glas) , zaden van suiker- en voederbieten • 1995: snijmaïs en korrelmaïs (zaaizaadbehandeling) • 1996: pootaardappelen (grondbehandeling bij het poten) • 1999: sierplanten in potten en bakken • 2000: planten op terras en balkon • 2002: zaden van sla • 2004: appels , peren(2 keer per seizoen), aubergine, augurk, courgette, komkommer, tomaat en paprika (teelt onder glas), lelie (gewas- en dompelbehandeling), bloemisterijgewassen (vollegrond), boomkwekerijgewassen en vaste planten • 2007: Radicchio rosso, groenlof, andijvie, sluitkool, spruitkool, boerenkool, bloemkool, zaadprei en prei (zaadbehandeling inclusief dummy pil), onbedekte teelt van hop en in de pennenteelt van witlof, bedekte teelt van Spaanse peper en paprika, bedekte teelt van gerbera, chrysant, teelt van bloembol- en bloemknolgewassen, bolbloem- en knolbloemgewassen Bron: Databank College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB), Wageningen

17. Petitie • Moratorium neonicotine-insecticiden (imidacloprid) • Uitbreiding toelatingstests middelen • Onderzoek bijvriendelijke gewasbescherming • Meer wilde bloemen in openbaar groen • Bevordering imkerij • Meer multidisciplinaire aanpak van onderzoek • Betere handhaving normen bestrijdingsmiddelen in oppervlaktewater • Aanscherping oppervlaktewaternormen: bescherm bijen • Meldingsplicht aan imkers bij normoverschrijding

18. Meer informatie www.bijensterfte.nl j.p.vandersluijs@uu.nl