Faktori unutar porodice u psi hičkom razvoju deteta OS

1. Faktori unutar porodice u psihičkom razvoju deteta OS Prof.dr Vesna Radoman FASPER

2. Izučavanje ove problematike trebalo bi da omogući proširenje znanja surdologa sa područja individualnog i direktnog rada sa detetom koje ima slušne i komunikacione probleme na rad sa njegovim najneposrednijim okruženjem-porodicom, koja predstavlja emocionalno najvažniju društvenu grupu za dete i njegov psihički rast i razvoj ličnosti

3. Psihološki značaj porodice • Psihološki značaj porodice prva ističe psihoanaliza i njeni raznorodni teorijski varijeteti (Frojd, Adler, Štekel, Jung itd.) • Struktura ličnosti , emocionalni obrasci i ponašanja deteta u najvećoj meri su plod odnosa između roditelja i deteta.

4. Istorijat naučnog proučavanja psihološkog značaja porodice • Frojdova psihoanaliza stavlja u žižu psihičkog i psihoseksualnog razvoja ličnosti- porodicu i izučava dinamiku porodičnih odnosa. • Adler naglašava paradigmatičan status porodice u razvoju svih međuljudskih i društvenih odnosa • Bihejvioristi i teoretičari učenja istražuju oblikovanje ponašanja deteta u porodici putem različitih mehanizama učenja • Sociolozi 30-ih god. 20-og v. započinju proučavanje porodice i njenih odnosa sa društvom, • 50-ih im se pridružuju psihijatri, posebno socijalna psihijatrija (bračno savetovanje)iz koje izrasta PORODIČNA TERAPIJA • U poslednje vreme se i defektolozi uključuju u proučavanje porodice deteta sa ometenošću

5. Odolevanje porodice izazovima • Porodica može uspešno da se nosi sa teškoćama i krizama tj. da razvija konstruktivne strategije za njihovo prevazilaženje i rešavanje nastalih problema. • Npr.dete sa oštećenim sluhom i govorom kao izazov porodici sa kojim ona može da nauči da se uspešno nosi i izlazi na kraj . • To se može desiti spontano ili kao posledica stručne podrške porodici

6. Rezilijentnost porodice - definicija Sposobnost za prevazilaženje stresnih situacija naziva se rezilijentnost Rezilijentnost se može odnositi kako na pojedinca tako i na porodicu Definiše se kao sposobnost da se izdrže i oporavi od remetećih životnih izazova (stresora), i da se iz njih izađe jači i sa više resursa.

7. Ključni procesi u rezilijentnosti porodice (Walsh) • Sistem uverenja – Rezilijentna porodica je ona koja ima pozitivan odnos prema budućnosti, shvata negativne događaje kao izazov, kao savladive, kao priliku za rast i razvoj • Obrasci organizacije – Rezilijentna porodica je ona koja je fleksibilno organizovana, u kojoj postoji snažna povezanost, kao i poštovanje međusobnih razlika i granica, ravnopravnost i partnerski odnos roditeljskog para, i koja poseduje socijalne i ekonomske resursi • Komunikacija/rešavanje problema – Rezilijentnosti doprinose jasnoća komunikacije, otvoreno izražavanje emocija, pozitivne interakcije, humor, preuzimanje odgovornosti za svoje postupke, zajedničko rešavanje problema

8. Rezilijentnost porodice i bolest Istraživanja pokazuju da u susretu sa snažnim negativnim događajima kao što je teška bolest, porodica može otkriti do tada neiskorišćene porodične i individualne resurse svojih članova Tada iskustvo bolesti može da pojača rezilijentnost porodice i da podstakne lični rast i snažnije veze među članovima. Tako, članovi porodice mogu da budu dragoceni resurs za rezilijentnost bolesnog deteta. Još više, funkcionisanje cele porodice kao tima može biti najvažniji faktor rezilijentnosti.

9. Gajenje nade – pozitivan odnos prema budućnosti Veliki broj istraživanja potvrđuje snažne pozitivne psihološke i fiziološke efekte nade u prevladavanju stresa, oporavku od medicinskog stanja, i kvalitetnom životu uprkos stanjima koja ugrožavaju život ili kvalitet života, kao što je npr. hronična bolest. Nada daje energiju za napore u odgovaranju na životne izazove. Za razliku od poricanja, kod nade postoji svesnost o realnosti kao što je recimo loša prognoza, ali i izbor da se veruje da, ukoliko se uloži maksimalan napor, postoje dobre šanse da se pobedi verovatnoća. Kada je ovo ubeđenje zajedničko za sve članove porodice, ono porodicu čini rezilijentnijom, čini je aktivnim učesnikom proces oporavka, i optimizira kvalitet života i istrajnost, čak i kada bolest napreduje.

10. Ishodi prevladavanja stresa Poremećaj porodičnog sistema u celini ili nekog njegog njegovog podsistema Dobra adaptacija, odnosno vraćanje na prvobitno porodično funkcionisanje Promena porodičnog sistema u pravcu rasta i razvoja ili regresije i zastoja

11. Reakcije porodice na spoljne pritiske • Način izlaženja na kraj sa spoljnim pritiscima određen je načinom kako porodica iznutra funkcioniše. Porodica može kao celina da reaguje nepodnoše- njem bola i nesreće ili pak da se okrene uživanjima ili nadi u boljitak i blagostanje bez obzira na spoljašnje okolnosti

12. Surdolog bi trebalo da tokom habilitacije i rehabilitacije deteta sa OS Istovremeno radi sa njegovom porodicom, pružajući joj psihološku podršku -koristeći psihoterapijske principe koje poznaje -koristeći savetovanje i informisanje roditelja o svim relevantnim činjenicama vezanim za razvoj deteta - Edukujući roditelja o različitim oblicima stimulacije deteta(npr.komunikativne igre)

13. Nikola Rot: “Deca iz porodica u kojima postoji međusobno poverenje, ljubav i drugarski odnosi i između roditelja samih i između roditelja i dece, verovatnije je da će biti odrasli ljudi sa pozitivnim osobinama ( sa osećanjem nezavisnosti, sigurnosti u sebe, uravnoteženi, sa dobrim socijalnim kontaktima) nego što će postati deca iz porodica u kojima su česti sukobi i razmirice i u kojima nema dovoljno ljubavi i brige za dete”

14. Prebrižan prezaštitnički odnos • Nedopuštanje detetu da preduzme aktivnosti primerene njegovom uzrastu, a neuslvljene ometenošću • Prekomerno angažovanje roditelja tamo gde dete može samostalno delovati (roditelj mu sve priprema, organizuje ili radi umesto njega) • Izražavanje nerealnih strahovanja i strepnji od svih mogućih opasnosti koje prete detetru

15. U odnosu prema detetu sa OS nekad je teško povući granicu između objektivnih i subjektivnih faktora • Šta je objektivno uslovljena briga koju nameće bolest ili ometenost deteta (prelazak ulice gluvog deteta) a šta prebrižnost i prezaštićivanje (roditelj oblači svoje gluvo dete u 7g.). • Izvestan prelazak te granice i blage oscilacije oko nje su relativno normalne ali stručnjak mora da reaguje kada sretne izražene slučajeve prezaštićivanja

16. Prezaštićujući i prebrižan odnos • Sputava dete u fizičkom i psihičkom sazrevanju (odlaže sazrevanje) i dovode do stvaranja pasivnog odnosa iščekivanja deteta da sve drugi urade umesto njega. • Prebrižnost porodice prema detetu vodi ka njegovoj infantilizaciji i nezrelosti