Thöïc Tieãn Quaûn Trò Doanh Nghieäp ÔÛ Vieät Nam

1. Thöïc Tieãn Quaûn Trò Doanh Nghieäp ÔÛ Vieät Nam Moät soá keát quûa nghieân cöùu ban ñaàu

2. Lyù do nghieân cöùu • Hieän chöa coù moät khaûo saùt quy moâ vaø chuyeân saâu naøo veà thöïc tieãn quaûn trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam • Ñaùnh giaù, ñoái chieáu thöïc teá coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam so vôùi caùc quy ñònh phaùp luaät hieän haønh, cuõng nhö so saùnh vôùi quoác teá • Ñöa ra caùc nhaän xeùt vaø kieán nghò nhaèm hoã trôï CIEM trong coâng taùc soaïn thaûo boä Luaät Doanh nghieäp Chung vaø caùc thoâng tö, nghò ñònh leân quan • Laøm cô sôû cho vieäc ñaùnh giaù, ño löôøng söï phaùt trieån/tieán boä cuûa coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam trong töông lai

3. Taàm quan troïng cuûa quaûn trò doanh nghieäp • 58% soá doanh nghieäp ñöôïc hoûi cho bieát hoï ñaõ töøng bò taùc ñoäng xaáu do vieäc thöïc hieän coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp khoâng toát ôû chính doanh nghieäp cuûa hoï hoaëc laø ôû caùc doanh nghieäp khaùc

4. Phöông phaùp khaûo saùt • Chuùng toâi söû duïng moät baûng caâu hoûi chi tieát, vaø tieán haønh phoûng vaán vôùi hôn 70 doanh nghieäp trong thôøi gian hai thaùng vöøa qua • Baûng caâu hoûi ñeà caäp tôùi haàu heát caùc vaán ñeà cuûa coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp, bao goàm: • quyeàn lôïi cuûa coå ñoâng vaø vieäc ñoái xöû ñoái vôùi coå ñoâng • vai troø vaø traùch nhieäm cuûa Hoäi ñoàng Quaûn trò • vai troø vaø traùch nhieäm cuûa Ban Kieåm soaùt • vai troø vaø traùch nhieäm cuûa caùc Caùn boä Quaûn lyù Cao caáp • giao dòch giöõa caùc beân coù lieân quan, vaø caùc vaán ñeà veà nhöõng xung ñoät lôïi ích tieàm aån • coâng boá thoâng tin vaø vieäc minh baïch cuûa coâng ty • Chuùng toâi cuõng thu thaäp yù kieán ñaùnh giaù cuõng nhö caùc quan ñieåm cuûa caùc doanh nghieäp veà ñeà moâi tröôøng phaùp lyù vaø kinh doanh lieân quan ñeán QTDN ôû Vieät Nam

5. Maãu khaûo saùt • Quy moâ trung bình cuûa doanh nghieäp: • 1.140 lao ñoäng • toång taøi saûn VNÑ 195 tyû (US$ 12,4 trieäu) • doanh thu VNÑ 367 tyû (US$ 23,2 trieäu) • Loaïi hình sôû höõu: • Doanh nghieäp Nhaø nöôùc (DNNN) 44% • Doanh nghieäp Nhaø nöôùc Coå phaàn hoùa 36% • Doanh nghieäp Coå phaàn 16% • Doanh nghieäp Nieâm yeát 4% • Ñòa phöông: • 56% taïi Haø Noäi vaø caùc tænh laân caän • 44% taïi T.P Hoà Chí Minh vaø caùc tænh laân caän

6. Maãu khaûo saùt (tieáp theo) • Caùc lónh vöïc kinh doanh chính: • xaây döïng vaø vaät lieäu xaây döïng 13% • cô khí, saûn xuaát saûn phaåm kim loaïi 9% • löông thöïc vaø cheá bieán thöïc phaåm 7% • vaän taûi 6% • naêng löôïng vaø saûn xuaát ñieän 4% • xaêng daàu 4% • saûn phaåm goã vaø thuû coâng myõ ngheä 4% • nhöïa, hoùa chaát 3% • saûn phaåm ñieän vaø ñieän töû 3% • vieãn thoâng 3% • [khoâng coù caùc CT hoaït ñoäng trong lónh vöïc thöông maïi thuaàn tuùy]

7. Haïn cheá cuûa maãu khaûo saùt vaø keát quaû nghieân cöùu • Caùc coâng ty saün saøng tham gia phoûng vaán thöôøng laø caùc coâng ty ñaõ thöïc hieän toát coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp • Caùc DNNN saün loøng hôn (hay thaáy coù nghóa vuï hôn) trong vieäc nhaän traû lôøi phoûng vaán • Haàu heát caùc phoûng vaán thöïc hieän vôùi ñaïi dieän caùc caùn boä quaûn lyù cuûa doanh nghieäp, chöù khoâng phaûi vôùi coå ñoâng hoaëc caùc ñoái töôïng khaùc • Caùc keát quaû thu ñuôïc môùi chæ taäp trung chuû yeáu veà khía caïnh “formal” thuû tuïc, vaên baûn, chöù chöa noùi leân ñöôïc thöïc chaát thöïc thi hoaït ñoäng quaûn trò cuûa doanh nghieäp (khía caïnh “informal”) • Ñaây môùi chæ laø nhöõng keát quaû sô boä

8. Caùc phaùt hieän: Quaûn trò doanh nghieäp laø moät khaùi nieäm môùi ôû Vieät Nam • Thuaät ngöõ “Quaûn trò Doanh nghieäp” vaãn hay bò nhaàm laãn vaø chöa ñöôïc söû duïng nhö moät thuaät ngöõ chính thöùc, phoå bieán ôû Vieät Nam • Chæ 26% ngöôøi traû lôøi phoûng vaán cho raèng caùc doanh nhaân Vieät Nam ñaõ hieåu caùc khaùi nieäm vaø nguyeân taéc cô baûn cuûa quaûn trò doanh nghieäp • Coù söï nhaàm laãn giöõa “quaûn trò” vôùi “quaûn lyù” • Loaïi hình coâng ty coå phaàn vaãn coøn raát môùi meû ôû Vieät Nam, vaø caùc coâng ty coå phaàn vaø coå phaàn hoùa coøn raát treû

9. Haàu heát caùc coâng ty quy ñònh töông ñoái ñaày ñuû caùc thuû tuïc, quy cheá vaø chính saùch lieân quan ñeán QTDN (formal) • hôn 90% caùc doanh nghieäp ñöôïc phoûng vaán coù baûn ñieàu leä coâng ty hay caùc vaên baûn töông ñöông vaø baûn ñieàu leä ñaõ bao quaùt tôùi haàu heát caùc noäi dung quan troïng cuûa quaûn trò doanh nghieäp • hôn 94% caùc coâng ty ñaõ coù caùc quy ñònh baèng vaên baûn veà vai troø vaø traùch nhieäm cuûa Toång Giaùm ñoác, Keá toaùn tröôûng/ Giaùm ñoác taøi chính, vaø caùc chöùc vuï quaûn lyù cao caáp khaùc • haàu heát caùc coâng ty coù tieán haønh caùc Ñaïi hoäi Coå ñoâng Thöôøng nieân, vaø coù quy ñònh roõ veà quyeàn cuûa coå ñoâng (ví duï: moät coå phieáu töông ñöông vôùi moät phieáu baàu vaø ñöôïc höôûng phaàn coå töùc nhö nhau)

10. Haàu heát caùc coâng ty quy ñònh töông ñoái ñaày ñuû caùc thuû tuïc, quy cheá vaø chính saùch lieân quan ñeán QTDN (formal)…tieáp theo • Haàu heát caùc ñieàu leä ñeà caäp ñeán: • vai troø vaø traùch nhieäm cuûa caùc caùn boä quaûn lyù, • baùo caùo taøi chính keá toaùn, • söû duïng vaø tuyeån duïng lao ñoäng • thuû tuïc traû coå töùc • toå chöùc ñaïi hoäi coå ñoâng vaø quyeàn cuûa coå ñoâng • vai troø vaø traùch nhieäm cuûa Hoäi ñoàng Quaûn trò • … Nhöng khoâng coù nghóa raèng taát caû caùc coâng ty ñaõ thöïc hieän toát coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp

11. Vai troø cuûa Ban kieåm soaùt coøn yeáu • 36% caùc coâng ty được hỏiø hoaøn toaøn ñoàng yù hoặc tương đối đồng yù vôùi nhaän ñònh “Treân thöïc teá, Ban Kieåm soaùt coù raát ít quyeàn haïn. Noù môùi chæ ñöôïc quy ñònh treân danh nghóa do yeâu caàu cuûa phaùp luaät” • chæ khoaûng 50% coâng ty cho raèng treân thöïc teá Ban Kieåm soaùt ñaõ thöïc hieän moät caùch hieäu quaû vai troø vaø chöùc naêng cuûa mình

12. Giao dòch giöõa caùc beân coù lieân quan vaø caùc xung ñoät lôïi ích tieàm aån • Giao dòch giöõa caùc beân coù lieân quan vaø xung ñoät lôïi ích tieàm aån laø moät trong nhöõng vaán ñeà nghieâm troïng nhaát cuûa coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam • Theo yù kieán cuûa caùc doanh nghieäp thì giao dòch vôùi caùc beân coù lieân quan vaø xung ñoät lôïi ích tieàm aån ñöùng thöù hai trong soá caùc vaán ñeà hay xaûy ra nhaát trong thöïc tieãn quaûn trò doanh nghieäp • chæ coù 29% caùc coâng ty coù caùc quy ñònh hay höôùng daãn rieâng baèng vaên baûn ñoái vôùi vaán ñeà giao dòch giöõa caùc beân coù lieân quan • trong soá ñoù, 89% coâng ty noùi raèng hoï hoaøn toaøn tuaân thuû hay nhìn chung laø tuaân thuû caùc vaên baûn naøy trong thöïc tieãn • 62% caùc DNNN ñoàng yù vôùi nhaän ñònh “hieän töôïng trích hoa hoàng, “laïi quaû” cho caù nhaân laø phoå bieán”

13. DNNN: giöõa thò tröôøng vaø haønh chính • DNNN vaãn chòu söï leâï thuoäc ôû möùc ñoä lôùn vaøo caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc caáp treân • gaàn 40% caùc DNNN trong maãu noùi raèng hoï bò aùp ñaët caùc chæ tieâu kinh doanh töø caáp treân • 62% ñoàng yù raèng DNNN laø khoâng coù chuû sôû höõu “thöïc söï” • gaàn 2/3 soá ngöôøi traû lôøi cho raèng “cô cheá xin-cho” vaãn coøn toàn taïi moät caùch khaù phoå bieán • … vaø 87% cho raèng moái quan heä caù nhaân vôùi caùc cô quan nhaø nöôùc caáp treân laø quan troïng hay raát quan troïng

14. DNNN: giöõa thò tröôøng vaø haønh chính (tieáp theo…) • Giaùm ñoác caùc DNNN noùi raèng hoï coù quaù nhieàu traùch nhieäm, nhöng laïi khoâng ñöôïc giao ñuû quyeàn haïn ñeå ñieàu haønh coâng ty theo vôùi caùc quy luaät cuûa thò tröôøng • 77% noùi raèng coù nhieàu vieäc maø quy ñònh phaùp luaät cho pheùp, nhöng trong thöïc teá caùc giaùm ñoác laïi raát khoù coù theå thöïc thi caùc quyeàn ñoù (nhö vieäc sa thaûi lao ñoäng) • 70% ñoàng yù vôùi nhaän ñònh laø caùc DNNN thöôøng muoán duy trì tình traïng “khoâng loã, nhöng chæ laõi chuùt ít” • Maëc duø soá löôïng caùc DNNN laø lôùn hôn trong maãu nghieân cöùu, nhöng coù ñeán 64% tyû leä ngöôøi traû lôøi cho raèng DNNN chöa thöïc hieän toát coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp

15. Caùc coâng ty Coå phaàn hoùa: coøn nhieàu ñieåm gioáng vôùi DNNN • Nhaø nöôùc vaãn naém giöõ phaàn voán sôû höõu lôùn trong caùc doanh nghieäp coå phaàn hoùa • Toång Giaùm ñoác cuûa 12 doanh nghieäp (55% soá doanh nghieäp coå phaàn hoùa vaãn coøn coù phaàn voán sôû höõu nhaø nöôùc) cuõng ñoàng thôøi laø ngöôøi ñaïi dieän cho phaàn voán Nhaø nöôùc trong caùc doanh nghieäp ñoù • Moät phaàn ba (33%) noùi raèng vieäc nhaø nöôùc coøn giöõ coå phaàn trong coâng ty CPH coù aûnh höôûng khoâng toát tôùi hoaït ñoäng cuûa coâng ty • Nhìn chung doanh nghieäp coå phaàn hoùa vaãn coøn bò aûnh höôûng nhieàu töø caùch quaûn lyù cuõ

16. Caùc coâng ty Coå phaàn: nhoû vaø non treû • Caùc coâng ty coå phaàn coù quy moâ nhoû, vôùi voán chuû sôû höõu trung bình 27 tyû ñoàng, toång taøi saûn trung bình 157 tyû ñoàng • Trong soá 11 coâng ty ñöôïc hoûi, 4 coâng ty coù ít hôn 10 coå ñoâng • Coù moät coâng ty chæ coù moät coå ñoâng thöïc söï • Toång Giaùm ñoác cuûa 7 trong soá 11 coâng ty (64%) ñöôïc hoûi cuõng ñoàng thôøi laø chuû tòch Hoäi ñoàng Quaûn trò • Caùc coâng ty coå phaàn thöôøng côûi môû hôn vaø hoï caûm thaáy hoïc hoûi ñöôïc caùi gì ñoù trong quaù trình phoûng vaán

17. Ñaùnh giaù veà taàm quan troïng cuûa coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp • 95% caùc coâng ty ñaùnh giaù coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp laø quan troïng hay raát quan troïng so vôùi caùc hoaït ñoäng taùc nghieäp khaùc cuûa doanh nghieäp • 88% caùc coâng ty cho raèng chính phuû neân daønh öu tieân cao cho vieäc caûi thieän coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp

18. Ñaùnh giaù veà moâi tröôøng phaùp lyù • Ña soá caùc coâng ty cho raèng • caùc quy ñònh vaø luaät leä hieän haønh ôû Vieät Nam ñaõ chöa coù ñaày ñuû höôùng daãn cho caùc vaán ñeà veà quaûn trò doanh nghieäp • caùc quy ñònh vaø luaät leä hieän haønh veà quaûn trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam chöa ñöôïc tuaân thuû chaët cheõ • Caùc coâng ty khoâng coù ñuû caùc hieåu bieát vaø thoâng tin veà quaûn trò doanh nghieäp • Thieáu caùc höôùng daãn veà maët phaùp lyù lieân quan ñeán quaûn trò doanh nghieäp

19. Ñaùnh giaù veà caùc vaán ñeà thöôøng hay xaûy ra trong QTDN • Hoäi ñoàng Quaûn trò chöa thöïc hieän toát vai troø vaø chöùc naêng cuûa mình vaø vieäc khoâng minh baïch thoâng tin • Giao dòch vôùi caùc beân lieân quan vaø xung ñoät veà lôïi ích tieàm aån • Ban Kieåm soaùt chöa thöïc hieän toát vai troø chöùc naêng • Caùc caùn boä quaûn lyù cao caáp khoâng thöïc hieän toát vai troø chöùc naêng (tuy nhieân caùc ñaùnh giaù veà vaán ñeà naøy coù theå ñaõ bò thieân leäch) • Ñoái xöû khoâng coâng baèng vôùi caùc coå ñoâng laø vaán ñeà ít xaûy ra

20. YÙ kieán cuûa caùc coâng ty veà caùc bieän phaùp caûi thieän coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp • Tieán haønh ñaøo taïo theâm cho caùc giaùm ñoác vaø caùn boä quaûn lyù cao caáp veà quaûn trò doanh nghieäp • 51% caùc coâng ty cho raèng raát khoù tìm nhöõng ñöôïc nhöõng thaønh vieân HÑQT gioûi • Thöïc thi chaët cheõ hôn caùc luaät leä hay quy ñònh hieän haønh veà quaûn trò doanh nghieäp • Caûi caùch coâng taùc thöïc thi thueá ñeå doanh nghieäp coù theå minh baïch hôn veà taøi chính • Ñöa ra cô cheá thöôûng daønh cho caùc coâng ty thöïc hieän toát coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp • Chính phuû neâu göông toát thoâng qua caùc hoaït ñoäng quaûn lyù kinh teá cuûa mình

21. Böôùc tieáp theo...? • Trong giai ñoaïn khaûo saùt tieáp theo, chuùng toâi döï ñònh seõ taäp trung vaøo caùc vaán ñeà chuû yeáu ruùt ra töø giai ñoaïn thöù nhaát, vaø seõ tieán haønh caùc nghieân cöùu chuyeân saâu hôn veà caùc vaán ñeà ñoù... • … tieán haønh nghieân cöùu vôùi moät nhoùm maãu nhoû hôn • tieán haønh phoûng vaán nhieàu caù nhaân trong cuøng moät coâng ty • coá gaéng naém baét toát hôn ve thöïc chaát thöïc tieãn quaûn trò doanh nghieäp • Muïc tieâu cuoái cuøng cuûa nghieân cöùu laø ñöa ra caùc khuyeán nghò mang tính thöïc tieãn ñeå aùp duïng trong vieäc caûi thieän coâng taùc quaûn trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam

22. Xin caùm ôn!