Rola szkoły i nauczyciela w zapewnieniu bezpieczeństwa uczniom w cyberprzestrzeni

1. Rola szkoły i nauczyciela w zapewnieniu bezpieczeństwa uczniom w cyberprzestrzeni Rafał Lew-Starowicz

2. Spis treści: • Rodzaje zagrożeń • Statystyka problemu • Działania Państwa na rzecz bezpieczeństwa dzieci • Środki zaradcze • Materiały edukacyjne

3. Rodzaje zagrożeń w Internecie: • Niebezpieczne kontakty: - pedofile, - nakłanianie do prostytucji, - nakłanianie do popełniania samobójstw, samookaleczeń, - promowanie anoreksji - używania narkotyków, hazardu, - nakłanianie do wstępowania do sekt, - wyłudzanie informacji (dane osobowe, inne wrażliwe informacje), - wyłudzanie pieniędzy (w przypadku niektórych usług pre-paid, oferty handlowe za sms-y, impulsy telefoniczne)

4. Niebezpieczne treści: • - przemoc, • - pornografia, • - wulgarny język, • - nieprawdziwe informacje (upraszczanie informacji, brak podstaw naukowych prezentowanych informacji, reklama jako źródło wiedzy) • - wirusy komputerowe • Cyberprzemoc rówieśnicza: • - wulgaryzmy, • - przemoc psychiczna, nękanie, ośmieszanie, umieszczanie filmów w sieci, tworzenie fałszywych stron internetowych przez rówieśników podszywających się pod dziecko,

5. Negatywny wpływ na zdrowie: - uzależnienie - brak ruchu, zła postawa, - osłabienie wzroku • Piractwo komputerowe: - nielegalne kopiowanie plików z muzyką, grami lub filmami ( tzw.). - wymiana nielegalnych plików (usługa P2P)

6. Statystyka problemu • Dzieci i młodzież niemal równie często korzystają z Internetu w szkole (78% wskazań) i w domu (82%)1 • 64% dzieci zawiera znajomości w Internecie • 68% spośród nich co najmniej raz otrzymało od osoby poznanej w Sieci propozycję spotkania • 44,6% dzieci wzięło udział w spotkaniu • Znaczna część spośród nich przekazuje także osobom poznanym w Internecie prywatne informacje o sobie, adres domowy (10%), numer telefonu (45%) adres e-mail (78%). • Ponad 58% dzieci wysłało osobie poznanej w Sieci swoje zdjęcie (47, 4% robi to regularnie)2 ¹Źródło: badanie CBOS „Aktualne problemy i wydarzenia”2008 r. 2dane pochodzą z badania „Dziecko w Sieci” Gemius S.A., dla Fundacji Dzieci Niczyje, styczeń 2006

7. 71% dzieci trafia na materiały pornograficzne (w tym 63% przypadkowo) • 51% dzieci trafia na materiały z brutalnymi scenami przemocy (w tym 61% przypadkowo) • 28% dzieci trafiło na materiały propagujące przemoc i nietolerancję (74% przypadkowo)2 • 40% dzieci w wieku od 7 do 14 lat spotkało się z materiałami o charakterze pornograficznym3. 3Dane za: Kontakty dzieci z niebezpiecznymi treściami w Internecie. Gemius S.A., FDN, wrzesień 2006 4Dane za: Raport. Dzieci aktywne online. Gemius 2007

8. Co drugi uczeń (52%) miał do czynienia z przemocą werbalną w Internecie lub poprzez telefon komórkowy. • 47% dzieci doświadczyło wulgarnego wyzywania; • 21%, poniżania, ośmieszania i upokarzania; 16% straszenia i szantażowania. • 29% dzieci zgłasza, że ktoś w Sieci podawał się za nie wbrew ich woli. • Ponad połowa (57%) osób w wieku 12-17 była przynajmniej raz obiektem zdjęć lub filmów wykonanych wbrew ich woli. Najczęściej autorami takich zdjęć są rówieśnicy – znajomi ze szkoły (87%)4 5Dane za: Przemoc rówieśnicza a media elektroniczne. Gemius S.A., FDN, luty 2007, badani: dzieci 12-17 lat,

9. 69% serfowało po godzinie 22 w ostatnim badanym miesiącu, 23 % codziennie • 89% nie weryfikuje informacji podanych w Internecie • Telefony komórkowe posiada 42 % uczniów szkół podstawowych, ponad 98% dzieci w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych • 44% pierwsza czynność po przyjściu ze szkoły to rozebranie się włączenie komputera. • Średnia suma zakupów uczniów szkół średnich przez Internet to 60 zł, 15 % zarabia na handlu internetowym 50-100 zł miesięcznie, 9 % powyżej 100 zł. • 59% respondentów korzysta ze stron typu sciąga.pl • 76 % kradnie w sieci muzykę i filmy5 6Dane pochodzą z: Badań przeprowadzonych w szkołach podst. gimn.,i ponadgimn. na Mazowszu przez Wydział Pedagogiczny Akademii Humanistycznej im.A.Gieysztora w Pułtusku, wrzesień-sierpień 2008

10. Działania Państwa na rzecz bezpieczeństwa dzieci: • Zmiany podstawy programowej dla szkół podstawowych i gimnazjalnych • Ustanowienie priorytetu nadzoru pedagogicznego „przeciwdziałanie dyskryminacji uczniów i nauczycieli w cyberprzestrzeni” • Powołanie Zespołu ds. Przeciwdziałania Dyskryminacji małoletnich w elektronicznych środkach masowego przekazu • Działania edukacyjne w ramach programu Ochrona cyberprzestrzeni RP na lata 2009 – 2011

11. Znowelizowana podstawa programowa • 8. Zajęcia komputerowe. Uczeń kończący klasę III: 1) umie obsługiwać komputer(..) 2) posługuje się wybranymi programami i grami edukacyjnymi, rozwijając swoje zainteresowania; korzysta z opcji w programach; 5) zna zagrożenia wynikające z korzystania z komputera, Internetu i multimediów: a) wie, że praca przy komputerze męczy wzrok, nadwyręża kręgosłup, ogranicza kontakty społeczne, b) ma świadomość niebezpieczeństw wynikających z anonimowości kontaktów i podawania swojego adresu, c) stosuje się do ograniczeń dotyczących korzystania z komputera, Internetu i multimediów.

12. Uczeń klasy 4-6 Wykorzystywanie komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych do rozwijania swoich zainteresowań, zastosowanie komputera w życiu codziennym, opisywanie zagrożeń i ograniczeń związanych z korzystaniem z komputera i Internetu. Uczeń: 1) opisuje przykłady wykorzystania komputera i sieci Internet w życiu codziennym; 2) szanuje prywatność i pracę innych osób; 3) przestrzega zasad etycznych i prawnych związanych z korzystaniem z komputera i Internetu, ocenia możliwe zagrożenia.

13. Gimnazjum, Treści nauczania: 5. Społeczne, etyczne i ekonomiczne aspekty rozwoju informatyki. Pożytki wynikające z rozwoju informatyki i powszechnego dostępu do informacji. Konsekwencje dla osób i społeczeństw. Zagrożenia wychowawcze: szkodliwe gry, deprawujące treści, uzależnienie. Zagadnienia etyczne i prawne związane z ochroną własności intelektualnej i ochroną danych. • Treści nauczania – wymagania szczegółowe, Uczeń: 2) opisuje korzyści i niebezpieczeństwa wynikające z rozwoju informatyki i powszechnego dostępu do informacji, wyjaśnia zagrożenia związane z uzależnieniem się od komputera; 3) wymienia zagadnienia etyczne i prawne, związane z ochroną własności intelektualnej i ochroną danych oraz przejawy przestępczości komputerowej.

14. Szkoły ponadgimnazjalne, Treści nauczania – wymagania szczegółowe: • 3) korzysta z podstawowych usług w sieci komputerowej, lokalnej i rozległej, związanych z dostępem do informacji, wymianą informacji i komunikacją, przestrzega przy tym zasad n-etykiety i norm prawnych, dotyczących bezpiecznego korzystania i ochrony informacji oraz danych w komputerach w sieciach komputerowych.

15. Środki zaradcze: Wpisanie problematyki bezpiecznego korzystania z Internetu przez uczniów i nauczycieli w szkolne programy wychowawcze oraz w szkolne programy profilaktyki problemów dzieci i młodzieży, • Stworzenie procedury w szkołach na wypadek wystąpienia przypadku cyberprzemocy lub kontaktu ucznia z niebezpiecznymi treściami • Niezależnie od tego, kto zgłasza przypadek cyberprzemocy, procedura interwencyjna powinna obejmować: • udzielenie wsparcia ofierze przemocy; • zabezpieczenie dowodów i ustalenie okoliczności zdarzenia; • wyciągnięcie konsekwencji wobec sprawcy przemocy oraz praca nad zmianą postawy ucznia7. 7 Jak reagować na cyberprzemoc Poradnik dla szkół,Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej (CMPPP) Fundacja Dzieci Niczyje (FDN)

16. Prowadzenie zajęć profilaktycznych w szkole, także z udziałem funkcjonariuszy Policji Organizowanie wspólnie z uczniami inicjatyw na rzecz bezpiecznego korzystania z Internetu (konkursy, spotkania z organizacjami pozarządowymi) • Rozpowszechnienie w szkole informacji o działających zespołach reagujących i telefonach zaufania, takich jak Helpline i Dyżurnet.pl.

17. Aktualizacja oprogramowania filtrującego oraz ewaluacja zagrożeń obecnych w szkolnych systemach informatycznych • Edukacja medialna • Wykorzystywanie nowoczesnych technologii w nauczaniu aby promować porzyteczne wykorzystywanie nowoczesnych technologii np. telefonów komórkowych, gier komputerowych (Granie w niektóre gry komputerowe wymaga poświęcenia dużo czasu, wysiłku, stałego uczenia się oraz daje graczowi satysfakcję. Gry stanowią dowód na to, że dzieci chcą się uczyć. O tym marzą nauczyciele aby ich uczniowie mieli takie podejście do nauki: dużo wysiłku, poświęcenia w zdobywaniu wiedzy i jeszcze satysfakcję. Gry uczą jak rozwiązywać problemy a nie tylko zapamiętywać fakty).

18. Materiały edukacyjne: zajęcia w szkołach • Fundacja Dzieci Niczyje http://www.dzieckowsieci.pl/strona.php?p=9 • Microsoft Zajęcia 1..2..3 Internet http://www.dzieckowsieci.pl/strona.php?p=375 • Kidprotect.pl http://www.bezpiecznyinternet.org/download/ • UPC http://www.upclive.pl/dzieci/bezpieczenstwo/

19. Dziękuję za uwagę! Rafał Lew-Starowicz Mielec 8.09.2009r.