ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ

1. ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ SAÜ-2012

2. ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ • Bir kuruluşun çevreye verdikleri veya verebilecekleri çevresel etkilerinin azaltılması ve mümkün ise ortadan kaldırılabilmesi için geliştirilen yönetim sistemine Çevre Yönetim Sistemi adı verilir. • ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi, doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan, risk analizleri tabanında kurulan bir yönetim sistemidir.

3. Ürünün, hammaddeden başlayıp bitmiş ürün haline getirilerek müşterilere sunulmasına kadar geçen sürecin her aşamasında çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli aşamalar ve önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesini sağlayan bir sistemin kurulmasını tarif eden ve Uluslararası Standartlar Organizasyonu tarafından yayınlanmış olan standartlar serisidir.

4. ISO 14001'in Tarihçesi • ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi Standardının hazırlanması ilk olarak 1992 yılının haziran ayında Rio'da yapılan dünya zirvesinde alınan kararlara ve Rio Sözleşmesi'nde yer alan prensiplere dayanmaktadır. • Rio'da yapılan dünya zirvesinden yaklaşık 1 yıl sonra, 1993 yılında ISO tarafından, uluslararası çevre yönetim standartlarını hazırlamak üzere, yaklaşık 50 farklı ülkenin temsilcilerinden oluşan bir teknik komite kuruldu.

5. Bu komitenin çalışmaları sonucunda, 1996 yılı eylül ayında ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi standardı yayınlanarak hayata geçirildi. Halen ISO 14000 standardının uygulaması gönüllülük esasına dayanmakla birlikte, yakın bir gelecekte gerek toplumun, gerek uluslararası kuruluşların ve gerekse devletlerin zorlaması ile standardın zorunlu bir uygulamaya dönüşeceği tahmin edilmektedir.

6. STANDARDIN YAKLAŞIMI • ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi standardının asıl amacı önleyici olmasıdır. • Sistem her ne kadar önleyicilik üzerine kurulmuşsa da, gerekli kontrol mekanizmalarını, düzeltici faaiyetleri ve geri besleme (feedback) mekanizmalarını da içermektedir. • Önleyici sistem yaklaşımı • Hatalar ortaya çıkmadan önlenmeye çalışıldığından çevre yönetim sisteminde gelişme ve iyileşme sağlanmakta ve sonuçta pazara girme süreci daha hızlı olmaktadır

7. 1 İlgili Tarafların İsteklerinin Tespiti Tasarım ve Geliştirme Faaliyeti 2 4 Proses Kontrol 3 Pazarlama, Satış ve ilg.tarf. bekl. Karşılanması ÖNLEYİCİ SİSTEM YAKLAŞIMI • İlgili tarafların isteklerinin tespiti (pazar araştırması) • Tasarım ve geliştirme faaliyetleri • Proses kontrol • Pazarlama, satış ve ilgili tarafların beklentilerinin karşılanması

8. 1 İlgili Tarafların Şikayetleri Analizi Düzeltici Faaliyet 2 4 Proses Kontrol 3 Pazarlama, Satış ve ilg. Tarf. Bekl. giderilmesi DÜZELTİCİ SİSTEM YAKLAŞIMI • Uygunsuzlukları ortadan kaldırmak için ilgili tarafların şikayetlerinin analizi veya hatanın yakalanması beklendiğinden daha yavaş tepki verir.

9. TS-EN-ISO 14000 Serisi Standartlar • TS-EN-ISO 14001 Çevre Yönetimi -Çevre Yönetim Sistemleri –Özellikler ve Kullanım Kılavuzu • TS-ISO 14004 Çevre Yönetimi -Çevre Yönetim Sistemleri –Prensipler, Sistemler ve Destekleyici Teknikler İçin Genel Kılavuz • TS-ISO 14010 Çevre Yönetimi -Çevre Denetim Kılavuzu- Çevre İle İlgili Denetimin Genel Prensipleri • TS-ISO 14011 Çevre Yönetimi -Çevre Denetim Kılavuzu- Denetim Kılavuzu Denetim Usulü-Kısım 1 – Çevre Yönetim Sistemlerinin Denetimi • TS-ISO 14012 Çevre Yönetimi -Çevre Denetçilerinin Haiz olması Gereken Özellikler

10. TS-EN-ISO 14000 Serisi Standartlar • TS-ISO 14020 Çevre Etiketleri ve Beyanları Genel l Prensipler • TS-ISO 14021 Çevre Yönetim-Çevreyle İlgili Etiketleme-Özbeyan Çevreyle İlgili İddialar-Terimler ve Tarifler • TS-ISO 14024 Çevre Etiketleri ve Beyanları - Tip 1: Çevre Etiketlemesi - Prensipler ve Yöntemler • TS-ISO 14031 Çevre Yönetimi- Çevre Performans Değerlendirilmesi- Kılavuz • TS-ISO 14040 Çevre Yönetimi-Hayat Boyu Değerlendirme Genel Prensipler ve Uygulamalar • TS-ISO/DIS 14050 Çevre Yönetimi- Terimler, Tarifler

11. TERİMLER VE TANIMLAR ÇEVRE • Ekolojik açıdan çevre; doğada bulunan canlı ve cansız unsurların bulunduğu ve karşılıklı ilişkilerinin gerçekleştiği ortamdır. • ISO 14000 standardı açısından ise çevre, bir kuruluşun faaliyetlerini, içinde yürüttüğü; hava, su toprak, doğal kaynaklar, belirli bir ortamdaki bitki ve hayvan topluluğu (flora ve fauna), insan ve bunların birbirleri arasındaki ilişkileri içine alan ortamdır. Bu çerçevede çevre, kuruluştan başlar ve tüm dünyayı içine alır. Bu çerçevede ortam, kuruluştan başlayarak bütün arzı içine alacak şekilde genişletilebilir.

12. Bir fabrika çalışanı için ise çevre; makinalardan, fabrikadan, fabrika etrafından ve onu çevreleyen havadan oluşmaktadır. Ancak bu çevre onu çevreleyen daha büyük çevreyi de etkilemektedir. Üretim sırasında çeşitli atıklar ve ürünler oluşmaktadır. Atıklar doğrudan o çevreyi, ürünler ise dolaylı olarak diğer çevreleri etkileyecektir. Bu nedenle çevre dünyadır, ve çevre sorunları da bu nedenle küresel boyutta ele alınmalıdır.

13. ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ • Genelyönetimsisteminin; çevrepolitikasınıngeliştirilmesi, uygulanması, başarıyaulaştırılması, gözdengeçirilmesiveidamesiamacınıgüden, kuruluşyapısı, planlamafaaliyetleri, sorumluluklar, uygulamalar, usuller, işlemleri de içinealanparçasıdır.

14. KURULUŞ • Kendine has görevleriveyönetimiolan, kamusektörüneveyaözelsektöreaitbulunan her çeşitşirket, firma, teşebbüs, otoriteveyamüessese, bunlarınparçasıveyaresmenbirleşmişolanveyaolmayanüstoluşumlarıdır.

15. SÜREKLİ İYİLEŞTİRME • Kuruluşun, çevrepolitikasınauygunolarak, genelçevreicraatındagelişmelersağlamakiçinkuruluşçevreyönetimsisteminin- sürekliolarak- iyileştirilmesidir. NOT - İyileştirmeninbütünfaaliyetalanlarındaaynızamandagerçekleştirilmesizorunludeğildir. NOT - Birdençokişletmebirimleriolankuruluşların, birişletmebirimi, birkuruluşolarakkabuledilebilir.

16. İLGİLİ TARAF • Birkuruluşunçevreyleilgiliicraatvebaşarıderecesiyleilgilenenveyabuicraatvebaşarıderecesindenetkilenenkişiveyagruptur.

17. KİRLENMENİN ÖNLENMESİ • Kirlenmeyiönlemek, azaltmakveyakontrolaltındatutmakamacıylayenidendevreyesokmayı, başkabirişlemetabitutmayı, işlemdedeğişiklikyapmayı, kontrolmekanizmalarını, kaynaklarınetkinkullanımınıvemalzemeikamesiniiçinealabilen her türlüişlemveuygulamayabaşvurulması; malzemeveyaürünlerinkullanılmasıdır. NOT - Kirlenmeninönlemesininmuhtemelyararları, olumsuzçevreetkilerininazaltılması, etkinliğingeliştirilmesinivemaliyetinazaltılmasınıiçinealır.

18. ÇEVRE POLİTİKASI • Kuruluşun, genelçevreicraatıileilgiliniyetveprensipleriniaçıklamak; faaliyet, çevreamaçvehedeflerineçerçeveteşkiletmeküzereyaptığıbeyandır.

19. ÇEVRE AMACI • Birkuruluşun, gerçekleştirmekamacıylakendisiiçintespitettiği, çevrepolitikasındankaynaklananvemümkünolan her durumdasayılarlaifadeedilengenelmaksadıdır. ÇEVRE HEDEFİ • Kuruluşunçevreamaçlarındankaynaklanan, buamaçlaraulaşmakiçin; kuruluşcaveyaonunbirbölümüncegerçekleştirilmeküzerebelirlenen, mümkünolduğundasayılarlaifadeedilenicraatbasamaklarıdır.

20. ÇEVRE BOYUTU • Kuruluşun, faaliyetlerinin, ürünlerininveyahizmetlerininçevreileetkileşimegirenunsurlarıdır. NOT - Önemliçevreboyutu, kuruluşun, faaliyet, ürünvehizmetlerininönemliçevreetkisinesahipolanveyaolabilecekolanboyutudur. ÇEVRE ETKİSİ • Çevrede, kısmenveyatamamenkuruluşunfaaliyet, ürünvehizmetleridolayısıylaortayaçıkan, olumluveyaolumsuz her türlüdeğişikliktir.

21. ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ DENETİMİ • KuruluşunÇYS’nin; ÇYS denetimkıstaslarınauyupuymadığınıbelirlemekvesonuçlarımüşteriyebildirmekamacıyla, gereklidelillerintarafsızvedeğeryargılarınayervermeyecektarzdatoplanmasıvedeğerlendirilmesindenibaretbirdeğerlendirmevebelgeyebağlamaişlemidir.

22. ÇEVRE İCRAATI/BAŞARISI • Kuruluşunçevreyönetimsisteminin - kendiçevrepolitikasına, amaçvehedeflerinebağlıbirşekilde - faaliyet, mal vehizmetlerininçevreboyutlarınıkontrolkonusundasağladığıölçülebilirsonuçlardır.

23. ISO 14001 ÇYS DÖNGÜSÜ • ISO 14001:2004 PUKÖ döngüsü üzerine kurulmuştur. • Planla: Kuruluşun çevre politikasına uygun sonuçlar elde etmek için gerekli olan hedefleri ve sonuçları elde etmek için gerekli olan hedefleri ve süreçleri oluşturmak. • Uygula: Süreçleri uygulamak • Kontrol et: Çevre politikası, amaçlar, hedefler, yasal ve diğer yükümlülüklere karşı gelen süreçleri izlemek, ölçmek ve sonuçları raporlamak. • Önlem al: Çevre yönetim sisteminin çevresel performansını sürekli iyileştirmek için tedbirler

24. ÇYS MODELİ Yönetim gözden geçirmesi Çevre Politikası Sürekli gelişme • Planlama • Çevre Boyutları • Yasal ve diğer • yükümlülükler • Amaçlar,hedefler ve • Programlar • Çevre yönetim • programı • Kontrol • İzleme ve ölçme • Uygunluğun değerlendirilmesi • Uygunsuzluklar • Düzeltici ve önleyici faaliyet • Kaynakların kontrolü • İç tetkik • Uygulama ve işlem • Kaynaklar, görevler, • Sorumluluklar ve yetkiler • Yetkinlik, eğitim ve bilinçlendirme • İletişim • Dokümantasyon • Dokümantasyon kontrolü • İşlem kontrolü • Acil duruma hazırlık ve tepki

25. Çevre politikası • Çevre boyutları • Kanuni ve diğer şartlar • Yönetimin gözden geçirmesi • Amaçlar, hedefler ve program/programlar Planlama Gözdengeçirme Sürekliİyileştirme • Kaynaklar, görevler, sorumluluk ve yetki • İç tetkik Uygulama • Yetkinlik, eğitim ve farkındalılık • Kayıtların kontrolü • İletişim Kontrol • Dokümantasyon • Uygunsuzluk, düzeltici faaliyet ve önleyici faaliyet • Dokümanların kontrolü • Operasyon kontrolü • Acil durum hazırlığı ve müdahale • Uygunluğun değerlendirilmesi • İzleme ve ölçme Standardın PUKO’ ya Uygulanması

26. ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi'nin sağladığı yararlar şunlardır: • Çevre etkilerinden kaynaklanan maliyetler düşer. • Ulusal ve/veya uluslararası mevzuatlara uyumun artırılmasını sağlar. • Acil durumlarda meydana gelebilecek çevre etkileri azaltılır veya tamamıyla ortadan kaldırılır. • Yasal kurumlara karşı, mevzuat ve yönetmeliklere uyulduğu dokümante edilmiş çevre yönetim sistemi ve ISO 14001 Belgesi ile gösterilebilir. • İşletme itibar ve Pazar payının artırılmasını sağlar • Şirket personeline verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda çevre bilinci artar. • Çevreye zarar vermeyen bir işletmede çalışmak, çalışanları motive eder.

27. Tüketicinin çevre ile ilgili beklentilerine cevap verilir ve bilinçli tüketicilere erişebilme ve onları kazanma sansı artar. • Kaynaklar etkin kullanılır (enerji, su, vb. tasarrufu sağlanır). • Çevreye bırakılan atıklar azalır. • Çevresel performansın artırılmasını sağlamak • Uluslararası rekabette avantaj sağlamak • Acil durumlarda meydana gelebilecek çevre etkileri azaltılır veya tamamıyla ortadan kaldırılmasını sağlamak.

28. ISO 14001 İN DEZAVANTAJLARI • Yönetmeliklere uyum • Belgeye dayanıklı kanıt • Zaman ve Kaynaklar

29. ISO 14001 Standardı Madde Başlıkları • KAPSAM • ATIF YAPILAN STANDARTLAR • TARİFLER

30. ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİNİN ŞARTLARI VE BAŞLICA UNSURLARI • GENEL ŞARTLAR • ÇEVRE POLİTİKASI • PLANLAMA • ÇEVRE BOYUTLARI • YASAL VE DİĞER ŞARTLAR • AMAÇ, HEDEFLER ve PROGRAM/ PROGRAMLAR • UYGULAMA VE FAALİYETLER • KAYNAKLAR, GÖREVLER, SORUMLULUK VE YETKİ • UZMANLIK, EĞİTİM VE FARKINDA OLMA • İLETİŞİM • DOKÜMANTE ETME • DOKÜMANLARIN KONTROLÜ • İŞLEM KONTROLÜ • ACİL DURUM HAZIRLIĞI MÜDAHALE • KONTROL ETME • İZLEME VE ÖLÇME • UYGUNLUĞUN DEĞERLENDİRMESİ • UYGUNSUZLUK, DÜZELTİCİ-ÖNLEYİCİ FAALİYET • KAYITLARIN KONTROLÜ • ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ ŞARTLARI TETKİKKİ (İÇ TETKİK) • YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ

31. Çevre ? Hava Toprak Su İNSANIN FAALİYETLERİNİ SÜRDÜRDÜĞÜ ORTAMDIR. Hayvan Topluluğu Bitki Topluluğu

32. ÇEVRE PROBLEMLERİ • Hızlı nüfus artışı ve sanayileşme dünyamızı tehdit etmektedir. • Bu tehditler: • Doğal kaynakların tükenmesi, • Atıkların artması, Zehirli atıkların oluşması • Ozon tabakasının incelmesi, • Sera etkisi nedeniyle küresel ısınma,iklim dengesizliği, • Doğal ortamın yok olması,(çölleşme) • Milyonlarca hayvan ve bitki türünün yok olması, • İnsan sağlığına olan etkiler

33. ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ • Çevrenin Korunmasını sağlayacak en etkin sistemdir.

34. Neden çevre yönetim sistemi • Kaynakların verimli kullanımının sağlanması • Proses verimliliğinin artması • Atıkların azalması • Bertaraf maliyetlerinin azalması • Geri dönüşümler sağlanması

35. ÇEVREYE DUYARLILIK İŞLETMELERE NE KAZANDIRIR? • Rekabet gücünü artırır • Maliyetleri düşürür • Yasal engellerin aşılmasını sağlar • Ekonomik fırsatlar sağlar

36. Çevre Yönetim Sistemi nedir? • Kuruluşların çevreyle etkileşen yönlerini kontrol altında tutarak, çevresel performansın iyileşmesi ve fırsatların değerlendirilebilmesi için yönetim aracıdır.

37. Çevre Yönetiminin Ana Elemanları • Kaynak yönetimi • Atık yönetimi

38. Kaynakların Yönetimi • Yenilenebilir kaynaklar • Yenilenemez kaynaklar Yenilenebilir(Doğal)Kaynak-Renewableresource Kendini doğal biçimde yenileyen yada insan müdahalesi ile yenilenebilen, ağaç, hava yada su gibi doğal kaynaklar. Yenilenebilir Enerji Kaynakları-Renewableenergyresource • Güneş ,rüzgar, jeotermal, su, gelgit enerjisi ve üretici nükleer enerji reaktörleri gibi kendiliğinden yenilenebilir, kullanmakla eksilmeyen enerji kaynakları. Yenilenemez Kaynak-Nonrenewableresource • Sınırlı olarak bulunan mineral gibi doğal, kural olarak cansız kaynak.

39. Bugün, insanlığın belki en öncelikli sorunu ÇEVRE. • Dünyanın her köşesindeki çevre felaketleri, doğal kaynakların her geçen gün daha büyük bir hızla kaybolmasına neden oluyor.

40. Bilim adamları, gelecek yüzyılda savaşların, suyun, toprağın, kısacası doğal kaynakların paylaşımı üstüne olacağını söylüyor. • Önlem alınmadığı takdirde ekolojik denge, geri dönüşsüz bir biçimde bozulacak.

41. Atıkların Yönetimi • Sıvı atıklar • Gaz atıklar • Katı atıklar

42. ATIK YÖNETİM PİRAMİDİ

43. ÖRNEK= Makinalardan yağ sızıntısı 1-Kaynağında önleme:Bakımın yapılması 2-Tekrar kullanabilme:Sızan yağı toplama 3-Geri Kazanım:Lisanslı geri kazanım firmasına gönderme 4-Bertaraf:İzaydaş’a gönderme Bu bir kaynağında kirliliğin önlenmesi çalışmasıdır.

44. Sürekli İyileştirme: Küçük küçük yapılan iyileştirmelerdir. Kuruluşun çevre politikası ile uyumlu, tüm çevresel performansta iyileştirme sağlamak amacıyla tekrar eden ÇYS gelişme sürecidir. Sürekli Geliştirme: Sıçramalı iyileştirmelerde kullanılır. Teknolojik imkanlardan yararlanılarak yapılan iyileştirmelerdir.

45. ÇYS Prensipleri • Kirliliği önleme • Sürekli iyileşme • Yasal ve diğer gerekliliklere uyum sağlama

46. ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Özellikleri • GENEL bir standarttır, her tip ve büyüklükte organizasyonlar için imalat, ticaret veya hizmet sektörlerinde uygulanabilir, • ÖNLEYİCİ’ dir, çevreye verilen zararların oluşmadan önlenmesini hedefler, • GELİŞİMCİ’ dir, performansı iyileştirmeye yöneliktir. • GÖNÜLLÜLÜK esasına dayanır. Ancak bir kez sistem kurulursa standartın gereklerine uymak zorunludur. • SİSTEM BAZLI’ dır. Kurulan sistem, dökümante edilmiş prosedürlerle desteklenmelidir.

47. Sürdürülebilir Kalkınma Gelecek nesillerin gereksinimlerini karşılama yeteneğinin engellenmeden bugünün gereksinimlerini karşılayabilen gelişme *Çevre ve Gelişim Dünya Komisyonu, 1987

48. Sürdürülebilir Kalkınma (S.K.) 1- Doğal sermayeyi tüketmeyen 2- Gelecek kuşakların imkanlarını ellerinden almayan 3- Ekonomi ile Eko-Sistem arasındaki doğal dengeyi koruyan 4- Ekolojik açıdan sürdürülebilir nitelikte olan bir ekonomik kalkınmadır. • Sürdürülebilir Kalkınmanın başarılı olabilmesi için 1-Toplumun bütün sektörlerinin katılımı teşvik edilmelidir. 2-Kirleten Öder Prensibi ile piyasaya gerekli sinyaller verilmelidir 3-Uluslar arası kuruluşlar borçlu ülkelere sermaye ve teknoloji akışını kolaylaştıracak çevresel projeksiyon çabalarınıdesteklemelidir

49. Sürdürülebilir kalkınmada sanayicinin görev ve sorumlulukları 1- Sürdürülebilir Kalkınma Prensipleri çerçevesinde işlerine devam etmek 2- Arıtma tesisleri kurarak çevreye az zarar verici hale getirmek 3- Çevreye dost teknolojileri bulmak için araştırma yapan kişi ve kuruluşları desteklemek 4- Tekrar kullanılabilir hammaddeleri seçmek 5- Kağıt, torba ve kağıt ambalaj sanayi teşvik edilmeli 6- Otomobil sanayiinde katalitik dönüştürücüler kullanılmalıdır 7- Yeni projelerde ÇED göz önünde bulundurulmalıdır 8- Eski teknolojiler kullanılmamalıdır.

50. ÇYS ve TS-EN-ISO 14001 • ISO 14000 serisi standartlarından sadece biridir. • Uluslararası Standardizasyon teşkilatı tarafından yayınlanmıştır. • ISO tarafından ilk standart 1996 yılında yayınlandı. • TSE tarafından TS-EN-ISO 14001:1997 olarak 1997 yılında bire bir çevrilerek yayınlandı • 2004 yılında gözden geçirilerek revize edilmiş, ISO 14001:2004 olarak yayınlanmıştır.