Usługi opiekuńcze w systemie pomocy społecznej i ich finansowanie

1. Usługi opiekuńcze w systemie pomocy społecznej i ich finansowanie Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Szczecin, 7 września 2009 r.

2. Czynniki determinujące zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze • Demograficzne starzenie się społeczeństwa • Zmiany w strukturze rodzin i gospodarstw domowych • Stanowisko gminy wobec kierowania do dps • Dostępność świadczeń opieki długoterminowej • Sytuacja na lokalnym rynku pracy

3. Demograficzne starzenie się społeczeństwa (1) • Wzrost odsetka ludności w wieku 65 lat i więcej • „Podwójne starzenie się” – wzrost odsetka ludności w wieku 80 lat i więcej • Spadek wartości wskaźnika potencjału pielęgnacyjnego 2007: 13,5% 2015: 15,6% 2007: 3,0% 2015: 3,9% 2007: 281 2015: 276

4. Demograficzne starzenie się społeczeństwa (2) Odsetek ludności w wieku 80+ w Polsce w latach 2007 i 2015

5. Zmiany w strukturze rodzin i gospodarstw domowych • Odwrócenie relacji między liczbą wnuków i dziadków w rodzinie • Zmniejszenie przeciętnej liczby osób w rodzinie • Przestrzenne rozproszenie rodziny • Starsi wiekiem single – wybór z przymusu

6. Gospodarstwa jednoosobowe prowadzone w Polsce przez osoby w wieku 65 lat i więcej w latach 2002 - 2030

7. Alternatywa instytucjonalna • Spadek liczby osób skierowanych do dpspowinien powodować wzrost liczby osób objętych świadczeniami opiekuńczymi • Potrzeba ujednolicenia struktury zakładowej opieki długoterminowej (ZOL i ZPL) • Organizacja zespołów (grup) opiekuńczych na bazie placówek instytucjonalnych

8. Sytuacja na lokalnym rynku pracy • Bezrobocie jako czynnik wpływający na skalę zapotrzebowania na świadczenia opiekuńcze (możliwości pomocy w ramach rodziny i sytuacja materialna rodziny) • Bezrobocie jako element podaży świadczeń - możliwości podjęcia pracy w sektorze usług

9. Korzystający ze świadczeń opiekuńczych w latach 1998-2008

10. Wydatki na świadczenia opiekuńcze w latach 1999-2008 w zł

11. Liczba korzystających i wielkości wydatków na świadczenia opiekuńcze w latach 1999-2008

12. Przeciętna liczba świadczeń na osobę w roku

13. Przeciętna liczba świadczeń na osobę w roku Rok ma 365 dni

14. Udział świadczeń opiekuńczych i korzystających (w %) Wydatki na świadczenia Liczba świadczeniobiorców

15. Dynamika wydatków na świadczenia opiekuńcze i liczby świadczeniobiorców (rok poprzedni = 100)

16. Wnioski: • Finansowanie dalszego wzrostu liczby świadczeniobiorców korzystających ze świadczeń opiekuńczych i dostosowanie częstości udzielania świadczeń do faktycznych potrzeb jest przy obecnej strukturze świadczeń mało realne • Samorządy będą obiektem coraz większego nacisku ze strony starszych mieszkańców

17. Możliwości finansowania świadczeń opiekuńczych ze środków publicznych

18. Potrzeba wprowadzenia społecznego ubezpieczenia pielęgnacyjnego • Postępujące demograficzne starzenie się społeczeństwa i bezwzględny wzrost liczby osób w najwyższej grupie wieku spowoduje wzrost wydatków na leczenie; • Zmiany w strukturze, wielkości i funkcjach rodziny ograniczają możliwości pełnienia przez nią funkcji pielęgnacyjnych; • Podniesienie poziomu pielęgnacji wymaga używania nowoczesnych sprzętów, których obsługa pozostaje w gestii przeszkolonych pracowników; • Według badań niemieckich 4% osób w wieku 60+ oraz 20% osób w wieku 80+ nie jest samodzielnych.

19. Zasady ubezpieczenia pielęgnacyjnego: • solidarności społecznej • samorządności • samofinansowania • prawa wyboru świadczeniodawcy przez ubezpieczonego • prawa wyboru przez ubezpieczonego formy świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego • prymatu opieki i pielęgnacji domowej nad innymi formami udzielania świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego • zapewnienia równego dostępu do świadczeń • gospodarności i celowości działania

20. Świadczenia z ubezpieczenia pielęgnacyjnego - CEL • zwiększanie samodzielności, zapobieganie negatywnym skutkom niesamodzielności i kompensowanie utraconej samodzielności w szczególności w zakresie : • 1) zapewnienia podstawowych potrzeb życiowych • 2) bezpieczeństwa w otoczeniu • 3) koegzystencji społecznej Zakres świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego nie obejmuje świadczeń paliatywno-hospicyjnych

21. Obowiązek ubezpieczenia pielęgnacyjnego: osoby objęte powszechnym - obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym Ubezpieczenie pielęgnacyjne realizowane jest przez Fundusz Ubezpieczenia Pielęgnacyjnego, który gromadzi środki finansowe, zarządza nimi, wydaje decyzje ustalające prawo niesamodzielnego do świadczeń oraz zawiera umowy ze świadczeniodawcami.

22. Świadczeniodawcy • Świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego mogą udzielać: • świadczeniodawcy profesjonalni • świadczeniodawcy nieprofesjonalni Istotą takiego rozwiązania jest wprowadzenie możliwości decydowania przez osobę niesa- modzielną o wyborze świadczeniodawcy i stworzenie rynku usług opiekuńczych.

23. Umowa o udzielanie świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego Świadczeniodawcy profesjonalni zgłaszająz własnej inicjatywy lub w odpowiedzi na ogłoszenie Funduszu, do oddziału wojewódzkiego Funduszu ofertę udzielania świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego Umowa ramowa o udzielanie świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego jest zawierana na czas określony

24. Orzekanie o niesamodzielności Należy rozważyć wprowadzenie trzech stopni niesamodzielności: 1. niesamodzielność pierwszego stopnia orzeka się w stosunku do ubezpieczonych, którzy wymagają pomocy przy pielęgnacji ciała, odżywianiu lub mobilności codziennie przez całą dobę, w tym w nocy, a ponadto kilka razy w tygodniu potrzebują pomocy w zaopatrzeniu gospodarstwa domowego 2. niesamodzielność drugiego stopnia orzeka się w stosunku do ubezpieczonych, którzy potrzebują pomocy przy pielęgnacji ciała, odżywianiu lub mobilności przynajmniej trzy razy dziennie o różnych porach, a ponadto kilka razy w tygodniu potrzebują pomocy w zaopatrzeniu gospodarstwa domowego 3. niesamodzielność trzeciego stopnia orzeka się w stosunku do ubezpieczonych, którzy potrzebują pomocy przy pielęgnacji ciała, odżywianiu lub mobilności przynajmniej raz dziennie i w przynajmniej dwóch rodzajach czynności, a ponadto kilka razy w tygodniu potrzebują pomocy w zaopatrzeniu gospodarstwa domowego

25. Postępowanie w sprawie przyznawania świadczeń z ubezpieczenia pielęgnacyjnego • Po orzeczeniu stopnia niesamodzielności(lekarz) ustala się szczegółowo formę, rodzaj, zakres i ilość świadczeń niezbędnych niesamodzielnemu dla zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych • Ustalenia rodzaju, zakresu i ilości świadczeń dokonuje zespół do spraw świadczeń, po dokonaniu przez niesamodzielnego wyboru formy świadczeń • W skład zespołu wchodzą: pielęgniarka i pracownik socjalny • W razie potrzeby, na wniosek zespołu, jego skład może zostać powiększony o dodatkowe osoby posiadające wiedzę specjalistyczną konieczną w danym przypadku dla prawidłowego ustalenia rodzaju i zakresu świadczeń niezbędnych niesamodzielnemu.

26. Formy i rodzaje świadczeń • Świadczeniami rzeczowymi są : • 1) świadczenia pielęgnacyjne • 2) świadczenia opiekuńcze

27. Formy i rodzaje świadczeń Świadczeniem pielęgnacyjnym jest pomoc w niezbędnych regularnie powtarzanych czynnościach dnia codziennego w zakresie: • 1) pielęgnacji ciała • 2) odżywiania • 3) mobilności • Świadczeniem opiekuńczym jest towarzyszenie i pomoc w niezbędnych i regularnie powtarzanych czynnościach dnia codziennego w zakresie prowadzenia gospodarstwa domowego, funkcjonowania w społeczeństwie. Świadczenia opiekuńcze przysługują niesamodzielnemu wyłącznie w przypadku, gdy przysługują mu świadczenia pielęgnacyjne

28. Dziękuję za uwagę W razie pytań lub uwag proszę o kontakt piotr.bledowski@sgh.waw.pl