Media i komunikowanie społeczne w systemie bezpieczeństwa wewnętrznego

1. Media i komunikowanie społeczne w systemie bezpieczeństwa wewnętrznego Komunikowanie masowe dr Sławomir Gawroński

2. Definicja komunikowania masowego Zinstytucjonalizowana produkcja i ogólne rozpowszechnianie dóbr symbolicznych przez umocowanie i rozpowszechnianie symboli oraz treści symbolicznych. Cechy charakterystycznych dla tej formy komunikowania: • techniczne i instytucjonalne środki produkcji i rozpowszechniania, • kodyfikacja form symbolicznych, • strukturalna przerwę między produkcją i odbiorem, • szeroka dostępność produktów medialnych w czasie i przestrzeni, • publiczny obieg symbolicznych form medialnych.

3. Funkcje komunikowania masowego To komunikowanie za pomocą mediów masowych, czyli komunikowanie realizowane w skali masowej i na skalę masową. Komunikowanie masowe charakteryzowane jest poprzez funkcje jakie spełnia: • śledzenie świata (funkcja informacyjna), • korelacja (funkcja interpretacyjna), • przekaz kulturowy – transmisja dziedzictwa (funkcja socjalizacyjna), • funkcja rozrywkowa, • funkcja ekonomiczna, • funkcja mobilizacyjna.

4. Elementy komunikowania masowego Komunikowanie masowe - realizowane za pośrednictwem mediów Nadawca: „instytucja nadawcza”- wprowadza przekazy do publicznego obiegu Przekaz : publiczny charakter, szybkość, periodyczność, schematyczność, krótkotrwałość Pośrednictwo środków technicznych - mediów masowych (prasa) Odbiorca : liczna, zróżnicowana społecznie i anonimowa publiczność -audytorium (obywatele i konsumenci). Różni ich wiek, płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania, sytuacja rodzinna, finansowa, zwyczaje, nawyki, itp.  Komunikowanie masowe obejmuje instytucje i techniki, za pomocą których wyspecjalizowane grupy posługują się urządzeniami technicznymi (prasą, radiem, telewizją, etc.) w celu szerzenia treści wśród dużych, heterogenicznych i znacznie rozproszonych audytoriów.

5. Audytorium a publiczność • Publiczność jest kategorią abstrakcyjną, niepoliczalną, szerszą znaczeniowo i liczbowo od audytorium. Może być traktowana jako zbiór jednostek mających możliwość odbioru przekazu medialnego lub zbiór jednostek, które przynajmniej jednokrotnie miały kontakt z danym przekazem. • Audytorium jest ściśle osadzone w czasie. Jest to publiczność konkretnego przekazu, zebrana w określonym czasie i odnosząca się do danej emisji.

6. Typologia audytoriów • Audytorium jako grupa społeczna • Audytorium jako masa • Audytorium jako rynek • Audytorium potencjalne • Audytorium rzeczywiste • Audytorium płacące

7. Typologia audytoriów • Audytorium jako grupa społeczna • Audytorium jako grupa fanów • Audytorium jako subkultura gustów • Audytorium czysto medialne

8. Audytorium jako grupa społeczna • Więzi • Świadomość przynależności • Świadomość odrębności • Homogeniczność składu • Możliwość wchodzenia w interakcje • Rola liderów środowiskowych, autorytetów i liderów opinii • Relacje społeczne jako filtr oddziaływań medialnych

9. Audytorium jako masa • heterogeniczność składu społecznego, • anonimowość członków,   • Istnienie słabych interakcji • ograniczona wymiana doświadczeń między uczestnikami • fizyczne rozproszenie • anonimowość i odosobnienie członków •  luźna organizacja • brak zdolności do wspólnego działania.

10. Audytorium jako rynek Termin "rynek medialny" stosuje się do regionów objętych działaniem danych mediów, do kategorii społeczno-demograficznych odbiorców lub do aktualnych lub potencjalnych konsumentów pewnej usługi lub produktu mediów. Zatem mówi się o rynkach geograficznych, np. warszawskim, poznańskim, śląskim, ale także o rynku młodzieżowym czy o rynku disco-polo.

11. Audytorium jako grupa społeczna Audytorium jako grupa jest aktywne, interaktywne i relatywnie autonomiczne, formowane na bazie wspólnych zainteresowań i interesów, celów oraz doświadczeń ludzi. Audytoria takie często są formowane w działaniach wspólnoty lokalnej, grup etnicznych albo zaangażowania dla jakiejś sprawy lub problemu. Takie audytorium jest stabilne i często bardzo aktywnie odpowiada na dostarczane mu treści.

12. Audytorium jako subkultura gustów Formuje się na podstawie indywidualnych potrzeb, istniejących niezależnie od mediów, na przykład odnoszących się do potrzeb politycznych lub społecznych albo ogólnej potrzeby informacji lub też szczególnej satysfakcji emocjonalnej. Termin, "subkultura gustu" (smaku), zdefiniowany został jako "agregat podobnych treści wybieranych przez podobnych ludzi". Takie audytoria nie są grupami społecznymi, lecz agregatami jednostek wykazujących ten sam rodzaj zachowania konsumenckiego.

13. Audytorium jako grupa fanów Tego rodzaju audytorium powstaje na podstawie zainteresowania szczególnym artystą, autorem, reżyserem lub rodzajem treści (albo gatunkiem). Może być nazywane audytorium fanów. Jego skład zmienia się w czasie, choć niektóre audytoria mogą być bardzo wierne danej osobie (np. fani Elvisa Presleya). Istnienie grupy jest związane całkowicie z osobami lub oferowanymi treściami, a gdy one znikają (np. pod koniec serialu), audytorium takie zwykle rozprasza się. Okazjonalnie takie audytorium tworzy kluby fanów. Na ogół fani są tworem zręcznych zabiegów marketingowych, czy to artystów, czy ich agentów, przy współdziałaniu mediów.

14. Audytorium czysto medialne Podtrzymywane jest przez nawyk lub lojalność wobec szczególnego źródła - na przykład gazety, czasopisma, radia, kanału telewizyjnego. Takie audytoria są bardzo częste. Pewne pisma mają bardzo wierną, wieloletnią publiczność. Lojalność odbioru nadaje im pewne cechy grupy społecznej - stabilność w czasie, granice i świadomość tożsamości.

15. Podstawowe teorie oddziaływania mediów • Teoria magicznego pocisku – wiara w media wszechmocne • Teoria ograniczonego wpływu mediów • Teoria negocjowanego wpływu mediów • Teorie perswazyjnego i manipulacyjnego oddziaływania mediów masowych na społeczeństwo

16. Teoria magicznego pocisku • Ludzie w społeczeństwie masowym żyją w społecznej izolacji, podlegają w nikłym stopniu kontroli społecznej sprawowanej przez innych, ponieważ pochodzą z różnych środowisk i nie podzielają jednolitego systemu norm, wartości i wierzeń. • Jak inne zwierzęta, istoty ludzkie od urodzenia są wyposażone w jednolity zasób instynktów, które kierują ich sposobami reagowania na zjawiska otaczającego świata. • Ponieważ działania ludzkie nie są kształtowane przez więzi społeczne, a kierowane przez jednakowe instynkty, jednostki reagują na wydarzenia (takie jak przekazy medialne) w podobny sposób. • Ludzie dziedziczą genetyczną naturę, a izolacja społeczna składania do recepcji i interpretowania przekazów medialnych w jednakowy sposób. • Zatem, przekazy medialne są jak symboliczne „pociski”, uderzając w oczy i uszy jednostek i wywołując w ich umysłach i zachowaniach podobne efekty. Efekty te są bezpośrednie, natychmiastowe, jednakowe, a przez to silne.

17. Teoria ograniczonego wpływu mediów Media wcale nie są wszechpotężne, a ich wpływ na społeczeństwo demokratyczne nie jest tak wielki, jak się powszechnie sądzi. • Ludzie we współczesnym społeczeństwie są psychologicznie zróżnicowani, dzięki nabytym różnym doświadczeniom życiowym kształtującym ich osobowość.  • Ludzie przynależą do różnych społecznych kategorii, opartych na takich czynnikach jak dochód, wiek, płeć, itd. Te kategorie cha­rakteryzuje podobieństwo subkultur powielanych wierzeń, postaw i wartości. • Ludzie w nowoczesnym społeczeństwie nie są izolowani, ale połączeni więziami relacji społecznych opartych na rodzinie, są­siedztwie i pracy. • Jednostkowe różnice, subkultury społeczne oraz wzory relacji społecznych skłaniają ludzi do zainteresowania się, wybierania, korzystania i interpretowania różnych przekazów w nader selek­tywny sposób. • Zatem, ponieważ recepcja przekazów medialnych jest wysoce selektywna, a interpretacja treści różna u różnych osób, każdy konkretny przekaz ma jedynie ograniczony wpływ na odbiorców.

18. Teoria dwustopniowego przepływu informacji i idei • Teoria dwuczynnikowa • Wpływ liderów opinii • Wpływ małych grup społecznych • Powiązania klasowe, etniczne i religine (postawy i normy wynikające z przynależności) wpływają na efekty komunikowania

19. Teoria dyfuzji informacji • Z dyfuzją informacji mamy do czynienia, gdy ogłoszona przez media wiadomość o jakimś zdarzeniu dociera do odbiorców i jest przez nich natychmiast przekazywana dalej innym ludziom, którzy w ich przekonaniu jeszcze się z nią nie zapoznali.

20. Dyfuzja informacji A - Informacje interesujące mniejszość – dotyczą zdarzeń niewielkiej wagi, które media umieszczają w mniej eksponowanych częściach serwisów B – informacje rutynowe – dotyczą zdarzeń ważnych i znaczących, którymi interesuje się większość odbiorców C, D – informacje sensacyjne i dramatyczne – dotyczą zdarzeń bardzo ważnych, niespodziewanych i dramatycznych, którymi media zajmują się natychmiast, przedstawiając jej jako sensację

21. Teoria negocjowanego wpływu mediów Koncepcja konstruktywizmu społecznego • Media konstruują społeczne sytuacje i zrozumienie historii przez komponowanie obrazów rzeczywistości w przewidywany i ustalony sposób. • Odbiorcy w procesie symbolicznej interakcji z konstrukcjami oferowanymi przez media sami konstruują własny pogląd na rzeczywistość społeczną i w niej swoje miejsce. • Media nie mają nieograniczonej władzy nad odbiorcami, tylko wpływają na nich w takim zakresie i stopniu, w jakim odbiorcy poddają się lub nie tym wpływom.

22. Techniki perswazyjno-manipulacyjne • Agenda setting – hipoteza ustalania porządku spraw • Spirala milczenia • Perswazja ukryta • Efekt trzeciej osoby • Rzeczywistość podwójnego dna • Podawanie informacji niesprawdzonych i nieprawdziwych • Manipulacja tytułami artykułów

23. Metody wpływu społecznego Rodzaje wpływania na świadomość człowieka i jego zachowanie – wedle rosnącego stopnia naruszania przez nie podmiotowości jednostki: • Perswazja - można rozumieć ją jako sztukę przekonywania w trakcie dialogu. Perswazja jest godziwym przekonywaniem tylko wówczas, kiedy człowiek wobec którego ją stosujemy, dobrze wie, że chcemy go do czegoś namówić. • Manipulacja - jest formą perswazji ukrytej. Manipulacja w mediach jest to w potocznym rozumieniu niejasny, podstępny, nierzetelny dobór informacji i środków językowych, który ma na celu: wywarcie wpływu na nastroje, poglądy, opinie innych ludzi; uzyskanie możliwości kierowania zachowaniem ludzi, aby osiągnąć własne zamierzone cele i korzyści. • Przymus - przybiera różne formy, na ogół jest to przymus ekonomiczny lub prawny. • Przemoc - jest to przymuszanie do czegoś siłą i jest najstarszą formą pozbawiania ludzi podmiotowości.

24. Agenda setting • Media nie mają wpływu na to, co ludzie myślą, a więc na ich poglądy i opinie, mają jednak wpływ na to, o czym ludzie myślą, czyli mogą skupiać ich uwagę na jednych sprawach i tym samym odwracać ją od innych. • Środki masowe wywierają istotny wpływ nie tyle na ludzkie opinie, co raczej na kierunki myślenia. Odbiorcy uzyskują z mediów nie tylko aktualne informacje o wydarzeniach krajowych i zagranicznych, ale również nabywają przekonania o wadze i wartości, jakie mają poszczególne problemy. Nawet osoby, których to w żaden sposób nie dotyczy, zostają przekonane o ważności problemu, choć mają na jego temat własną opinię. • Hipoteza wskazuje na zdolność mediów masowych do wywoływania zmiany struktury poznawczej odbiorców, co ma decydujące znaczenie dla formowania ich postaw i zachowań. • Efekt porządku spraw jest wzmacniany przez intensywne korzystanie z wiadomości politycznych w telewizji, dużą odczuwalną potrzebę informacji, częste czytanie dzienników oraz niski stopień uczestnictwa w dyskusjach.

25. Spirala milczenia • W myśl teorii spirali milczenia Elisabeth Noelle-Neumann świadomość posiadania poparcia opinii publicznej sprzyja wyrażaniu na głos zgodnych z nią poglądów, a w przypadku przeciwnym – ludzie zachowują milczenie. Następuje spiralny proces wyciszania jednych i wzmacniania innych opinii. • Opinie częściej głoszone publicznie mogą mieć nawet siłę przecenianą. Teoria ta wskazuje na wartość milczenia jako sposobu wyrażania opinii, może również tłumaczyć rozbieżności między sondażami opinii publicznej a wynikami wyborów[1]. • Środki masowego przekazu mogą wpływać na opinię publiczną, przyczyniając się do rozpowszechnienia wspieranych przez siebie opinii, nakręcając jeszcze ową spiralę. Wpływ ten może ocierać się o manipulację; stąd żywotność idei czwartej władzy.

26. Perswazja ukryta • Oceny i opinie określonej grupy interesów przedstawia się jako prawdę o rzeczywistości • Operowanie pojęciami niejasnymi tak, by odbiorca sądził, że mają taki sens, jaki nadaje im nadawca • Odbiorca wstydzi się, że nie rozumie i dlatego ufa nadawcy • Wysoka skuteczność w społeczeństwach niedouczonych

27. Perswazja ukryta - przykłady • Jak wszyscy wiedzą, konflikt serbsko-albański jest oczywisty i naturalny… • Jest tajemnicą poliszynela, że przy wszystkich swoich zasługach, Jan Paweł II uwstecznił katolicyzm… • Tylko głupiec nie dostrzega, że Traktat Lizboński jest ze wszech miar korzystny dla Polski… • W życiu trzeba wszystkiego doznać i wszystko poznać. Narkotyki również, aby dostrzec tkwiące w nich zło…

28. Rzeczywistość podwójnego dna Zwana też medialną inscenizację wydarzeń. • Fakt medialny Jest informacją stworzoną przez media całkowicie lub częściowo. • Prowokacja Niektórych zjawisk nie da się przedstawić, bez ich sprowokowania.

29. Efekt trzeciej osoby • Ludzie na ogół przesadnie oceniają wpływ mediów na innych • Nie doceniają wpływu mediów na siebie • Łatwiej wpływać na tych, którzy nie spodziewają się takiego wpływu i lekceważą manipulacje medialne • Efektem jest zwiększenie wpływu mediów na jednostki – pozornie na ten wpływ odporne

30. Nagłaśnianie informacji niesprawdzonych i nieprawdziwych • Niechlujstwo dziennikarzy • Dowiedzieliśmy się nieoficjalnie… • Mówi się powszechnie, iż… • Jeden z polityków koalicji twierdzi… • Od informatora zbliżonego do Kancelarii Prezydenta dowiedzieliśmy się, że… • Przyczyny: • Zaplanowane działanie • Przypadek • Pomyłka

31. Manipulacja tytułami artykułów • Niezgodność tytułu z treścią • Samoobrona przeciwko eksmisjom na bruk • Księża pobili policjantów • Księża za kratkami • Niemiec zabił na drodze