Seminarium: „Dziecko w potrzebie” Poznań 2014.04.25

1. Seminarium: „Dziecko w potrzebie” Poznań 2014.04.25 „Granica interwencji” czyli doświadczenia praktyków w sytuacjach podejmowania decyzji o odbiorze dziecka z rodziny” Justyna Piekarska - kurator rodzinny Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu III Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej ds. Rodzinnych

2. Konwencja o prawach dziecka Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20.11.1989 w art. 9 ust. 1 podkreśla, że Państwa – Strony zapewniają, aby dziecko nie zostało oddzielone od swoich rodziców wbrew ich woli, z wyłączeniem przypadków, gdy kompetentne władze, podlegające nadzorowi sądowemu, stwierdzą że takie oddzielenie jest konieczne ze względu na najlepiej pojęte interesy dziecka (szczególnie w przypadkach nadużyć lub zaniedbań ze strony rodziców, gdy każde z rodziców mieszka oddzielnie, a należy podjąć decyzję odnośnie do miejsca pobytu lub zamieszkania dziecka).

3. Ustawa z dnia 09 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej(Dz.U. 2013, Nr 0, Poz.135) W Polsce w/w ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w pierwszej kolejności określa zasady i formy wspierania rodziny przeżywające trudności w pełnieniu funkcji opiekuńczo – wychowawczych, a dopiero jeśli te formy pomocy okażą się nieskuteczne wymienia zasady i formy pieczy zastępczej.

4. Ustawa z dnia 09 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej(Dz.U. 2013, Nr 0, Poz.135) Stosując ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, należy mieć na względzie: • podmiotowość dziecka i rodziny; • prawo dziecka m.in. do: • wychowania w rodzinie, a w razie konieczności wychowywania dziecka poza rodziną — do opieki i wychowania w rodzinnych formach pieczy zastępczej (jeśli jest to zgodne z dobrem dziecka), • powrotu do rodziny, • utrzymywania osobistych kontaktów z rodzicami (z wyjątkiem przypadków, w których sąd zakazał takich kontaktów), • stabilnego środowiska wychowawczego, • ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie dziecka, • ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem,

5. Kodeks rodzinny i opiekuńczy • Zgodnie z art.100 k.r.o. każde z rodziców może się zwrócić do sądu opiekuńczego o odebranie dziecka zatrzymanego przez osobę nieuprawnioną, a sąd i inne ograny władzy publicznej są obowiązane udzielać pomocy rodzicom, jeśli jest ona potrzebna do należytego wykonywania władzy rodzicielskiej. • Sąd rozpatrując taki wniosek musi jednak uwzględniać dobro dziecka i interes społeczny zgodnie z zapisami art.95§3 k.r.o. • Ochrona praw rodziców i ich interes ma w tym postępowaniu charakter drugorzędny. Jeśli sąd rozpoznając sprawę uzna, że powrót dziecka do rodzica domagającego się ochrony swoich praw jest sprzeczne z dobrem dziecka, wówczas sąd nie przychyli się do takiego wniosku

6. Postępowanie o przymusowe odebranie osoby • Postępowanie o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej (osoba małoletnia do 18 r.ż, która nie zawarła związku małżeńskiego) lub osoby pozostającej pod opieką (osoba ubezwłasnowolniona całkowicie) toczy się w oparciu o zapisy wprowadzone do kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 19 lipca 2001 (art.5981-59813).

7. Postępowanie o przymusowe odebranie osoby Sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub osoby pozostającej pod opieką nie mogą być wszczęte z urzędu (art.5981§3 k.p.c), a jedynie na wniosek osoby uprawnionej (każdy rodzic, któremu przysługuje władza rodzicielska albo któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego z rodziców do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka).

8. Postępowanie o odebranie osoby - fazy postępowania • faza rozstrzygająca (rozpoznawczą), która może przebiegać w samodzielnym postępowaniu wg. przepisów art.5981-5985 lub stanowić część innego postępowania rozpoznawczego np. w sprawach o zmianę rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej, rozwód, separację lub unieważnienie małżeństwa – cel: rozpoznanie sprawy i wydanie orzeczenia (określenie zobowiązanego, uprawnionego, terminu); • faza wykonawcza (realizacyjną), która zawsze przebiega wg. przepisów art.5986-59813 – cel: wykonanie orzeczenia nakładającego obowiązek wydania osoby.

9. Postępowanie o odebranie osoby – faza wykonawcza • Postępowanie wykonawcze (art.5986-59813) rozpoczyna się z chwilą zlecenia przez sąd (w postaci postanowienia) kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką na wniosek osoby uprawnionej, jeżeli zobowiązany do oddania w/w osoby nie zastosuje się do postanowienia (w tym momencie kurator staje się głównym organem wykonawczym prowadzącym postępowanie o odebranie osoby: • zorganizowanie odbioru, • koordynowanie wykonania, • ustalanie terminu odebrania, • zawiadomienie o tym uprawnionego, • faktyczne odebranie i oddanie osoby uprawnionemu w miejscu wykonywanych czynności.

10. Postępowanie o odebranie osoby – faza wykonawcza • Do sytuacji mogących doprowadzić do zlecenia kuratorowi przymusowego odbioru dziecka należy: • uprowadzenie dziecka • tzw. „porwania rodzicielskie”; • zatrzymanie lub przetrzymanie dziecka przez osobę nieuprawnioną;

11. Działania kuratora podczas realizacji odebrania osoby • Kurator jest uprawniony do odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką od każdej osoby, u której ona się znajduje; • Przymusowe odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką i oddanie jej uprawnionemu może nastąpić tylko w obecności uprawnionego albo osoby lub przedstawiciela instytucji przez niego upoważnionej. • Przy odbieraniu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką kurator sądowy powinien zachować szczególną ostrożność, aby dobro tej osoby nie zostało naruszone - w szczególności, aby osoba ta nie doznała krzywdy fizycznej lub moralnej. • Jeżeli wskutek wykonania orzeczenia miałoby doznać uszczerbku dobro osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, kurator sądowywstrzyma się z wykonaniemorzeczenia do czasu ustania zagrożenia, chyba że wstrzymanie wykonania orzeczenia stwarza poważniejsze zagrożenie dla tej osoby.

12. Działania kuratora podczas realizacji odebrania osoby • W razie potrzeby kurator może żądać od Policji, organów pomocy społecznej lub innych instytucji pomocy przy czynnościach związanych z przymusowym odebraniem (wątpliwości i spory kompetencyjne). • Na żądanie kuratora Policja powinna usunąć osoby przeszkadzające w wykonaniu orzeczenia . Poza tym pomoc Policji może polegać na zapewnieniu porządku w miejscu wykonywanych czynności, bezpieczeństwa kuratorowi i odbieranej osobie oraz udzielaniu innej niezbędnej pomocy na żądanie kuratora. • W przypadkach ukrycia osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką lub innych czynności podejmowanych w celu udaremnienia wykonania orzeczenia kurator zawiadomi prokuratora • Jeśli zobowiązany ukrywa miejsce pobytu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką kurator występuje z wnioskiem do sądu o zarządzenie przymusowego sprowadzenia zobowiązanegocelem złożenia oświadczenia o miejscu pobytu tej osoby (oświadczenie to pod względem skutków karnych jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem).

13. Odebranie dziecka w celu umieszczenia w placówce lub rodzinie zastępczej • Przepisy art. 5986–59812 stosuje się również w przypadkach konieczności odebrania dziecka z dotychczasowego środowiska w celu wykonania orzeczeń: • wydanych w przypadkach nagłych na zasadzie art.569§2 k.p.c., • o umieszczeniu dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w rodzinie zastępczej na podstawie art.109§2 pkt.5 k.r.o.

14. Statystyki – okręg działania Sądu Okręgowego w Poznaniu

15. Etyczne aspekty pracy kuratora – ocena moralna odbioru dziecka przez kuratora • Kryterium normy – działania kuratora są dobre są zgodne z przepisami • Kryterium intencji – intencją kuratora jest ochrona dobra dziecka • Kryterium sposobu realizacji - działania kuratora są dobre, jeśli realizacja zadania jest dobrze przygotowana i przeprowadzona • Kryterium skutku – jeśli skutek jest dobry to postępowanie było moralnie dobre (skutek rozłożony w czasie) • Kryterium cnót osobistych – czy działanie jest dobre zależy od tego kto je wykonuje – jeśli kurator jest dobrym człowiekiem dysponującym wieloma cnotami to musi postępować moralnie

16. Dziękuję za uwagę Justyna Piekarska