170 likes | 320 Views
Marta Kamińska - Feldman. KATEDRA OSOBOWOŚCI WYDZIAŁU PSYCHOLOGII UW. SUBIEKTYWIZM PERCEPCJI I PRZETWARZANIA INFORMACJI. WYKŁAD 3. Czy możemy wierzyć zmysłom? (Wróbel, 2001). Czy możemy wierzyć zmysłom?.
E N D
Marta Kamińska - Feldman KATEDRA OSOBOWOŚCI WYDZIAŁU PSYCHOLOGII UW
Czy możemy wierzyć zmysłom? • Niezależnie od etapu rozwoju podstawowym zadaniem każdego mózgu jest zapewnienie przeżycia gatunku, a nie dokładność odwzorowania świata zewnętrznego. • Wrażenia zmysłowe jakich doznajemy, zależą od zaprogramowanych genetycznie połączeń między komórkami mózgu oraz ich modyfikacji powstałych w czasie uczenia się osobniczego. Zasady szybkiego przetwarzania informacji, wytworzone w sieci neuronowej mózgu implikują uproszczenia, których przejawem są złudzenia percepcyjne i błędne oceny emocjonalne. • To implikuje, że nigdy nie zobaczymy świata nieprzefiltrowanego przez własny mózg i jesteśmy skazani na subiektywizm ograniczonej percepcji.
Neuroanatomiczne podłoże dysocjacji i różnych perspektyw w spostrzeganiu siebie i świata
Nieświadomość percepcyjna, poznawcza i emocjonalna z perspektywy psychologii klinicznej W neuropsychologii klinicznej analiza nieświadomych procesów przetwarzania opiera się na następujących założeniach: • Procesy nieświadome i świadome są regulowane przez odrębne funkcjonalnie i strukturalne systemy mózgowe • Mózgowa regulacja ludzkiej aktywności ma przede wszystkim charakter nieświadomy (procesy świadome to końcowy etap) • Czynności nieświadome szybkie i poza kontrolą, a świadome, oparte głownie na werbalizacji, mają charakter sekwencyjny i refleksyjny • Mimo przewagi przetwarzania nieświadomego, doznajemy przede wszystkim uczucia świadomego doświadczania dzięki zdolności systemów mózgowych do integracji • Integracja nie jest procesem łatwym, nawet gdy mózg funkcjonuje normalnie • Mózg nie jest w stanie wytworzyć skutecznych strategii w momencie zakłóceń w jego funkcjonowaniu, pojawiają się specyficzne zaburzenia neuropsychologiczne • Zaburzenia te przejawiają się w dysocjacji funkcjonowania systemów mózgowych regulujących procesy nieświadome i świadome: nieświadomość działa prawie normalnie, a świadomość jest zaburzona (kontrola nieświadomości przez świadomość)
Nieświadomość percepcyjna • Widzenie mimo ślepoty(rozległe uszkodzenie kory prążkowia) – pacjent jest w stanie skoncentrować uwagę na bodźcu, rozpoznać jego cechy i adekwatnie zareagować, bez możliwości świadomego doświadczania percepcji i z przekonaniem, że nic nie widzi. To świadczy o rozdzielności systemów świadomego i nieświadomego. • Zespół Antona(uszkodzone obszary asocjacyjnej kory wzrokowej) – pacjent nie wie, że nie widzi i zachowuje się jakby widział. (towarzyszy temu zespołowi anosognozja). • Anosognozia(Grabowska, 2001) – uszkodzenie ciemieniowych okolic prawej półkuli mózgu. Pacjenci dotknięci lewostronnym niedowładem lub paraliżem zachowują się tak, jakby nic o nim nie wiedzieli. Hipoteza Ramachandrana: dwie półkule mózgowe odgrywają odmienną rolę w kontroli naszego zachowania. Ale chodzi tu o różnice dotyczące odmiennych sfer, niż te, które tradycyjnie uważa się za charakterystyczne dla działania lewej i prawej półkuli, a więc funkcje werbalne i wzrokowo- przestrzenne. Wegług Ramachandrana: • Zadaniem lewej półkuli jest tworzenie wewnętrznie spójnych modeli świata i zapewnienie ich stabilności. W przypadku zderzenia z informacjami nieprzystającymi do modelu uruchamiane są mechanizmy obronne (zaprzeczania, wyparcia, konfabulacji) • Zadania półkuli prawej odwrotne (adwokat diabła): uruchamiane są wówczas, gdy „dziwne” informacje przekroczą pewien próg i należy zrewidować dotychczasowy model. • Prosopagnozja– trudności w rozpoznawaniu znajomych osób. Zachowana nieświadoma percepcja nie zmienia świadomego przekonania pacjenta, że nie zna widzianej twarzy • Zespół Capgrasa(Grabowska, 2001) – pacjent traktuje swoich bliskich (żonę, męża, dzieci) jak podstawione osoby, oszustów, którzy są jego krewnymi.
Nieświadomość poznawcza Amnezja – niepamięć zdarzeń bieżących (amnezja następcza), uprzednich (wsteczna), dezorientacje w miejscu i czasie, konfabulacje (zmyślenia). Zachowane jest nieświadome zapamiętywanie i przypominanie Nieświadomość emocjonalna Anozodiaforia – zachowana nieświadoma wiedza emocjonalna, a zaburzona głęboko świadoma wiedza emocjonalna (zaburzenia uczuć) tu m.in. zespół Phineasa Gage’a
Przykłady zniekształceń w percepcji i przetwarzaniu informacji Katalog Prawidłowości Psychologicznych (Brycz, 2004)
Tendencyjność człowieka w spostrzeganiu i myśleniu od dawna fascynuje psychologów. Owe odchylenia od racjonalności są prawidłowościami psychologicznymi, powszechnymi sposobami poznawania świata i ludzi. Często też niezdolność człowieka do posługiwania się normatywnymi regułami wnioskowań nie ma większego wpływu na umiejętność radzenia sobie w codziennym życiu. Dowody: • zbyt wielki koszt uzyskania całkiem pewnych informacji • teorie ewolucyjne Często jednak także ludzie cierpią z powodu pułapek oceniania, bądź wpadają w szpony wpływu społecznego.
Prawidłowości oceniania i atrybucji • Projekcje: obronna, asymilacyjna, komplementarna • Fałszywe poczucie powszechności • Ukryte teorie osobowości • Pozytywny (efekt aureoli) i negatywny efekt hallo (efekt diabelski) • Fundamentalny błąd atrybucji • Skłonność do przeceniania w retrospekcji prawdopodobieństwa zdarzeń dokonanych • Asymetria pozytywna w atrybucji zdolności • Asymetria negatywna w atrybucji moralności • Myślenie egocentryczne wywodzące się ze złudzenia kontroli
Prawidłowości procesu podejmowania decyzji • Sprzeniewierzenie się wymogom rachunku prawdopodobieństwa • Tendencyjne uzasadnianie wyboru wstępnego • Żal podecyzyjny • Wzrost przekonania o słuszności wyboru
Inne prawidłowości procesu spostrzegania społecznego • Wpływ pierwszego wrażenia, czy efekt pierwszeństwa • Efekt świeżości • Centralność cech • Iluzoryczna kontrola • Iluzoryczna wolność • Przecenianie własnego udziału w procesach zespołowych • Centryzm grupowy • Inklinacja pozytywna • Złudzenie patetyczne • Wpływ podobieństwa na poziom sympatii
Prawidłowości procesu rozpoznawania i przypominania informacji • Wpływ oczekiwań na przypominanie • Organizacja danych wokół schematu w procesie zapamiętywania • Wpływ heurystyki dostępności na zapamiętywanie
Prawidłowości procesu rozwiązywania problemów • Wpływ heurystyki widoczności na wnioskowanie • Heurystyka reprezentatywności
Prawidłowości i odchylenia od racjonalności w myśleniu logicznym • Iluzoryczna korelacja • Nieprawidłowa generalizacja • Efekt zbladnięcia • Złudzenie gracza • Ignorowanie statystycznego „prawa wielkich liczb” • Efekt audytorium • Facilitacja społeczna • Samoutrudnianie • Próżniactwo społeczne • Wyuczona bezradność
Inne prawidłowości psychologiczne • Warunkowanie klasyczne • Warunkowanie instrumentalne • Zjawisko samej ekspozycji • Teoria dysonansu poznawczego • Autokoncentracja a zgodność postaw z zachowaniem • Efekt bumerangowy dla cenzury • I i II prawo Yerkesa – Dodsona • Dehumanizacja ofiary • Zjawisko reaktancji • Społeczny dowód słuszności