T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

1. T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ AZALTIM VE ADAPTASYON Fevzi İŞBİLİR Genel Müdür Yardımcısı

2. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN NEDENLERİ • * ENERJİ ÜRETİMİ • * SANAYİ • * FOSİL YAKITLAR • * ORMANSIZLAŞMA

3. SERA GAZLARI

4. CO2 ppm CO2’NİN ATMOSFERDEKİ KONSANTRASYONU

5. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN POTANSİYEL ETKİLERİ

6. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ 1992 yılında Rio’da yapılan Çevre ve Kalkınma Konferansında kabul edilmiş ve 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

7. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Sözleşmenin temel ilkeleri; • *İklim sisteminin eşitlik temelinde, ortak fakat farklı sorumluluk ilkesine uygun olarak korunması, • *İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişme yolundaki ülkelerin ihtiyaç ve özel koşullarının dikkate alınması, • *İklim değişikliğinin önlenmesi için alınacak tedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması, • *Sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi ve alınacak politika ve önlemlerin ulusal kalkınma programlarına entegre edilmesi,

8. SÖZLEŞMEYE GÖRE TÜRKİYE’NİN KONUMU Türkiye, yapılan girişimler sonucunda; 2001 yılında Marakeşte gerçekleştirilen 7.taraflar konferansında, “sözleşmenin Ek-I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye’nin özel koşullarının tanınarak, isminin EK-I’de kalarak EK-II’den silinmesi”yönünde karar alınmış, ve • Sözleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle 189. ülke olarak taraf olmuştur.

9. Göstergeler Türkiye OECD Dünya Kişi başı enerji temini(Toe/kişi-yıl) 1,2 4,74 1,68 Kişi başı elektrik tüketimi (kWh/kişi) 1,817 8,089 2,343 Yakıt tüketiminden kaynaklı toplam CO2 Emisyonları (Mt CO2/yıl) (2000 yılı) 204 12,450 23,395 Yakıt tüketiminden kaynaklı kişi başı CO2 emisyonları (ton CO2/kişi-yıl) 3,0 11,1 3,9 TÜRKİYE’NİN DURUMU Türkiye’nin iklim değişikliği ile ilgili seçilmiş göstergeleri (2000 Yılı)

10. Türkiye’nin Sektörlere Göre Birincil Enerji Kaynaklı Toplam CO2 Emisyonlar (TÜİK-2006) TÜİK, 2006

11. Türkiye’nin Özel Konumu • Türkiye kişi başı Sera gazı üretimi Dünya ve OECD ortalamasının altında olması, • Sanayileşmesini henüz tamamlamamış bir ülke olması ve buna bağlı olarak enerjiye duyulan ihtiyacın artması, • Büyümesine bağlı olarak sera gazı emisyonlarındaki artışın kaçınılmaz olması, • Türkiye Akdeniz Ülkesi olarak İklim Değişikliğinden en fazla etkilenen bölgelerden birinde yer alması, • Enerji yoğunluğunun fazla olması, • Yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları potansiyelinin olması, • AB üyelik sürecinde yer alması,

12. SÖZLEŞME KAPSAMINDA TÜRKİYE’NİN YAPTIĞI ÇALIŞMALAR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KOORDİNASYON KURULU (Başbakanlık Genelgesi-2004) ÇALIŞMA GRUPLARI (Sekreterya: Çevre ve Orman Bakanlığı) • İklim Değişikliğinin Etkilerinin Araştırılması (DMİ) • Sera Gazları Emisyon Envanteri (TÜİK) • Sanayi, Konut, Atık Yönetimi ve Hizmet Sektörlerinde Sera Gazı azaltımı (EİEİ) • Enerji Sektöründe Sera Gazı azaltımı (EİGM) • Ulaştırma Sektöründe Sera Gazı Azaltım (DLH) • Arazi Kullanımı, • Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık (ÇOB-Ar-Ge) • Politika ve Strateji Geliştirme (ÇOB-ÇYGM) • Eğitim ve Kamuoyunu Bilinçlendirme (ÇOB-EYD,ÇYGM)

13. Ulusal Bildirim Çalışmaları • Ekim 2004 itibariyle UNDP-GEF destekli girişim 3 aylık çalışma ile öncelikli alanlar belirlenmiştir • 43 projeden oluşan iş planı ile UNDP-GEF`ten 405,000 US$ fon sağlandı.Bu çerçevede ulusal bildirim amaçlı “Enabling Activities for the Preparation of Turkey’s Initial Communication to the UNFCCC” proje yapılmaya başlandı. Proje başlangıç tarihi: 1 Ağustos 2005 Proje süresi: 12 ay (Ağustos 2006 )

14. İklim Değişikliği Ulusal Bildirim Raporu Hazırlamada İşbirliği yapılan Kurum/Kuruluşlar • İlgili Bakanlıklar • DPT • TUBİTAK • TUBITAK -MAM • TOBB • Üniversiteler ve Araştırma Kurumları • İTÜ-ODTÜ-DEU-İÜ Orman Fakültesi–TOBB ÜNİ.-HARRAN ÜNİ:-Hacettepe Tıp-ODTU Deniz Bilimleri –Bilkent Üni. • İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi –GATA Haydarpaşa – Ankara Üni.-Argon Laboratories ABD • Sivil Toplum Kuruluşları • Yerel Yönetimler: • İstanbul Büyük Şehir Belediyesi • Ankara Büyükşehir Belediyesi

15. İklim Değişikliği - Ulusal Çalışmalar İklim Modelleri Envanter Ar-Ge Kapasite Geliştirme Bilinçlendirme Duyarlılık Projeksiyonlar Azaltım Önlemleri Adaptasyon Ulusal Eylem Planı Ulusal Bildirimler Ulusal Envanterler UNFCCC

16. Ulusal Bildirim Hedefleri-1 • 1990-2003 yılları serisine ait sera gazları envanteri • Türkiye’nin sera gazı emisyonları artışının azaltılmasına yönelik önlemlerin analizi • İklim değişikliğinin Türkiye’ye olan potansiyel etkilerinin tespiti ve adaptasyon önlemlerinin değerlendirilmesi • İklim değişikliği alanında çeşitli alternatif enerji politikalarının kar-zarar değerlendirmeleri

17. Ulusal Bildirim Hedefleri-2 • Türkiye’nin I.Ulusal Bildiriminin hazırlanması ve Taraflar konferansına(COP.12) sunulması • Sürdürülebilir kalkınma ve gelecek Ulusal Bildirimlere katkıda bulunacak çalışmaların başlatılması • Türkiye’nin ulusal bildirim çalışmalarının devamlılığı • Bilimsel ve teknik kurumsal ilişkilerin altyapısının geliştirilmesi, • Bilgi ağı ve akışının gerekli formatta sürekliliğinin sağlanması çalışmaları

18. İklim Değişikliği Araştırma Projeleri

19. İklim Etki Projeleri

20. Emisyon Envanteri Projeleri

21. Enerji Projeleri

22. Ulaştırma Projeleri

23. Sanayi-Konut Projeleri

24. Arazi Kullanımı ve Değişimi Projeleri

25. Politika ve Strateji Projeleri

26. Eğitim ve Kamu Bilinçlendirme

27. Sunulan TÜBİTAK Projeleri • İklim Senaryoları Bütçe ve Süresi : 285.000 YTL / 2 Yıl Proje Kuruluşları : İTÜ Avrasya-Bilişim -DMi • Sistematik gözlemler (ODTÜ -İTÜ -DEU-DMİ-Harita Genel Kom.-ÇOB) Bütçe ve Süresi : 1,356,000 YTL / 2 YIL Proje Kuruluşları :ODTÜ Deniz Bil.-İTÜ-DMİ • Ulaştırma Bütçe ve Süresi :592.900 YTL/ 3 YIL Proje Kuruluşları: İTÜ Motorlar-İnşaat-Ulaştırma, TÜBİTAK-MAM • Enerji • Biyokütle –Akışkan yatak( ODTÜ,Gazi uni. Enerji ve Tabii Bütçe ve süre :1.000.000 YTL /2,5 yıl Proje Kuruluşları : EİE, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı,TÜBİTAK, Gama Power • Deniz Dalga Enerjisi( Onaylanmadı)

28. 2. Faz TÜBİTAK Proje önerileri • CO2 Depolama Proje Kuruluşları: ODTÜ PAL EÜAŞ-TPAO ABD Research center Görüşmeler devam ediyor • İklim Değişikliğinin Tarım alanlarına etkileri Proje Kuruluşları :DMİ-AÜ Ziraat Fakültesi • İklim Değişikliğinin İnsan sağlığına etkileri Proje Kuruluşları: DMİ- Sağlık Bakanlığı- Akademi

29. Diğer Onay Aşamasında UNDP-Gef Projeleri • İstanbul Sürdürülebilir Ulaştırma Projesi • Partner :İstanbul B.Şehir belediyesi –UNDP-EMBARQ • Proje Finansmanı:25 mio.$ (8 mio.$ Gef) • Eko-Etiketleme Projesi • Partner : EİE-UNDP • Proje Finansmanı: 7.5-10 mio$ Gef • Bina Kodları- binalarda enerji verimliliği Projesi. • Partner EİE-UNDP • Proje Finansmanı: Gef 8 mio $- Co- Financing 27,5 mio $ • Hedef :2015 yılına kadar 9226 Kt CO2 azaltımı %3

30. Sera Gazı Azaltımı için uygulanabilecek araçlar • Enerji tasarrufunun artırılması ve enerji tüketiminin (ısıtma, aydınlatma, ulaştırma, endüstriyel süreçler, vb.) azaltılması; • Enerji verimliliği daha yüksek (birim enerji üretimi için harcanan yakıt tutarını düşüren yada birim hizmet için tüketilen enerjiyi azaltan) teknolojilerin kullanılması;

31. Sera Gazı Azaltımı için uygulanabilecek araçlar • Fosil yakıtların azaltılması ve ikame olarak yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması; • Atmosferdeki karbonun, ormanlar, bitkiler, toprak ve ürünler tarafından biyokimyasal süreçlerle emilimi yada tutulması, sera gazlarının kimyasal ve endüstriyel süreçlerde kullanılması.

32. Sera Gazı Azaltımı için uygulanabilecek araçlar • Sera gazı emisyonlarını artırıcı yönde etkisi olan enerji üretim tesisleri yerine daha düşük emisyona yol açan, mikro hidroelektrik santraller, düşük kapasiteli rüzgar türbinleri, güneş, çok amaçlı jeotermal kaynak kullanımı gibi yenilenebilir kaynaklar ile yüksek verimli kojenerasyon tesislerinin desteklenmesi hususu; sera gazı emisyonlarının azaltılması hedeflerine ulaşmada yardımcı olacaktır.

33. Sera Gazı Azaltımı için uygulanabilecek Politika Araçları • Ekonomik araçlar -Mali düzenekler • Yeni ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının kullanımı • Yeni yasal düzenlemeler • Gönüllü anlaşmalar(sektörlerle) • Araştırma – Geliştirme Faaliyetleri • Eğitim ve Kamuoyu bilinçlendirme

34. İklim Değişikliği Kapsamında Uygulanabilecek Konular • Enerji Verimliliği • Yenilenebilir enerji • Yeni Teknolojiler • CO2 Depolama • Ormanlaştırma (COP 11- Öncelikli alanlar)

35. İklim Değişikliği ve AdaptasyonAdaptasyon • İklim Değişikliğinin zararlarını indirgeme ve faydalı fırsatlar değerlendirmek amacıyla iklimsel etki ve tepkilere yönelik uyum sağlamadır.

36. Adaptasyonun Amacı • İklim Değişikliğinin etkilerine karşın adaptasyon kapasitesinin (duyarlılık tayini, uygun adaptasyon ölçülerinin belirlenmesi ve uygulanması; etkilerin tersinir yönde değiştirilmesi, mevcut ekosistem esnekliğinin artırılması) oluşturularak olumlu yöne çevrilmesidir. (GEF/R4/inf.)

37. Türkiye’de Adaptasyonun Önemi • Tarım ülkesi olması, • Türkiye Akdeniz Ülkesi olarak İklim Değişikliğinden en fazla etkilenen bölgelerden birinde yer alması, • Su kaynaklarında azalma • İklim Değişikliğinin insan sağlığı üzerine etkileri

38. Türkiye’de Uygulanabilecek Adaptasyon Konuları • Tarım • Arazi kullanımı/ ormancılık • Kıyı Alanları Yönetimi • Halk Sağlığı • Doğal Kaynak Yönetimi • Havza Yönetimi

39. TEŞEKKÜRLER