Elektrik Piyasası ve Organize Sanayi Bölgeleri

1. Elektrik Piyasası veOrganize Sanayi Bölgeleri Muhsin ERSOY EPDK Başkan Danışmanı V. OSB Enerji Zirvesi 26 Kasım 2011 KKTC

2. OSB Enerji Zirveleri Türkiye Elektrik Piyasası OSB’lerin Elektrik Piyasası Gündemi Sunum Planı

3. Rekabet ortamından en fazla faydalanabilecek tüketici grupları olan OSB’ler; ucuz, kaliteli, sürekli elektrik enerjisi sağlanabilecek en önemli oluşumlardır, Beşincisi yapılan enerji zirveleri OSB katılımcılarının elektrik piyasasına bakış açısını değiştirmiş ve ufkunu açmıştır, İlk zirvede katılımcıların tereddüdü son zirvelerde bilinçli bir arz / talebe dönüşmüştür. OSB Enerji Zirveleri

4. Türkiye’de tüzel kişilik kazanmış, mevcut veya kuruluş aşamasında yaklaşık 264 adet OSB bulunmakta ve bunların 137 adeti OSBÜK üyesidir ve Kasım 2011 ayı itibarıyla 135 OSB’ye Kurul Kararı (EPDK) ile OSB Dağıtım Lisansı verilmiştir. OSB Enerji Zirveleri

5. OSB elektrik piyasasında lisanslı faaliyet talebi, Organize Sanayi Bölgelerinin Elektrik Piyasası Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik, İletime doğrudan bağlı sistem kullanıcılığı, Serbest tüketici ve perakende satış hizmeti, Dağıtım bedeli. OSB Enerji Zirveleri

6. Türkiye Elektrik Piyasası

7. Elektrik Piyasa Yapısı Düzenlenen Faaliyetler Dağıtım İletim Perakende Satış Piyasası Rekabetçi Faaliyetler Perakende Satış Toptan Satış Piyasası Serbest Olmayan Tüketiciler Üretim Serbest Tüketiciler -EÜAŞ -Yİ-YİD-İHD -ÖZEL ÜRETİCİ -OTOPRODÜKTÖR -TETAŞ -Özel toptan satış şirketleri -İhracat, ithalat Serbest Tüketici Limiti Sıfırlandığında www.epdk.gov.tr

8. TEDAŞ TEDAŞ Dağıtım Dağıtım TEK TEİAŞ Dikey Entegrasyon TETAŞ TEAŞ Üretim, İletim, Ticaret Toptan Satış- Ticaret EÜAŞ 1994 2001 Üretim Türkiye Elektrik Piyasası Elektrik Piyasası Geçiş Süreçleri İletim 1970 8

9. Elektrik Piyasası Reformu Strateji Belgesi Elektrik Piyasası Kanunu (No: 4628)8) YİD Kanunu (No: 3996) YEK Değişikliği (No: 6094) Yenilenebilir Enerji Kanunu (YEK) (No:5346) Özel sektörün elektrik faaliyeti Kanunu: 3096 Strateji Belgesi Gün öncesi piyasası-Teminat mekanizması F-BSR DUY Nakdi uygulama Yİ Kanunu (No : 4283) 2011 2008 1984 2013 2005 1994 1997 2001 2003 2004 2006 2009 2010 Özel sektöre dağıtım ve üretim, dağıtım işletmeciliğinin önü açıldı. Dağıtımşirketlerininözelleştirilmesi başlangıcı 42 küçük HES siözelleştirilmesi EPDK Mali Uzlaştırma Ve Serbest tüketici Tebliği TEK EÜAS % 100 Liberalleşme (özelleştirme+ Piyasa mekanizmaları) Strateji Belgesi uygulaması TEDAS TEAS TEİAS TETAS

10. Eylül 2011 Diğer Petrol Ürünleri Rüzgar 0 , 4 % 3 , 4 % 3 , 1 % Yerli Kömür 16 , 9 % Hidro İthal Kömür 33 , 1 % 6 , 4 % Doğal Gaz 36 , 6 % Kurulu Gücün Dağılımı Kurulu güç 51.076 MW - Yenilenebilir % 36 - Termik % 64

11. (Son 12 Ay - Eylül 2011) Diğer Petrol Ürünleri Rüzgar 0 , 5 % 1 , 9 % 1 , 9 % Yerli Kömür 18 , 4 % Hidro 22 , 9 % İthal Kömür 9 , 3 % Doğal Gaz 45 , 2 % Elektrik Üretiminin Dağılımı • Üretim (son 1 yıl) 222.1 TWh • Yenilenebilir % 25 • Termik % 75 • Puant yük (2011) 36.122 MW

12. Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh) Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh) Mesken ve Sanayi Fiyatları (€¢/kWh) Yüksek ve Düşük Senaryoya Göre Puant ve Enerji Talebi Tahmini

13. Yüksek Puant ve Enerji Talebi Senaryosu

14. Düşük Puant ve Enerji Talebi Senaryosu

15. TEİAŞ Milli Yük Tevzi merkezi (Ankara) ve 9 Bölgesel Yük Tevzi Merkezi Elektrik İletim

16. 2 500 MVA 290 MVA BULGARİSTAN KARADENİZ DIMODICHEV SİNOP TES AKFEN HABİPLER BATUM GÜRCİSTAN ÇAYLI TES BABAESKİ SAMSUN TES CENGİZ HAMİTABAT ALİBEYKÖY 570 MVA 1 500 MVA A.ALANI SAN-SEL TES İKİTELLİ BOYABAT ALTINKAYA SAMSUN DGKÇ BORASCO AMASRA HOPA Y.TEPE YUNANİSTAN D.PAŞA KARABÜK BEYKOZ FILIPPI KAPTAN PAŞAKÖY BORÇKA EREĞLİ Z.KÖY ÇARŞAMBA GUMRI OSMANCA AMBARLI ÇANKIRI UNIMAR DERİNER ÜMRANİYE ARTVİN X ADA-GEBZE TEPEÖREN İÇDAŞ ARKUN 260 MVA ERMENİSTAN KARS KARABİGA ADAPAZARI BAĞLUM KALKANDERE TİREBOLU ÇAYIRHAN H.UĞURLU KAYABAŞI HİSAR ORDU-2 İAKSU YUSUFELİ SİNCAN GÖKÇEKAYA IĞDIR İÇDAŞ K.KALE DGKÇ BURSA AKINCI GÖLBAŞI AĞRI BALIKESİR ÇAN TEMELLİ KARGI SİVASDEÇEKO TUNÇBİLEK BABEK İÇANADOLU DGKÇ HORASAN KANGAL ÖZLÜCE SOMA D.BEYAZIT SEYİTÖMER ERZURUM KAYSERİ GÜRSÖĞÜT 790 MVA BAZARGAN VAN KEBAN KOCATEPE KHOY ELBİSTAN ALİAĞA TATVAN İRAN KARAKAYA MANİSA YEŞİLHİSAR DİYARBAKIR ÇETİN KONYA HİLVAN IŞIKLAR BATMAN DENİZLİ UZUNDERE YEDİGÖZE ATATÜRK ILISU AYDIN ANDIRIN SİLOPİ TES DOĞANLI KAVŞAK HAKKARİ SEYDİŞEHİR ÇUKURCA PS3 YENİKÖY G.ANTEP Ş.URFA YATAĞAN ADANA CİZRE OYMAPINAR ZAKHO BİRECİK KIZILTEPE ERZİN KEMERKÖY ERMENEK KAYRAKTEPE KESEK IRAK MERSİN AKSA VARSAK İSDEMİR İSKENDERUN TEİAŞ-APK 2008 TS (PLANLANAN) HATAY 1 000 MVA HALEP TS (MEVCUT) HES (PLANLANAN) SURİYE AKDENİZ HES (MEVCUT) TL (MEVCUT) TL (PLANLANAN) 220 kV EİH 154 kV EİH İletim şebekesi ve enterkonneksiyon 410 MVA ENTSO-E kapsamında Avrupa şebekesi ile senkronize olan Türkiye elektrik sistemi, Türkiye’de elektrik arz kalitesi ve güvenliğini artıracak ve nihayetinde Avrupa Elektrik Piyasasına tam erişimi sağlayacaktır.

17. EPDK Toptan Satış lisansına sahip olmak; • İhale Kuralları Dökümanı’nı imzalamak; • EIC koduna sahip olmak (TEİAŞ); • PMUM’a kayıtlı olmak,TEİAŞ’a borcu olmamak; • TEİAŞ’la enterkonneksiyon kullanım anlaşması imzalamış olmak; • Müflis ya da tasfiye durumunda olmamak; • TEİAŞ tarafından ihalelerden, ikincil TİH (Ticari İletim Hakkı) piyasasından ve Program Bildiriminden (Nominasyon) hariç bırakılmamış olmak. sInIr ötesi elektrİk ticaretİ İhale KurallarI

18. İhale Platformu (TCAT) • Türkçe ve İngilizce • Kullanıcı İsmi ve Şifre • Her bir kullanıcı için istenirse statik IP • Teklifler elektronik imzalı • Tam Güvenlik • Teklifler İhale Operatörü tarafından bile görülemez Türkiye Elektrik Piyasası

19. 21 Dağıtım Bölgesi

20. Serbest tüketici 75 633 49,2 40,6 38,6 32 30 27,8 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

21. Toptan satış piyasalarının yönelişi Toptan satış piyasaları VOB: Vadeli Opsiyon Borsası PMUM: Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi Borsa (Takas) Dengeleme Piyasası Spot (Gün öncesi) Piyasa Gelecek Piyasaları Borsa dışı (OTC) Piyasalar Ref: Challenges in Pricing of Electricity Risk, Juri Hinz

22. Kurulu Güç ve Karşılanabilir Güç (MW) www.epdk.gov.tr

23. OSB’lerin Elektrik Piyasası Gündemi

24. Türkiye kurulu gücüne 2011 yılında (Ekim’e kadar) 2.261 MW ilave tesis devreye alınmıştır, 5346 sayılı “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Üretimine İlişkin Kanun”(YEK Kanunu), kapsamında YEKDEM Yönetmeliği çıkarıldı, ENTSO-E bağlantısı sonrası, Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği yayımlanmış ticari elektrik enerjisi alışverişleri, Bulgaristan, Yunanistan ve Avrupa’dan Türkiye yönüne 400 MW’a, ters yönde de 300 MW’a kadar olmak üzere 2011 yılı Haziran ayında başlatılmıştır, DUY değişikliği ile 1 Aralık 2011 tarihinde , piyasa katılımcılarının kendi portföylerini dengelemek ve sistem işletmecisine gün öncesinden dengelenmiş bir sistem sunmak amacıyla faaliyet gösterecek bir spot piyasa olan “Gün Öncesi Piyasası”na teminat sistemi ile birlikte başlanacaktır. 2011 gelişmeleri

25. Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine Dair Yönetmelik çıkarılmış, TEİAŞ – PMUM ile uyumlu olacak şekilde gerekli düzenlemeler yapılmış ve Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin yapılacak Bağlantı ve Sistem Kullanım Usul ve Esasları çalışmasının ardından ilk uygulamaya geçirilmesi beklenmektedir, 18 Mayıs 2009 tarihli ve 2009/11 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararı eki Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi paralelinde serbest tüketici limitinin düzenli olarak indirilmesi ve 2011 yılı sonu itibarı ile meskenler hariç tüm tüketicilerin, 2015 yılına kadar ise tüm tüketicilerin serbest tüketici olması beklenmektedir, Yine Kanunun 3’üncü maddesi ile dağıtım şirketleri, üretim ve perakende satış faaliyetlerini, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren ancak ayrı tüzel kişilikler altında yürütebileceklerdir. 2011 gelişmeleri

26. Kuruma sunulmayan veya onaylanmayan OSB’lerde Kurul tarafından re’sen belirlenen dağıtım bedellerinin uygulanması, Dağıtım bedeli ile ilgili Tablo-1’de daha kapsamlı ve uygulamaya paralel değişiklikler, Üretim tesisi sistem kullanım bedeli tahsili, Sanayi katılımcısı ve Sanayi harici katılımcı ayrımı. OSB Yönetmelik değişikliği taslağı

27. Yönetmeliğin 16’ncı maddesi; Lisans sahibi OSB tarafından, onaylı sınırları içerisinde yıllık olarak uygulanacak dağıtım bedeli önerisi, bu yönetmeliğin ekindeki Tablo-1’e uygun olarak her yıl Ekim ayı sonuna kadar hazırlanarak Kurul onayı alınmak üzere Kuruma sunulur. 2011 yılı için EPDK’ya OSB’lerce sunulan Dağıtım bedeli önerileri: - Zamanında 104, Geç gelenler19, - Gelmeyen 4 adet OSB var. Dağıtım bedeli

28. Dağıtım Bedeli Önerileri

29. Katılımcı sayısı ve önerilen 2010 dağıtım bedelleri

30. OSB Enerji Zirvesinden çıkarılacak sonuçlar: EPDK’ya OSB Dağıtım lisansı için zamanında başvuruda bulunulmalı, OSB’ler Yönetmelikte yer almayan abone grupları oluşturmamalı ve Dağıtım şirketlerinin OSB sınırları içerisinde aboneleri olmamalı, OSB’ler Dağıtım bedeli önerilerini Yönetmelikte belirtilen son tarihten (Ekim ayı sonu) önce mutlaka EPDK’ya sunmalı, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerini eksiksiz uygulamalı. Öneriler 30

31. Sorularınız İlginize Teşekkürler