Grammatica Nederlands

1. Grammatica Nederlands Ontleden

2. Volg de stappen die in deze presentatie beschreven staan.

3. Persoonsvorm • Verander de tijd van de zin. • “Jan heeft een boek.” • “Jan had een boek.” • Dus heeft is de PV. • De PV geeft dus aan in welke tijd een zin staat.

4. Persoonsvorm 2 • Er is nog een manier om de PV te vinden: • Maak de zin vragend • Het werkwoord dat vooraan komt te staan is de PV • “Jan heeft een boek” • “Heeft Jan een boek?” • Dus: heeft is de persoonsvorm • De PV is altijd een werkwoord

5. Onderwerp • Verander het getal van de PV. • Het zinsdeel dat mee verandert, is het onderwerp. • “De hond is lief”. • Is = pv, maak er zijn van. • Dus: “De honden zijn lief”. • De hond is onderwerp.

6. Werkwoordelijk gezegde • Alle werkwoorden in een zin. • “Hij heeft me een boek gegeven.” • Werkwoordelijk gezegde= heeft gegeven. • Het werkwoordelijk gezegde is dus een gezegde dat alleen uit werkwoorden bestaat.

7. Werkwoordelijk gezegde 2 Kijk eens naar de volgende zinnen: • Hij schaamde zich diep. • Schaamde zich= werkwoordelijk gezegde. • Hij haalde de auto in. • Haalde in= werkwoordelijk gezegde, • Want: inhalen is één woord. • Ik heb een flater geslagen. • Heb een flater geslagen= werkwoordelijk gezegde • Want ‘een flater slaan’ is een werkwoordelijk gezegde

8. Naamwoordelijk gezegde • Dit is een gezegde dat niet alleen uit werkwoorden bestaat. • Bijvoorbeeld: “Zij is docente.” • Is docente is dan het gezegde. • Is= werkwoordelijk deel van het gezegde • Docente= naamwoordelijk deel van het gezegde

9. Naamwoordelijk gezegde 2 • Hiervoor moet je de koppelwerkwoorden kennen: • Zijn, worden, blijven, blijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen. • Naamwoordelijk deel van het gezegde= datgene waar het koppelwerkwoord iets over zegt.

10. Lijdend voorwerp • Stel de vraag: • Wie of wat onderging de handeling? • Bijvoorbeeld: “Wim zag het hondje. “ • Wie/wat werd door Wim gezien? • Lijdend voorwerp= het hondje.

11. Lijdend voorwerp 2 • Een andere manier om het lijdend voorwerp te vinden: • Zet de zin in de lijdende vorm • Bijvoorbeeld: “Wim zag het hondje.” • Het hondje werd door Wim gezien. • Het nieuwe onderwerp is het lijdende voorwerp. • Lijdend voorwerp= het hondje

12. Meewerkend voorwerp • ‘aan’ of ‘voor’ kan toegevoegd of weggelaten worden • Meerwerkend voorwerp is het zinsdeel dat meewerkt om de handeling mogelijk te maken

13. Meewerkend voorwerp 2 • Bijvoorbeeld: Hij gaf zijn vriendin een cadeau. • Hij gaf aan zijn vriendin een cadeau. • Meewerkend voorwerp= zijn vriendin • Bijvoorbeeld: Rik schonk haar iets in. • Rik schonk voor haar iets in. • Meewerkend voorwerp= haar

14. Voorzetselvoorwerp • Lijkt op lijdend voorwerp, maar begint met een voorzetsel • Voorzetsels zijn o.a.: aan, achter, bij, in, op. • Wie/wat is oorzaak/aanleiding van de handeling dat het gezegde uitdrukt?

15. Voorzetselvoorwerp 2 • Bijvoorbeeld: “Peter wachtte op Henk.” • Op Henk begint met een voorzetsel, • Henk is de oorzaak waarom Peter wachtte. • Voorzetselvoorwerp= op Henk

16. Bijwoordelijke bepaling • Wat je ‘over houdt’ als je alle vorige stappen gevolgd hebt • Geeft een nadere omschrijving van het gezegde (bijvoorbeeld tijd of plaats) • Bijvoorbeeld: “Gisteren was het mooi weer.” • PV= was • Onderwerp= het • Naamwoordelijk deel v/h gezegde= mooi weer • Bijwoordelijke bepaling= gisteren

17. Bijvoeglijke bepaling • Deze is onderdeel van een zinsdeel en geen apart zinsdeel. • Zegt iets over een zelfstandig naamwoord • Bijvoorbeeld: “Het geweldig mooie huis.” • Bijvoeglijke bepaling= geweldig mooie

18. Bepaling van gesteldheid • Maak een zin met terwijl • Hoort bij gezegde én een ander zinsdeel • Gaat over iets dat tijdens de handeling gebeurt of iets dat ten gevolge van een handeling gebeurt

19. Bepaling van gesteldheid 2 • Bijvoorbeeld: “De directie acht zich niet aansprakelijk voor zoekgeraakte stukken.” • Bijvoorbeeld: “Lachend keek ze hem aan.” • Terwijl ze lachte, keek ze hem aan. • Bepaling van gesteldheid= lachend.

20. Samenvatting • Persoonsvorm • Onderwerp • Werkwoordelijk of naamwoordelijk gezegde • Lijdend voorwerp • Meewerkend voorwerp • Voorzetselvoorwerp • Bijwoordelijke bepaling • Bepaling van gesteldheid • Bijvoeglijke bepaling