Prekursorzy behavioryzmu – psychologii zachowania

1. Prekursorzy behavioryzmu – psychologii zachowania George John Romanes(1848-1894) C. Lloyd Morgan (1852-1936) Jacques Loeb(1859-1924) Edward Lee Thorndike(1874-1949) Iwan Pietrowicz Pawłow (1849-1936) Władimir MichajłowiczBechtierew(1857-1927)

2. Postulaty behavioryzmu J. Watsona • Sytuacja w psychologiiamerykańskiejw drugimdziesięcioleciuXX wiekubyła taka, że funkcjonalizmdojrzewał, a strukturalizmzachowywał silną, chociażpozycję już niemonopolistyczną. • Rok1913 wystąpienie JohnaB. Watsona przyniósłzerwanie zobustanowiskami. Ten rewolucyjnyruchnosił nazwę behawioryzmu • PodstawowezasadybehawioryzmuWatsonabyły prostei jasne. • Psychologia winna być nauką o zachowaniu („behawiorze”), a nie o świadomości. • Behawioryzm postuluje zajmowaniesię wyłącznieobserwowalnymiaktamibehawioralnymi, któremożnaobiektywnieopisać, w kategoriach "bodźca" i "reakcji". • Odrzuca założenie o istnieniu świadomości. Konsekwentnie, odrzucawszelkieterminymentalistyczne, jak "wrażenie", "wyobrażenie", "psychika" - pozbawioneznaczeniadlanaukio zachowaniu. • Odrzuca stosowanie „metody Introspekcji”, którazakładającistnienieprocesówświadomych jest nieprzydatna do badania zachowania.

4. George John Romanes (1848-1894) • W okresie młodzieńczym duże wrażenie zrobiły na nim prace Darwina. Romanes i Darwin zostali przyjaciółmi. Darwin podarował mu swoje notatniki poświęcone zachowaniu zwierząt. • W ten sposób Darwin wybrał Romanesa do rozwijania tego aspektu swojej pracy i zastosowania teorii ewolucji do psychiki, tak jak Darwin zastosował ją do ciała. W roku 1882opublikował - Animal Intelligencea w roku 1883- Mental Evolution in Animals. • Romanesalso made the acute point that Darwin had not actually shown how natural selection produced species, despite the title of his famous book (On the origin of species by means of natural selection). Natural selection could be the 'machine' for producing adaptation, but still in question was the mechanism for splitting species.

6. Metoda: introspekcja przez analogię. • Romanes opierał swoje dane na temat inteligencji zwierząt na anegdotycznych spostrzeżeniach i na ostatecznie zarzuconej technice, nazywanej introspekcją przez analogię. Wychodząc od tego, co subiektywnie wiem na temat operacji mojego umysłu oraz czynności, które w moim organizmie operacje te wydają się wyzwalać, na podstawie obserwowalnych czynności przejawianych przez inne organizmy wnioskuję przez analogię o tym, że pewne operacje umysłowe leżą u podłoża tych czynności lub im towarzyszą (Romanes, cyt. za MacKenzie, 1977, s. 56-57). • Rozpoznanie konkretnych czynności psychicznych jest zatem wnioskowaniem z obserwacji zachowania zwierzęcia i analogii - między znanymi procesami umysłowymi człowieka a procesami, które, z założenia, mają zachodzić w psychice zwierzęcia.

7. Stosując introspekcję przez analogię Romanes doszedł do wniosku, że zwierzęta są zdolne do tego samego rodzaju racjonalizacji, tworzenia pojęć, złożonego rozumowania, przetwarzania informacji i rozwiązywania problemów, do jakich zdolni są ludzie.

8. C. Lloyd Morgan (1852-1936) Słabości tkwiące w metodzie anegdotycznej i introspekcji przez analogię zostały formalnie rozpoznane przez Conwy Lloyda Morgana (1852-1936), którego Romanes wyznaczył na swego następcę. Morgan sformułował zasadę oszczędności, które miało przeciwdziałać dominującej tendencji do przypisywania zwierzętom nadmiernej inteligencji. Zasada oszczędności stanowi, że nie wolno interpretować zachowania zwierząt jako wyniku wyższych procesów psychicznych, jeśli można je wyjaśnić za pomocą niższego procesu psychicznego. Był przekonany, że większość zachowań zwierzęcych jest wynikiem uczenia się lub kojarzenia opartego na doświadczeniu zmysłowym; ten rodzaj uczenia się przebiegał na niższym poziomie niż racjonalne myślenie czy tworzenie pojęć.

9. WPŁYW ZOOPSYCHOLOGII NA BEHAWIORYZM • Watson w jasny sposób określił relację między zoopsychologią a behawioryzmem: • "Behawioryzm jest bezpośrednim następstwem badań w zakresie zachowania zwierząt, przeprowadzonych w pierwszej dekadzie XX wieku" (Watson, 1929, s. 327). • Można zatem powiedzieć, że najważniejszym poprzednikiem programu Watsona była zoopsychologia, która rozwinęła się z teorii ewolucji i podjęła próby wykazania: • 1) istnienia psychiki u niższych organizmów oraz • 2) ciągłości między psychiką zwierząt i człowieka.

10. Jacques Loeb (1859-1924)

11. Jacques Loeb (1859-1924) • Znaczący krok ku zwiększeniu obiektywizmu w zoopsychologii wykonał Jacques Loeb (1859-1924), fizjolog i zoolog niemiecki pracujący w Stanach Zjednoczonych. • Opowiadając się przeciwko tradycji antropomorfizacji oraz metodzie introspekcji przez analogię, • Loeb rozwinął teorię zachowania zwierząt opartą na pojęciu tropizmu - mimowolnego, wymuszonego ruchu. • Loeb był przekonany, że reakcja zwierzęcia na bodziec jest • bezpośrednia i automatyczna. • Twierdził zatem, że reakcja behawioralna jest wymuszona przez bodziec i nie wymaga wyjaśnień w kategoriach rzekomej świadomości zwierzęcia. • Watson uczestniczył w kursach prowadzonych przez Loeba na uniwersytecie w Chicago i liczył na prowadzenie badań pod jego kierunkiem. Uczeń Wundta - Angell i neurolog H.H. Donaldson wyperswadowali Watsonowi ten plan

12. Jacques Loeb (1859-1924) • In the early years on animal psychology in the United States, there was not a great deal on interest in the animal's consciousness. Romanes and Morgan were the pioneers of early animal, or comparative psychology. • Jacques Loeb made a giant step toward objectivity in animal psychology. Loeb reacted against Romanes tradition of anthropomorphic, and his method of introspection by analogy, Loeb developed a new theory of animal behavior called tropism, or forced movement. • Jacques Loeb was born of a Jewish family in Rhine Providence of Prussia in 1859. Loeb's father was a prosperous merchant, an ardent Francophine and an admirer of the Enlightenment and French Revolution, he encouraged Jacques to read eighteenth century classics of free thought. • When Loeb went to college he had intentions of becoming a philosopher. In 1880 Loeb entered the University of Berlin for Philosophy, after some time he thought that the Philosophy professors weak and just talked about the problems instead of solving them. • So then Loeb switched his concentration to Biology. • Later on during the 1880's Loeb went to work with Goltz at the University of Strasbourg on localization of the function of the brain which was intended to "starting point for an experimental analysis of the will." • When Loeb started out he was destine to find if there was any such thing as a freedom of will? Loeb was very much appealed of Sachsian tropism of plants and was bound up with his highly equivocal attitude toward Darwin. Loeb believed that the phenomena of life could be explained in terms of physical and chemical laws.

15. Watson a mentalizm • Nawet Watson na początku swej kariery ulegał takim wpływom. Jego rozprawa doktorska, ukończona w 1903 roku, nosiła tytuł • „AnimalEducation: The Psychical Development of the White Rat”. • Godne uwagi jest tutaj użycie określenia - "psychiczny". • Jeszcze w 1907 roku omawiał on świadome przeżywanie wrażeń przez szczury.

16. Pawłow a behawioryzm • W 1906 roku w "Science" przedrukowano wykład rosyjskiego fizjologa, Iwana P. Pawłowa. Nieco później Yerkesi rosyjski student, Sergiusz Morgulis, opublikowali szczegółowy opis metod i wyników uzyskanych przez Pawłowa w „PsychologicalBulletin" (1909). • Badania Pawłowa potwierdzały psychologię obiektywną, a w szczególności behawioryzm w ujęciu Watsona. • Zoopsychologia stała się więc uznaną dyscypliną i coraz bardziej zyskiwała na obiektywizmie - zwłaszcza pod względem przedmiotu i metod. Rodzaje świadomych przeżyć zwierząt opisywane przez zoopsychologów uległy zawężeniu i ostatecznie zniknęły z literatury.

18. EDWARD LEE THORNDIKE (1874-1949) • Thorndike był przekonany, że psychologia musi badać zachowanie, a nie elementy psychiczne czy świadome doświadczenia. W ten sposób wzmocnił trend w kierunku większego obiektywizmu, zapoczątkowany przez funkcjonalistów. • Uczenia się nie interpretował subiektywnie, ale raczej w kategoriach konkretnych połączeń między bodźcami i reakcjami, chociaż dopuszczał pewne odniesienia do świadomości i procesów psychicznych. • Prace Thorndike'a i Pawłowa stanowią przykład niezależnego równoczesnego odkrycia: . • Thorndikesformułował swoje prawo efektu w 1898 roku, a • Pawłow wysunął podobne prawo wzmocnienia w 1902 roku.

19. Program Thorndike: • Napisał, że gdyby miał analizować psychikę człowieka, odkryłby połączenia, o różnej sile, między • sytuacjami, elementami sytuacji i zbiorami sytuacji a b) reakcjami, gotowością do reagowania, ułatwieniami, zahamowaniami i kierunkami reakcji. Jeżeli można by dokonać pełnej inwentaryzacji wszystkich tych czynników, to wiedzielibyśmy, co dany człowiek myślałby, czyniłby, co by go satysfakcjonowało, a co sprawiałoby mu przykrość w każdej możliwej do pomyślenia sytuacji, i sądzę, że byłoby to już wszystko. { ... } Uczenie się to łączenie. Psychika jest ludzkim systemem łączenia'.

20. Thorndike: nadal mentalizm Thomdike nie zerwał więc całkowicie z tradycją Romanesa i Morgana. Stanowisko to było bezpośrednim rozszerzeniem starszej koncepcji filozoficznej - asocjacjonizmu, z jedną istotną różnicą: zamiast mówić o skojarzeniach między ideami, Thorndike zajmował się połączeniami między obiektywnie weryfikowalnymi sytuacjami i reakcjami. Chociaż Thomdike sformułował swą teorię w ramach bardziej obiektywnego układu odniesienia, nadal powoływał się na procesy psychiczne. Omawiając zachowanie zwierząt eksperymentalnych, mówił o zadowoleniu, zaniepokojeniu i dyskomforcie, które to kategorie są bardziej mentalistyczne niż behawiorystyczne.

21. Metoda: Skrzynka problemowa • Do badań nad uczeniem się zwierząt Thomdike za- projektował i zbudował ze starych klatek i listewek niewyszukane skrzynki problemowe. Żeby uciec ze skrzynki, zwierzę musiało się nauczyć obsługiwać mechanizm zamykający. • Do zarejestrowania tych danych Thomdike wykorzystał ilościowe wskaźniki uczenia się. • zapisywaniu w dzienniku liczby nieskutecznych zachowań, czyli działań, które nie prowadziły do ucieczki. W każdej serii prób liczba takich zachowań była coraz mniejsza. • zapisywaniu czasu, jaki upłynął od chwili umieszczenia kota w skrzynce do momentu, gdy udało mu się uciec. W miarę uczenia się, czas ten był coraz krótszy. • Ten rodzaj uczenia się zaczęto nazywać uczeniem się metodą prób i błędów.

24. Prawa uczenia się • Thorndike formalnie przedstawił swoją koncepcję potęgowania i tłumienia tendencji do reagowania w postaci prawa efektu: • Każdy akt, który w danej sytuacji wywołuje zadowolenie, tworzy skojarzenie z tą sytuacją, tak że kiedy sytuacja ta się powtarza, prawdopodobieństwo powtórzenia tego aktu jest większe niż poprzednio. I odwrotnie, • każdy akt, który w danej sytuacji wywołuje dyskomfort, rozrywa skojarzenie z tą sytuacją, tak że kiedy sytuacja ta się powtarza, prawdopodobieństwo powtórzenia tego aktu jest mniejsze niż poprzednio (Thomdike, 1905, s. 203). • Towarzyszące mu prawo - prawo ćwiczenia lub prawo użycia i nieużywania: • Im częściej ta reakcja jest wykorzystywana w określonej sytuacji, tym silniej zostaje z nią skojarzona. I na odwrót, • długotrwałe nieużywanie reakcji przyczynia się do osłabienia skojarzenia. Dalsze badania przekonały Thorndike'a, że • nagradzające następstwa reakcji (sytuacja, która wywołuje zadowolenie) są bardziej skuteczne niż proste powtarzanie reakcji.

25. Prawa uczenia się inaczej Uczenie się metodą prób i błędów - uczenie się oparte na powtarzaniu tendencji do reagowania aż do osiągnięcia sukcesu. Prawo efektu - działania, które w danej sytuacji wywołują poczucie zadowolenia, zostają skojarzone z tą sytuacją; gdy sytuacja się powtórzy, prawdopodobnie powtórzy się to działanie. Prawo ćwiczenia - im częściej działanie lub reakcja są wykorzystywane w danej sytuacji, tym silniej stają się z nią skojarzone.

26. IWAN PIETROWICZ PAWŁOW (1849-1936) • W 1864 roku wstąpił do seminarium z zamiarem przygotowania się do stanu duchownego, ale po przeczytaniu o teorii Darwina zmienił zdanie. Powziąwszy postanowienie, że będzie uczęszczać na uniwersytet w SanktPetersburgu. Pawłow uzyskał tytuł naukowy w 1875 roku i zaczął studia medyczne w nadziei zrobienia kariery w dziedzinie fizjologii. Pawłow i jego żona żyli w ubóstwie aż do 1890 roku, kiedy (w wieku 41 lat) otrzymał on stanowisko profesora farmakologii w Wojskowej Akademii Medycznej w Sankt Petersburgu. • Chociaż badania laboratoryjne były głównym przedmiotem zainteresowań Pawłowa, rzadko przeprowadzał eksperymenty osobiście. Zazwyczaj nadzorował pracę innych. W latach 1897-1936 pod kierunkiem Pawłowa pracowało prawie 150 badaczy, czego efektem było ponad 500 rozpraw naukowych.

27. Kierunki badań Pawłowa • W czasie swojej wybitnej kariery Pawłow pracował nad trzema głównymi problemami. • Pierwszy był związany z funkcją nerwów serca, a • drugi - dotyczył głównychgruczołów trawiennych. Jego badania nad trawieniem przyniosły mu Nagrodę Nobla w 1904 roku. • trzecim - były badania nad odruchami warunkowymi. • Pawłow znał prace Williama Jamesa i zgadzał się z jego poglądem, że psychologia może uważać się za naukę, ale jeszcze nie osiągnęła takiego statusu. • W konsekwencji, Pawłow wykluczał psychologię z obszaru pracy naukowej i nawet nakładał kary pieniężne na asystentów, którzy posługiwali się terminologią psychologiczną zamiast fizjologicznej.

28. Pracując nad funkcjonowaniem gruczołów trawiennych u psów, Pawłow zauważył, że czasami ślina wypływa jeszcze przed podaniem pokarmu. Psy śliniły się na widok jedzenia lub gdy słyszały kroki człowieka, który regularnie je karmił. • Początkowo używał w odniesieniu do odruchów warunkowych termin - "odruchy psychiczne”. Pisał o pragnieniach, sądach i woli zwierząt, interpretując zdarzenia psychiczne u zwierząt w kategoriach subiek- tywnych i ludzkich. • Z czasem Pawłow zrezygnował z takich mentalistycznych odniesień na korzyść bardziej obiektywnego, opisowego ujęcia.  

29. Wydzielanie śliny na widok jedzenia nie jest jednak odruchowe, ale musi być wyuczone. Pawłow określił tę reakcję mianem odruchu warunkowego (zamiast wcześniejszego mentalistycznego terminu "odruch psychiczny"), ponieważ była ona uwarunkowana wytworzeniem przez psa skojarzenia lub połączenia między widokiem pożywienia a następującym po nim jedzeniem. • Oprócz tworzenia się reakcji warunkowych Pawłow i jego współpracownicy badali także pokrewne zjawiska, takie jak wzmocnienie, wygaszanie reakcji, samorzutne wznowienie, generalizacja, różnicowanie i warunkowanie wyższego rzędu. • W sumie, eksperymentalny program Pawłowa rozciągnął się na długi okres i zaangażował więcej ludzi niż jakikolwiek program badawczy od czasów Wundta.

33. Podsumowanie • Pawłow wykazał, że wyższe procesy psychiczne u badanych -zwierząt mogą być opisane za pomocą terminów fizjologicznych, bez jakiejkolwiek wzmianki o świadomości. • Zaproponowane przez niego metody warunkowania znalazły szerokie zastosowanie praktyczne w takich dziedzinach, jak terapia behawioralna.

34. Rozwiązywanie problemów: kruki

36. In conclusion, the results of the string-pulling experiment indicate that ravens rely on logic to guide their actions. • The results of the pilfer anti-pilfer experiments show that ravens react to their competitors based on what they remember them being able to observe, that they can accurately attribute the capacity of knowledge to their competitors, and that they integrate this knowledge together with social status to make strategic decisions when retrieving food caches.

37. WŁADIMIR MICHAJŁOWICZ BIECHTIERIEW (1857-1927) • Podczas gdy Pawłowowskie badania nad warunkowaniem skupiały się niemal wyłącznie na czynności wydzielniczej gruczołów, przedmiotem zainteresowania Biechtieriewabyła motoryczna reakcja warunkowa. • Stwierdził on, że działania odruchowe - takie jak cofnięcie palca przed źródłem wstrząsów elektrycznych - mogą być wywoływane nie tylko bodźcami bezwarunkowymi (wstrząs elektryczny), ale także bodźcami, które zostały skojarzone z bodźcem pierwotnym. Na przykład dźwięk dzwonka towarzyszący wstrząsowi elektrycznemu wkrótce sam powodował cofnięcie palca. • Był przekonany, że zachowania wyższego rzędu, charakteryzujące się większą złożonością, można wyjaśnić w taki sam sposób, tzn. jako nagromadzenie lub złożenie odruchów motorycznych niższego rzędu. • Procesy myślenia były podobne z tego względu, że zależały od wewnętrznych czynności mięśni artykulacyjnych.

39. Odruchy Bechtierewa