Polskie prawo autorskie dla bibliotek cyfrowych - wybrane zagadnienia

1. Polskie prawo autorskie dla bibliotek cyfrowych - wybrane zagadnienia Biblioteka Narodowa – Warszawa, dnia 18 czerwca 2010 r. Seminarium prawne dla bibliotekarzy cyfrowych dr Sybilla Stanisławska - Kloc Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

2. Wprowadzenie – podstawa prawna • Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 r. (t.j. Dz. U. z 2006, nr 90, poz. 631, ze zm.) • Przedmiot ochrony: a) utwór; b) przedmioty praw pokrewnych (artystyczne wykonania, fonogramy (nagrania dźwiękowe), wideogramy, prawa do nadań stacji radiowych i telewizyjnych, prawa do pierwszych wydań oraz wydań krytycznych i naukowych) • Dyrektywa 2001/29/WEParlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. o ujednoliceniu niektórych aspektów prawa autorskiego oraz praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym. • Green paper - Zielona Księga - prawo autorskie w gospodarce opartej na wiedzy - z dnia 16 lipca 2008 r. • Rekomendacje Komisji z dnia 24 sierpnia 2006 r. w sprawie digitalizacji i udostępniania w Internecie dorobku kulturowego oraz w sprawie ochrony zasobów cyfrowych (2006/585/WE Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

3. Prawo autorskie a biblioteki cyfrowe 1. Znaczenie postępu technicznego dla sfery prawa autorskiego i praw pokrewnych 2. Green Paper - Zielona Księga - prawo autorskie w gospodarce opartej na wiedzy - z dnia 16 lipca 2008 r. • potrzeba promowania swobodnego przepływu wiedzy i innowacji jako “piątej swobody” na jednolitym rynku • zauważone dwa główne problemy: wytwarzanie cyfrowych kopii materiałów przechowywanych w kolekcjach instytucji oraz dostarczenie tych kopii użytkownikom drogą elektroniczną; problematyka utworów osieroconych • wyjątki i ograniczenia od prawa autorskiego (tzw. dozwolony użytek), które mają największe znaczenie dla rozpowszechniania wiedzy, rozważenie konieczności zmiany tych wyjątków w związku z nastaniem ery przekazu cyfrowego. 3. Interpretacja polskiego prawa autorskiego z uwzględnieniem regulacji unijnych Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

4. Biblioteka cyfrowa Biblioteka cyfrowych (ujmowana całościowo) może podlegać ochronie jako: • utwór – zbiór, baza danych, o ile przyjęty w niej dobór układ, zestawienie ma charakter twórczy (art 3 pr. aut.) • baza danych chroniona tzw. prawem sui generis na podstawie ustawy o ochronie baz danych z 2001 r. Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

5. Tworzenie biblioteki cyfrowej Etap tworzenia biblioteki cyfrowej: - digitalizacja utworu – dokonanie zapisu w formie cyfrowej, stanowi czynność techniczną, • digitalizacja (cyfryzacja) to forma zwielokrotnienia utworu objęta monopolem autorskoprawnym • digitalizacja (zmiana formatu utworu) nie jest opracowaniem, nie skutkuje powstaniem po stronie osoby dokonującej digitalizacji tzw. praw zależnych (art. 2 pr. aut.) • digitalizacja, co do zasady, nie wpływa na przedłużenie czasu trwania utworu (wersja tradycyjna, jak i cyfrowa tego samego utworu są chronione przez okres życia twórcy i 70 lat po jego śmierci) Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

6. Udostępnianie zasobów bibliotek cyfrowych Etap udostępniania zbiorów przez biblioteki cyfrowe: - udostępnianie cyfrowej wersji utworu w internecie, intranecie (wirtualizacja) to forma udostępniania publicznego, rozpowszechniania utworu • udostępnianie publiczne utworu (udostępnianie utworu w czasie i miejscu wybranym przez użytkownika) objęte jest monopolem autorskoprawnym • rozpowszechnianie, publiczne udostępnianie utworu za pośrednictwem bibliotek cyfrowych – jako odrębne pole eksploatacji w rozumieniu art. 50 pr. aut. Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

7. Treść praw autorskich 1. Prawa przysługujące twórcy: • autorskie prawa osobiste (art. 16 pr. aut.) • autorskie prawa majątkowe (art. 17 i 50 pr. aut.) 2. Autorskie prawa osobiste a biblioteki cyfrowe: • prawo twórcy do autorstwa • prawo twórcy do rzetelnego wykorzystania utworu Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

8. Podstawa prawna korzystania z utworów Podstawę prawną udostępniania utworów, gdy trwają autorskie prawa majątkowe stanowią: • umowa z podmiotem prawa (autorem lub jego spadkobiercą, innym podmiotem prawa): licencyjna, przenosząca prawa • przepisy dotyczące dozwolonego użytku • licencje typu Creative Commons • umowa z organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

9. Podstawa prawna korzystania z utworów – dozwolony użytek Dozwolony użytek utworów – art. 23- 35 pr. aut. • co do zasady żadna z form dozwolonego użytku nie stanowi podstawy do nieograniczonego udostępniania cyfrowych wersji utworów (do których nie wygasły majątkowe prawa autorskie) w internecie • instytucje oświatowe i naukowe mogą udostępniać utwory w celach dydaktycznych i prowadzenia własnych badan (art. 27 pr. aut.) • biblioteki archiwa, szkoły – mogą udostępniać swoje zbiory cyfrowe - ale tylko dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek (art. 28 pr. aut.) Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

10. Dozwolony użytek z art. 28 pr. aut. Uprawnienia bibliotek na podstawie art. 28 pr. aut.: • udostępniania nieodpłatnego, w zakresie swoich zadań statutowych egzemplarzy utworów rozpowszechnionych • sporządzania lub zlecania sporządzania egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów • udostępniania zbiorów dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

11. Dozwolony użytek z art. 28 pr. aut. Granice dopuszczalnego zwielokrotniania utworu na podstawie art. 28 pkt 2 pr. aut. : • digitalizacja - zmiana formatu utworu • jaka jest dozwolona liczba sporządzanych kopii utworu ? • czy dopuszczalne jest skanowanie całej zawartości tradycyjnych zbiorów (retrodigitalizacja) ? • cel zwielokrotniania: uzupełnienie, zachowanie lub ochrona własnych zbiorów Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

12. Dozwolony użytek z art. 28 pr. aut. Granice dopuszczalnego wykorzystywania utworów na podstawie art. 28 pkt 3 pr. aut.: udostępnianie zbiorów dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek co należy rozumieć pod pojęciem : „teren tych jednostek” ? jak interpretować termin „cel badawczy lub poznawczy” ? Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

13. Utwory „osierocone” w bibliotekach cyfrowych Problem wykorzystywania w bibliotekach cyfrowych utworów „osieroconych” : - brak szczegółowej polskiej regulacji dotyczącej utworów osieroconych (wyj. art. 33 (3) pr. aut.) • praktyka w zakresie wykorzystywania utworów osieroconych • proponowane rozwiązania prawne dot. utworów „osieroconych” Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

14. . Dziękuję Państwu za uwagę ! Kontakt: sybilla.stanislawska-kloc@uj.edu.pl Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ I