1 / 43

Astronomske Nobelove nagrad e: Adekvatno predstavljanje najstarije ZNANOSTI ?

Astronomske Nobelove nagrad e: Adekvatno predstavljanje najstarije ZNANOSTI ?. Milan M. Ćirković Astronomska opservatorija Beograd Prirodno -mate matički fakultet Univerziteta u Novom Sadu Future of Humanity Institute, Oxford University e-mail: mcirkovic @aob.rs 17 . V 2012.

wright
Download Presentation

Astronomske Nobelove nagrad e: Adekvatno predstavljanje najstarije ZNANOSTI ?

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. AstronomskeNobelovenagrade:Adekvatno predstavljanje najstarije ZNANOSTI ? Milan M. Ćirković Astronomskaopservatorija Beograd Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Novom Sadu Future of Humanity Institute, Oxford University e-mail: mcirkovic@aob.rs 17. V 2012.

  2. Astronomija i astronomske ZNANOSTI • Dvije grupe srodnih disciplina: • „Tradicionalni“ partneri: meteorologija, klimatologija, geodezija, geofizika, spektroskopija, matematička kosmologija... • Interdisciplinarne oblasti: nuklearna astrofizika, astrokemija, astrobiologija, planetarna geologija... • Istinska povijest znanosti ne priznaje disciplinarne granice • Specifična epistemologija i metodologija • Organizacijski klasificirane u fizičke ili matematičko-fizičke oblasti

  3. Nobelove nagrade • Alfred Nobel (1833-1896) • Originalnenagrade: fizika, kemija, medicina, književnost, mir • Prve dodjeljene 1901: Vilhelm Rendgen, Jakobus van‘t Hof, Emil fon Bering, Sili Pridom, Anri Dinan • Propozicije: najviše 3 dobitnika, po najviše 2 osnove , ne dodeljuje se posthumno • Novčana nagrada jako varira (posljednjih godina oko 10 miliona kruna ≈ 1 miliona eura) • Pozitivna diskriminacija empirijske znanosti • Brojne predrasude...

  4. 1936: KoZmičkE zraKE • Victor Franc Hess (1883-1964): “zaotkriće kozmičkog zračenja“ • Ključna otkrića između 1911 i 1913 • Usavršeni instrumenti za detekciju zračenja • Letovi u balonu do 5,3 km visine (često i noću, uz veliki rizik) • Rješenje misterije poijrekla jonizujućeg zračenja! • Miliken: „kozmičke zrakei“ • Nakon Anschluss-a 1938, Hess emigrira u SAD gdje do kraja života radi na Fordham sveučilištu

  5. 1967: izvorenergijezvIJezda • Hans Albrecht Bethe (1906-2005): “za doprinos teoriji nuklearnih reakcija, a posebno za razjašnjenje stvaranja energije u zvijezdama” • Rođen u Strasburu, u nemačkoj židovskojj porodici • Učenik Arnolda Somerfelda u Munchenu • 1933. emigrira najprije u V. Britaniju, a potom u SAD • Na Sveučilištu Cornell predavao skoro 70 godina (!) • Nuklearna astrofizika, teorija polja, „Beteova biblija“, αβγ... • SN1987A • Analiza nesreće u Černobilju... • Brojne parodije, popularni članci...

  6. Beteov (cno) ciklus

  7. 1974: radio astronomija • Martin Ryle(1918-1984) i Antony Hewish (1924-): „za njihov pionirski rad u radio astronomiji: Ryle za izum tehnike aperturne sinteze, a Hewish za odlučujuću ulogu u otkriću pulsara“ • Aperturna sinteza omogućava korištenje velikih interferometara (od 1950-tih radio, a od 2000-tih i optičkih) • Jedan od velikih skandala u istoriji nagrade...

  8. Optička aperturna sinteza

  9. kontroverza • Otkriće pulsara učinila je Jocelyn Bell Burnell . • Ser Fred Hoyle (i drugi): nagrada Hewishu je skandalozni No-Bell... • Hewish čak nije ni vjerovao da je signal autentičan! • Objavljeni rad ima 5 autora, Hewish bio prvi, a Bellova drugi autor • Primjer zloupotrebe rukovođenja i mentoriranja, diskriminacije prema ženama u znanosti

  10. 1978: Kozmička mikroVALNA pozadina • Arno Allan Penzias(1933) i Robert Woodrow Wilson (1936) za „otkriće kozmičkog mikrovalnog pozadinskog zračenja“ • Kontroverza: slučajno otkriće bez adekvatne interpretacije? • Diki i Pibls 1965. objašnjavaju stvar • Svako može da čuje mikrotalasno pozadinsko zračenje! • Ostatak epohe rekombinacije, oko 380 tisućagodina nakon Velikog praska... • Gamov? Diki i Pibls?

  11. 1983: zvIJezde i nukleosinteza • William Alfred "Willy" Fowler (1911–1995)„za teorijske i eksperimentalne studije nuklearnih reakcija koje dovode do nastanka kemijskih elemenata“ i Subrahmanyan Chandrasekhar(சுப்பிரமணியன் சந்திரசேகர்) (1910–1995) „za teorijske studije fizičkih procesa ključnih za strukturu i evoluciju zvijezda“ • Značajna nepravda (Fowler potvrdio): izostavljanje ser Freda Hoyla • Čandra(šekar): najuniverzalniji astrofizičar ikada • Čandra vs. Edington • Bijeli patuljci, hidrodinamika, crne rupe, povijest znanosti... • Izvrstan organizator: urednik ApJ20 god. • Karl Segan: „Šta znači istinska elegancija naučio sam od Chandrasekhara.“

  12. B2FH teorija

  13. CHANDRASEKHAROVA granica: ključ za sudbinu zvIJezda

  14. 1993: binarni pulsar • Joseph Hooton Taylor, Jr.(1941) i Russell Alan Hulse(1950) „za otkriće nove vrste pulsara koje je otvorilo nove mogućnosti za proučavanje gravitacije“ • 1974: PSR B1913+16 • Period 0.05902999792988 sekundi... i raste! • Emisija gravitacionih valova

  15. 2002: neutrinska i rendgenskaastronomija • Rikardo Đakoni(1931): „za pionirske doprinose astrofizici, koji su doveli do otkrića kozmičkih rendgenskih izvora“ • Masatoši Košiba(小柴 昌俊) (1926) i RejmondDejvis(1914–2006) „za detekciju kozmičkih neutrina„ Neobično uspješni graditelji instrumenata!

  16. Chandra x-ray observatory

  17. Za “otkriće spektra crnog tijela i anizotropija kozsmičke mikrovalne pozadine” 2006: COBE Džordž Smut (1945) Džon Mater (1945)

  18. Za “otkriće ubrzanog širenja svemira kroz promatranja udaljenih supernovih” 2011: tamna energija! Adam Ries (1969) Brajan Šmit (1967) Sol Perlmuter(1959)

  19. “Prošireni” Hablov zakon

  20. Sve u svemu... • 18 astronomskihlaureata iz fizike ( 9,4%) • Poslije 2. svj. rata: 11,8% • Posljednjih 25 godina: 16% • U posljednjih par decenijagodina trend od približno 1 u 5 godina. • Manje od ulaganja, više od personala! • Favorizirani promatrači (15/18) • Brojni druginobelovci „usput“ dopriijneli astronomiji: Einstainn, Pol Dirac, Lav Landau, Hans Alfven, Stiven Weinberg...

  21. Nagrade iz Kemije relevantne za astronomiju Harold C. Urey (1934): „zaotkriće deuterija“ Gerhard Herzberg (1971): „za doprinos spektroskopiji“ Paul Crutzen, Mario Molina i Sherwood Rowland (1995): „za rad u atmosferskoj kemiji, sa naglaskom na formiranje i raspad ozona”

  22. Juri: Pionir planetarnih ZNANOSTI i astrobiologije • Otac astrokemije i paleoklimatologije • Doprinio razvoju teorija nastanka planeta i satelita • Sudari Zemlje sa kometama i asteroidima? • Sa Mullerom prvi sintetirao aminokiseline u simuliranoj primordijalnoj atmosferi Zemlje

  23. Nobelovac za mir značajan za astronomiju • Андрей Дмитриевич Сахаров (1921–1989), laureat 1975 • „za ubjedljivu odbranu neotuđivih ljudskih prava kao temelja istinske i trajne međunarodne saradnje“ • „Otac sovjetske hidrogenske bombe“ • 1967-1986 u zatvoru, kućnom pritvoru ili progonstvu • Izumitelj tokamaka • Prva teorija bariogeneze (1967): objašnjenje asimetrije materije i antimaterije

  24. TKo je zasluživao, a nije dobio? • Habl: otkriće galaksija, širenje svemira • Edington: struktura zvezda • Lemetr, Gamov: Veliki prasak • Oort: galaktička dinamika • Zeljdovič, Ostrajker, Pibls: stvaranje strukture • Bekenštajn, Hoking i Penrouz: termodinamika crnih rupa • Gut, Linde: kozmološka inflacija

  25. HVALA NA PAŽNJI!

More Related