Obrazovanje o genocidu

1. Obrazovanje o genocidu Amir Duranović, Sarajevo 29. VIII 2013.

2. Izazovi izučavanja i predavanja savremene historije • Vremenska bliskost događajima koje istražujemo i o kojima govorimo • Nedovršenost historijskih procesa • Oskudnost raspoložive izvorne građe • Politizacija savremene historije, ali i drugih historijskih perioda • Amaterski pristupi • ‘’Obrazovanje’’ izvan školskog sistema • Mediji

3. Pristup • Šta je genocid? (definicija) • Koji su naučni pristupi izučavanju genocida? (naučne discipline koje izučavaju genocid) • Koje osobe ili institucije se bave izučavanjem genocida? (instituti, katedre, studijski programi)

4. Naučni pristupi izučavanju genocida • Pravni • Politološki • Sociološki • Historiografski • Psihološki • (Različiti pristupi – različiti rezultati)

5. Institucije • Instituti – domaći i međunarodni (Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu – NIOD Institute for War, Holocaust and Genocide Studies) • Katedre i odsjeci (Studijski programi o genocidu, posebni specijalistički kursevi, matični ili izborni predmeti – Genocide Studies, Genocide Watch)

6. Definiranje pojmova - genocid • Genocid je, u najširoj definiciji, namjerno uništavanje socijalnog identiteta. • Riječ genocid je 1943. prvi put upotrijebio Raphael Lemkin (1900-1959), Poljak židovskog porijekla, stručnjak u polju pravnih pitanja. • Riječ ima korijen u grčkoj riječi genos (porodica, pleme, rasa) i latinskoj riječi occidere (masakrirati).

7. Definicija iz međunarodnog prava • član I: (...) da je genocid, bilo da je izvršen u vrijeme mira ili rata, zločin međunarodnog prava i obavezuju se (UN, op. a) da će ga spriječiti i kazniti. • član II: U ovoj konvenciji pod genocidom se podrazumijeva bilo koje od sljedećih djela, počinjenih s namjerom da se potpuno ili djelimično uništi jedna nacionalna, etnička, rasna ili religiozna grupa*: *(Konvencijom zaštićene grupe)

8. (a) ubistvo članova grupe (naroda);  • (b)uzrokovanje teških tjelesnih ili mentalnih povreda članovima grupe (pripadnika određenog naroda) • (c) namjerno podvrgavanje grupe takvim životnim uslovima koji dovode do njenog potpunog ili djelimičnog fizičkog uništenja;  • (d) uspostavljajući mjere s namjerom sprječavanja rađanja u okviru grupe (naroda);  • (e) prinudno premještanje djece iz jedne grupe u drugu. 

9. član III: Slijedeća djela bit će kažnjiva:  (a) genocid; (b) planiranje izvršenja genocida; (c) direktno i javno podsticanje na izvršenje genocida;(d) pokušaj genocida; (e) saučesništvo u genocidu. (Konvencija o spriječavanju i kažnjavanju zločina genocidaUsvojena Rezolucijom 260 (III) A na Generalnoj Skupštini Ujedinjenih acija 9. decembra 1948.godine Stupanje na snagu 12. januara 1951. godine)

11. Zločin genocida ima dva elementa: • A) mentalni element, znači ’’namjera da potpuno ili djelimično uništi nacionalna, etnička, rasna ili religiozna grupa kao takva’’ (tzv. genocidna namjera) • B)fizički element koji uključuje pet djela (prethodno a, b, c, d, e) • Zločin mora uključivati oba elementa da bi se zvao ‘’genocid’’.

12. Mentalni element – genocidna namjera • Genocidna namjera je cilj da se istrijebi u potpunosti ili djelimično nacionalna, etnička, rasna ili vjerska skupina ljudi. • Namjera može biti dokazana direktno kroz izjave ili naređenja, ali češće, mora biti zaključena po sistematskom i koordiniranom djelovanju**. • Namjera je različita od motiva. Šta god da je motiv za zločin (oduzimanje zemljišta, nacionalna sigurnost, teritorijalni integritet, itd.) ako počinioci počine djelo s namjerom da unište grupu, čak i dio grupe,TO JE GENOCID.

13. Fraza "potpuno ili djelimično" je važna. Počinioci ne moraju imati namjeru da unište cijelu grupu. Uništenje samo jednog dijela grupe (takvog kao što su njeni obrazovani pripadnici ili pripadnici koji žive u istoj regiji) je također genocid. (Mnogi odgovorni zahtijevaju namjeru da se uništi priličan broj pripadnika grupe - masovno ubistvo). Ali pojedinac zločinac može biti kriv za genocid čak i ako ubije samo jednu osobu, sve dok zna da učestvuje u VELIKOM PLANU za uništenje grupe.

14. Fizički element – izvršenje genocida (razvoj u osam faza) • Razvrstavanje (klasifikacija): • Označavanje (simbolizacija): • Obeščovječenje (dehumanizacija): • Organizovanje: • Polarizovanje • Identifikovanje • Istrebljivanje • Poricanje (dr. Gregory Stenton, predsjednik Genocide Watch)

15. Genocidna namjera • Namjera može biti dokazana direktno kroz izjave ili naređenja, ali češće, mora biti zaključena po sistematskom i koordiniranom djelovanju**. • Primjeri: • Holokaust • Genocid u Kambodži • Genocid u Ruandi • Genocid u Bosni i Hercegovini

16. Srebrenica 1995

17. Sistematsko i koordinirano djelovanje • Rat u Bosni i Hercegovini 1992-1995 • Srebrenica u opsadi • Okupacija sigurne zone Ujedinjenih nacija Srebrenice • Zločini u Potočarima • Zarobljavanje, zatvaranje i likvidacije • Prikrivanje zločina genocida • Prikrivanje dokaza o genocidu • Epilog: Tribunal

18. Ishod nastavne jedinice • Osnovne elemente krivičnog djela genocida; • Uslov za postojanje „posebne namjere“i poteškoće pri dokazivanju ovog elementa; • Radnje koje predstavljaju krivično djelo genocida; • Oblike učešća u krivičnom djelu genocida; • Epilog.

19. Zašto je važno govoriti o genocidu? „Najprije su došli po komuniste – nisam se bunio zbog toga, jer ja nisam bio komunist. Onda su došli po Židove – nisam se bunio zbog toga, jer ja nisam bio Židov. Onda su došli po katolike – nisam se bunio zbog toga, jer ja sam bio protestant. Onda su došli po sindikaliste – nisam se bunio zbog toga, jer nisam bio sindikalist. Onda su došli po mene.Ali nije više bilo nikoga da se buni zbog toga.“ Martin Niemöller (1892–1984)