2020: Wyzwania dla Małopolski

1. 2020: Wyzwania dla Małopolski Leszek ZegzdaWicemarszałek Województwa Małopolskiego 17listopada 2009

2. Plan prezentacji • Przesłanki aktualizacji Strategii • Harmonogram i etapy prac • Założenia aktualizacji Strategii • 2020: Wyzwania dla Małopolski

3. Dojrzała strategia wymagaWIZJI,czyli odważnego spojrzenia w przyszłość.Myśląc o przyszłości Małopolski musimy pamiętać, że naszaPRZYSZŁOŚĆ ZACZYNA SIĘ DZIŚ.

4. Zmiany w sferze realnej • Globalizacja gospodarki • Migracje prowadzące do wykluczenia • Demografia: starzenie się społeczeństwa • Zmiany klimatyczne • Wyzwania energetyczne i surowcowe • Metropolizacja i wzrost znaczenia miast

5. Integrujemy planowanie strategiczne w Małopolsce Uchwała w sprawie określenia zasad, trybu i harmonogramu prac nad aktualizacją Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego – 25 maja 2009 Uchwała w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – 2 lipca 2009 zintegrowane podejście

6. Mijają 4 lata od zakończenia prac nad Strategią dla Małopolski do 2013 roku… W tym czasie realnie zmieniła się wizja i sposób myślenia o długofalowym rozwoju Polski…. ale także nasza własna refleksja na temat istotnych problemów oraz rzeczywistych potrzeb rozwojowych Małopolski.

7. Przystępując do aktualizacji Strategii Rozwoju Małopolski dotychczas przeprowadziliśmy: • wstępny przegląd istniejących i przygotowywanychprogramów wojewódzkich • wstępny przegląd i ocenę aktualności zapisów, obowiązującej Strategii • oraz prowadzimy prace badawcze i analityczne dotyczące kluczowych dla Strategii tematów: • kondycja miast w regionie • potencjał uczelni wyższych w Małopolsce • transfery finansów publicznych do województwa • rozwój obszarów wiejskich Małopolski

8. Dzięki tej perspektywie sformułowaliśmy:Założenia aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego, 2020:Wyzwania dla Małopolski Założenia aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Strategia dla Małopolski 2010-2020 styczeń 2006 wrzesień 2009 wrzesień 2010 których zasadniczym elementem jest: 10 wyzwań dla Małopolski do 2020 roku

10. Aktualizując Strategię chcemy z nowej perspektywy spojrzeć na wyzwania, które określiliśmy w 2005 roku

11. Małopolska dzisiaj….. Wzrost i rozwój ulega koncentracji w skali globalnej… … a także w Polsce … i w Małopolsce

12. Małopolska 2020 • Założenia: • zapewnienie spójności Strategii dla Małopolski z długofalową polityką rozwoju Polski • wsparcie warunków dla dynamicznego rozwoju regionalnych ośrodków i obszarów wzrostu • wsparcie obszarów o niższym poziomie i dynamice rozwoju społeczno-gospodarczego w możliwie pełnym wykorzystywaniu zasobów, dóbr i usług wytwarzanych przez regionalne centra rozwoju Nasze dylematy, czyli kluczowe pytania o przyszłość Małopolski

13. Pytania o model rozwoju Małopolski • W jaki sposób wzmacniać kapitał intelektualny, Małopolski w tym kapitał społeczny jej mieszkańców? 2. Jak wspierać adaptacyjność, mobilność orazprzedsiębiorczość mieszkańców? 3. W jaki sposób dynamizować rozwój i wykorzystanieunikalnych potencjałów regionu? Czy Strategia powinna wspierać przede wszystkim infrastrukturę regionalną, a w mniejszym stopniuprzedsięwzięć o znaczeniu lokalnym? 5. W jaki sposób wspierać kształtowanie ładu przestrzennego, uwzględniając naturalne zróżnicowanie terytorialne regionu?

14. Czy istniejący system osadniczy Małopolski jest korzystny dla długofalowego rozwoju województwa? 7. Czy polityka wyrównywania szans rozwojowychmieszkańców regionu, szczególnie na obszarach wiejskich, powinna oznaczać zapewnienie dostępu do usług publicznych na określonym poziomie? • W jaki sposób poprawić poziom bezpieczeństwaMałopolan, szczególnie w wymiarze środowiskowym i zdrowotnym? 9. W oparciu o jakie zasady należy budować system zarządzania rozwojem Małopolski?

15. Małopolska dzisiaj….. Gimnazjaliści z Małopolski osiągają bardzo dobre wyniki w części matematycznej i przyrodniczej zdawanych egzaminów (2008) Małopolska jest jednym z trzech województw o najwyższej liczbie studentów na 10 tys. mieszkańców (2007/08) Źródło: UMWM na podstawie danych US w Krakowie; Raport o stanie województwa 2008 Źródło: Opracowanie MRR na podstawie Banku Danych Regionalnych, GUS

16. Małopolska 2020 • Założenia: • Wiedza i kreatywność są czynnikami potencjalnego sukcesu gospodarczego Małopolski • Kapitał intelektualny Małopolski to indywidualny potencjał mieszkańców regionu, ich relacji społecznych, potencjał instytucji oraz zewnętrznego wizerunku województwa • Dylematy: • Warunki dla rozwoju kapitału intelektualnego • Zwiększenie uczestnictwa w kształceniu ustawicznym • Większy poziom uczestnictwa mieszkańców Małopolski w kulturze • Powiązanie systemu kształcenia z potrzebami nowoczesnego rynku pracy • Uczelnie wyższe kształcące talenty dla gospodarki wiedzy i innowacji • Wzmacnianie kapitału społecznego

17. Małopolska dzisiaj….. Wskaźnik przedsiębiorczości w Małopolsce (2008) Aktywność zawodowa mieszkańców Małopolski oraz poziom rozwoju przedsiębiorczości w województwie są wyraźnie zróżnicowane pod względem terytorialnym Szacunkowa liczba pracujących bez osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne (2008) Źródło: DPR UMWM na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Krakowie Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie, Sytuacja makroekonomiczna województwa małopolskiego, sierpień 2009

18. Małopolska 2020 • Dylematy: • Wsparcie bezpośrednie dla przedsiębiorstw czy instrumenty zwrotne • Budowanie aspiracji rozwojowych mieszkańców Małopolski • Wzmacnianie zdolności kooperacyjnych przedsiębiorstw • Transfer wiedzy i modelowych rozwiązań dla kształcenia umiejętności związanych z przedsiębiorczością • Sektor pozarządowy dla rozwoju przedsiębiorczości • Założenia: • Małopolska jest regionem ludzi aktywnych i przedsiębiorczych – jednak bardziej w sposób adaptacyjny niż innowacyjny • Mobilność zawodowa, aktywność i kreatywność są warunkami rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu zatrudnienia

19. Małopolska dzisiaj….. Region plasuje się w czołówce miejsc najliczniej i najchętniej odwiedzanych przez turystów … … a także zajmuje drugie miejsce pod względem % wielkości PKB przeznaczanej na B+R w sektorze przedsiębiorstw

20. Małopolska 2020 • Założenie: • Konkurencyjność gospodarcza Małopolski, jej atrakcyjność inwestycyjna oraz turystyczna wymaga lepszego wykorzystania unikalnych potencjałów Małopolski takich jak dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze, nauka, wiedza i kreatywność • Dylematy: • Warunki i instrumenty wsparcia dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy • Ograniczenia i bariery dla przemysłów czasu wolnego, w tym turystyki i kultury • Ochrona krajobrazu kulturowego i przyrodniczego oraz wykorzystanie tych zasobów dla przemysłu turystycznego • Wsparcie infrastruktury dla wykorzystania potencjału rezydencjonalnego • Bezpieczeństwo dostaw energii jako potencjalna bariera dla gospodarki regionu

21. Małopolska dzisiaj….. Obszary o najniższej dostępności drogowej – poza zasięgiem izochrony 120 minut od miasta wojewódzkiego Południowa i południowo-wschodnia część województwa jest terenem o bardzo niskiej dostępności przestrzennej – co powoduje realne zagrożenie marginalizacji tego obszaru Źródło: Opracowanie własne MRR na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS oraz projektu Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2030 [w:] projekt Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020

22. i w perspektywie kolejnych dekad ….. Plany dotyczące rozwoju infrastruktury komunikacyjnej do 2030 r. Źródło: Plan sieci autostrad i dróg ekspresowych, GDDKIA; Plan infrastruktury kolejowej, Departament Funduszy UE 2007–2013; Plan infrastruktury lotniczej (porty lotnicze) – Departament Lotnictwa, PO IŚ [w:] Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, Zespół Strategicznych Doradców Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2009

23. Małopolska 2020 • Założenia: • Lepsza dostępność komunikacyjna Małopolski jest warunkiem spójności terytorialnej województwa • Kryterium korzyści gospodarczych lub społecznych jako podstawa planowania inwestycji własnych i lobbingu na rzecz zewnętrznych decyzji lokalizacyjnych • Dylematy: • Przedsięwzięcia infrastrukturalne dla systemu komunikacyjnego, które powinny być przedmiotem strategicznych działań województwa • Sposób powiązania układu komunikacyjnego Małopolski z siecią krajową, szczególnie z głównymi ośrodkami metropolitalnymi oraz z systemami regionów sąsiadujących • Integrowanie regionalnego systemu transportowego i komunikacyjnego z systemami lokalnymi

24. Małopolska dzisiaj….. Źródło: Opracowanie MRR na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS oraz projektu Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2030 [w:] projekt Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020 Na obszarze Małopolski występują obszary wiejskie o szczególnie niskim poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, które są realnie zagrożone marginalizacją. Obszary funkcjonalne należy traktować jako wyodrębnione lokalnie lub subregionalnie części województwa, zazwyczaj z ośrodkiem centralnym świadczącym określone usługi, głównie dla mieszkańców i podmiotów gospodarczych na danym terenie.

25. Małopolska dzisiaj….. Podregion oświęcimski zajmuje 8 pozycję w kraju pod względem atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności przemysłowej (2008) Źródło: Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów 2008, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową

26. Małopolska dzisiaj….. Podregion krakowski zajmuje 3 pozycję w kraju pod względem atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności zaawansowanej technologicznie oraz 4 pozycję pod względem atrakcyjności dla działalności usługowej (2008) Źródło: Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów 2008, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową

27. Małopolska 2020 • Założenia: • Strategia powinna służyć porządkowaniu oraz kształtowaniu ładu przestrzennego województwa • Strategia powinna bardziej uwzględniać różnorodność terytorialną województwa • Strategia powinna prowadzić do delimitacji obszarów funkcjonalnych • Dylematy: • Potencjały obszarów funkcjonalnych jako cel wsparcia w ramach Strategii • Różnicowanie polityki oraz instrumentów wsparcia dla poszczególnych obszarów funkcjonalnych • Kluczowe przedsięwzięcia inwestycyjne Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego • Kluczowe bariery dla rozwoju KOM • Sposób delimitacji stref aktywności gospodarczej

28. Małopolska dzisiaj….. Struktura osadnicza Małopolski na tle Polski południowej P. Korcelli, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN,Ekspercki projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2033, Warszawa 2008 W układzie osadniczym Małopolski, sieć miast ma charakter zróżnicowany, wieloośrodkowy, co potencjalnie może przyczyniać się do równowagi rozwojowej regionu. Uwagę zwraca jednak brak jednoznacznie wyodrębnionego centrum subregionalnego w Małopolski Zachodniej.

29. Małopolska 2020 • Założenia: • Strategia powinna uwzględniać zróżnicowany potencjał i tendencje rozwojowe małopolskich miast • Strategia regionu wobec małych i średnich miast powinna wspierać ich zdolność do integrowania swojego otoczenia na bazie świadczonych usług publicznych oraz oferowanych miejsc pracy • Dylematy: • Rzeczywista kondycja i dynamika rozwoju miast w Małopolsce • Zdolność małych ośrodków miejskich do funkcjonowania jako lokalne centra usług publicznych oraz ośrodki tworzenia trwałych miejsc pracy • Różnicowanie roli miast oraz w konsekwencji różnicowanie instrumentów wsparcia • Wspomaganie procesu suburbanizacji

30. Małopolska dzisiaj….. Względnie niski stopień urbanizacji w Małopolsce może być czynnikiem spowalniającym rozwój gospodarczy. Potencjał demograficzny małopolskiej wsi umożliwia jednak utrzymanie dodatniego przyrostu naturalnego. Przyrost naturalny Małopolski na tle kraju (wskaźnik na 1000 mieszkańców) Źródło: dane GUS [w:] Raport Rozwój Regionalny w Polsce 2009, MRR UMWM na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Krakowie

31. Małopolska 2020 • Założenia: • Przekształcenia strukturalne na obszarach wiejskich oraz różnicowanie działalności w kierunku nierolniczej są naturalne i następują niezależne od działań publicznych • Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców obszarów wiejskich w Małopolsce wymaga ich lepszego powiązania z obszarami zurbanizowanymi • Dylematy: • Wspieranie lokalnych systemów współpracy na obszarach wiejskich – w celu wiązania zasobów pracy oraz przeciwdziałania marginalizacji słabiej rozwiniętych obszarów województwa • Promocja i wsparcie specjalizacji małopolskiego rolnictwa • Właściwe wykorzystanie dodatniego salda migracji na obszarach wiejskich w Małopolsce

32. Małopolska….. Małopolska jest regionem, w którym następuje stopniowy przyrost liczby mieszkańców Prognoza zmian ludnościowych Polski do 2020 w tys. mieszkańców z uwzględnieniem urodzeń, zgonów i migracji Udział obszarów chronionych w powierzchni ogółem 2008 (%) Źródło: MRR na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS Zasoby środowiska naturalnego w zakresie obszarów chronionych są zarówno potencjałem dla przemysłu turystycznego, jak i wyzwaniem dla polityki inwestycyjnej regionu Źródło: MRR na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS

33. Małopolska 2020 • Założenia: • Wobec zmian globalnych Strategia województwa musi weryfikować dotychczasową politykę w zakresie szeroko rozumianego bezpieczeństwa publicznego • Strategia powinna odpowiadać szczególnie na potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa w obszarze ekologii oraz ochrony zdrowia • Dylematy: • Kierunki działań i sposób postępowania wobec negatywnych skutków zmian klimatycznych oraz zagrożeń środowiskowych takich jak powodzie • Możliwość ograniczenia negatywnego wpływu procesów cywilizacyjnych związanych ze zmianami demograficznymi • Długofalowa polityka w zakresie ochrony zdrowia mieszkańców Małopolski

34. Małopolska dzisiaj….. Sprawność instytucjonalna w samorządach gminnych – wskaźnik syntetyczny Udział respondentów wyrażających zadowolenie z wybranych aspektów życia związanych z miejscem zamieszkania i warunkami życia w populacji ogółem (w %) Źródło: Projekt Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020, MRR 2009 Źródło: Regionalne i społeczne zróżnicowania kondycji psychicznej i zadowolenia z życia, CBOS 2008 [w:] Rozwój regionalny w Polsce, MRR 2009

35. Małopolska 2020 • Dylematy: • Efektywny system realizacji Strategii dla Małopolski, angażujący zasoby własne województwa oraz potencjał kluczowych podmiotów regionalnych i partnerów samorządu • Kontraktowa formuła współpracy przy realizacji przedsięwzięć regionalnych • Obszary współpracy międzyregionalnej • Strategiczny kompromis na rzecz preferencji dla przedsięwzięć o znaczeniu regionalnym, a w mniejszym zakresie projektów lokalnych • Założenia: • Rosnąca rola i zakres zadań województw oznacza większą odpowiedzialność samorządu za zarządzanie rozwojem Małopolski • Rozwój województwa jest pochodną strategii realizowanych przez różne podmioty, a rolą władz regionu jest integrowanie i koordynacja tych działań(region jako korporacja)

36. 2020: Wyzwania dla Małopolski Konsultacje społeczne Założeń aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego do 2020 Czekamy na Państwa uwagi! 1 października – 30 listopada 2009 r.

37. Konsultacje społeczne – zapraszamy na forum www.malopolskie.pl/Malopolska2020

38. www.malopolskie.pl Dziękuję za uwagę