Sağlığın Geliştirilmesi Kavramı, Kapsamı ve Önemi

1. Sağlığın Geliştirilmesi Kavramı, Kapsamı ve Önemi

2. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Amaç: Katılımcıların sağlığın geliştirilmesi kavramı, önemi ve müdahale alanları hakkında bilgilendirilmesi amaçlanmıştır.

3. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Öğrenim Hedefleri: Bu oturumun sonunda katılımcılar; • Sağlığın geliştirilmesi kavramı konusunda bilgi verebilmeli ve önemini tartışabilmeli • Precede ve Procede yaklaşımını tartışabilmeli • Toplumun sağlığın geliştirilmesi çerçevesinde gereksinimlerinin belirlenmesini vurgulayabilmeli • Sağlığı geliştirme müdahale alanlarını belirleme yöntemini tartışabilmelidirler.

4. Sağlığın Geliştirilmesi Kavramı Sizce Nedir?

5. Sağlık ve Korunma İnsanlık tarihince kanıtlar mevcut… “Gılgamış Destanı- İÖ 3000 yıllarının ilk yarısında Mezopotamya’daki Uruk kentinde hüküm süren Kral Gılgamış’ın ölümsüzlük isteği ile yaşananlar”

6. Sağlığı Algılama Aşamaları TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi • Bulgusal ( Semptomatik ) • Dönem- XIX. YY a kadar sürme • Neden - Sonuç ilişkisi bilinmiyor. • 2. Laboratuvar Dönemi • 19. yy sonları / L. Pasteur • Hasta yok hastalık var • 3. Klinik Dönem • 1950’lere kadar süren dönem • Mikroorganizmalar farklı bireylerde farklı tablolar ile seyretmesinin fark edilmesi ve yaşam umudu • Hastalık yok hasta var

7. Sağlığı Algılama Aşamaları TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 4. Halk Sağlığı Dönemi 1950 ’lerden sonrası / 1948 DSÖ kuruluşu yaşanılan ortam / topluluk / aile önemi 5. Yeni Halk Sağlığı Dönemi Toplumsal iyilik

8. Tarihsel Çerçeve TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 1974  Lalonde Raporu 1977  DSÖ Herkes İçin Sağlık 1978  Alma Ata 1981  Avrupa Herkes İçin Sağlık 1986  Ottawa Sözleşmesi

9. Tarihsel Çerçeve TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 1986  Ottawa Sözleşmesi 1988  Adelaide 1991  Sundsvall 1997  Jakarta 2000  Mexico City 2005  Bangkok 2009  Nairobi

10. Alma-Ata Temel Sağlık Hizmetleri TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 9. Entegre Hizmet 1. Toplumsal Eşitlik 10. Multisektörel - Ekip Hizmeti 2. Çevreyle Bütünlük 11. Sağlık - Kalkınma İlişkisi 3. Yaşamın Bütünlüğü 4. Toplumsal Etmenler 12. Öz Sorumluluk 5. Hizmetin Boyutu 13. Halkın Katılımı 6. Korumaya Öncelik 14. Evrensellik 7. Risk Gruplarına Öncelik 15. Koşullara Uygunluk 8. Önemli Hastalıklara Öncelik

11. Etkinlikler Olarak TSH / En Az Bakım TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 1. Halkın sağlık eğitimi 2. Beslenme durumunun geliştirilmesi 3. Temiz su sağlanması ve sanitasyon 4. AÇS ve AP 5. Bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklama 6. Endemik hastalıkların kontrolü 7. Sık görülen hastalık ve yaralanmaların tedavisi 8. Temel ilaçların sağlanması 1978

12. 2000 Yılında Herkes için Sağlık Hedefleri TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Herkes İçin Sağlık ( Hedef 1 - 12 ) 1. Sağlıkta Hakkaniyet 2. Yıllara yaşam katmak 3. Özürlüler için daha iyi olanaklar 4. Hastalıkları ve sakatlıkları azaltmak 5. Kızamık, polio, neonatal tetanoz, difteri kongenital kızamıkçık, kongenital sifiliz ve yerel sıtmayı elimine etmek

13. Herkes İçin Sağlık ( Hedef 1 - 12 ) TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 6. Doğuşta beklenen yaşam umudunu artırmak 7. Bebek mortalitesini azaltmak 8. Maternal mortaliteyi azaltmak 9. Dolaşım sistemi hastalıklarıyla savaşmak 10. Kanserle savaşmak 11. Kazaları azaltmak 12. İntiharlardaki artışı durdurmak

14. Herkes İçin Sağlığa Yardım Eden Yaşam Biçimleri ( Hedef 13-17 ) TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 13. Sağlıklı kamu politikaları geliştirme 14. Sosyal destek sistemleri 15. Sağlıklı davranışlar için bilgi ve motivasyonu artırma 16. Olumlu sağlık davranışlarını destekleme - geliştirme 17. Sağlığa zarar veren davranışları azaltma

15. Sağlıklı Çevreler Üretme ( Hedef 18 - 25 ) TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 18. Sağlıklı çevrelere yönelik politikalar 19. Çevresel risklerin incelenmesi 20. Su kirliliğinin kontrolü 21. Hava kirliliğine karşı korunma 22. Gıda güvenliğinin geliştirilmesi 23. Zararlı atıklara karşı korunma 24. Konut koşullarının geliştirilmesi 25. İşle ilgili sağlık risklerine karşı korunma

16. Uygun Bakım Sunma ( Hedef 26 - 31 ) TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 26. TSH ‘ne dayanan bir sağlık bakım sistemi 27. Kaynakların gereksinime göre dağıtımı 28. Birincil tıbbi bakımı yeniden düzenleme 29. Ekip çalışmasını geliştirme 30. Hizmetleri eşgüdümleme 31. Hizmetlerin kalitesini sağlama

17. Sağlığın Gelişmesine Destek (Hedef 32 - 38 ) TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 32. HİS için araştırma temeli oluşturma 33. HİS için politikalar uygulama 34. Kaynak sunumu ve yönetimi 35. Sağlık enformasyon sistemleri ( SES ) 36. Personelin eğitimi ve yayılması 37. Sağlık sektörü dışındakilerin eğitimi 38. Sağlık teknolojilerinin değerlendirilmesi

18. Ottawa Sözleşmesi TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi • 1. Uluslararası Sağlığı Geliştirme Konferansı • Sözleşme yayınlamanın amacı 2000 YHİS • etkinliklerinin gerçekleştirilebilmesi. • Alma Ata ruhu daha da ileri götürülüyor.

19. Ottawa Sözleşmesi TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Sağlığın temel koşulları ve kaynakları • Barış • Barınma • Eğitim • Gıda • Gelir • Stabil bir ekosistem • Sürekliliği olan kaynaklar • Sosyal adalet ( Social Justice ) • Hakkaniyet ( equity ) 1986

20. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Ottawa Sözleşmesi • SAVUN ( Advocate )  KOLAYLAŞTIR ( Enable )  ARACI OL ( Mediate ) 1986

21. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi  SAVUN ( Advocate ) Sağlığın iyi olması / sosyal / ekonomik / bireysel gelişme için temel kaynak. Yaşam kalitesinin önemli öğesi Politik / ekonomik / sosyal / kültürel / çevresel / davranışsal / biyolojik faktörler. Sağlık için iyi ya da zararlı olabilir. Sağlığı Geliştirme savunma ile  bu faktörlerin iyi / uygun / olumlu olmasını amaçlar. Ottawa

22. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi  KOLAYLAŞTIR ( Enable ) Sağlığı Geliştirme sağlıkta hakkaniyete odaklanır. Sağlığı Geliştirme etkinlikleri farklılıkları  ( mevcut sağ. durumunda ) / tüm insanlara eşit olanaklar ve kaynaklar sağlama  sağlık potansiyellerini tamamıyla gerçekleştirebilmeleri için. Destekleyici çevreler / bilgiye ulaşabilme / yaşam becerileri ve sağlıklı seçim yapabilme olanakları. Ottawa

23. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi  ARACI OL ( Mediate ) Ön koşullar ve beklentiler yalnızca sağlık sektörünce gerçekleştirilemez. Daha da önemlisi Sağlığı Geliştirme bütün ilgili tarafların koordine - eşgüdümlü etkinliğini gereksinir  Hükümetler / Sağlık ve diğer sosyal ve ekonomik sektörler / hükümet dışı ve gönüllü kuruluşlar / yerel otoriteler / endüstri ve medya / insanlar  birey - kişi olarak / profesyonel ve sosyal gruplar. Ottawa

24.  Sağlığı geliştirme, insanları sağlıklarını geliştirme ve daha çok kontrol etme konusunda yetkinleştirme işlemi / süreci TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi  Sağlık, fiziksel kapasitelere olduğu kadar; sosyal ve kişisel kaynaklara da önem veren pozitif bir kavram.  Bundan ötürü sağlığı geliştirme yalnızca sağlık sektörünün sorumluluğu değil  sağlıklı yaşam biçimleri ile iyiliğin ötesinde.  Sağlığı geliştirme herkes için sağlığın bir yolu olarak görülüyor.  Sağlık da bir sonuç olmaktan çok gündelik yaşam için bir kaynak olarak görülüyor. Ottawa

25. Ottawa Sözleşmesi TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Sağlığı Geliştirme Etkinlikleri 1. Sağlıklı Kamu Politikaları Oluştur 2. Destekleyici Çevreler Yarat 3. Toplum Etkinliklerini Güçlendir 4. Kişisel Becerileri Geliştir 5. Sağlık Hizmetlerini Yeniden Düzenle 1986

26. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Sağlığı Geliştirme Etkinlikleri 1. Sağlıklı Kamu Politikaları Oluştur  Amaç; daha sağlıklı seçimi, daha kolay seçim yapmak  Politika yapıcılar için de ! 2. Destekleyici Çevreler Yarat Sgel güvenli / sitümüle eden / doyuran  doyum sağlayan ve zevklendiren ( eğlendirici ) yaşam & çevre koşulları. 3. Toplum Etkinliklerini Güçlendir  Bilgi verme / sağlık e / yaşam becerilerini güçlendirme yoluyla  kişisel ve sosyal gelişme. Ottawa

27. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Sağlığı Geliştirme Etkinlikleri 4. Kişisel Becerileri Geliştir  Okulda / evde / işte / yerleşimlerde kronik hastalıklar ve yaralanmalarla başa çıkma toplam  etkinliğini gerektirir. 5. Sağlık Hizmetlerini Yeniden Düzenle  Bireylerin ve toplulukların daha sağlıklı  yaşam gereksinimlerini dikkate alan  kucaklayan  sağlık sektörü ile  daha geniş sosyal - politik - ekonomik ve fizik çevre bileşenleri arasında açık kanallar oluşturan biçimde yapılanması. Ottawa

28. Adelaide Konferansı TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Sağlıklı Kamu Politikaları Ottawa’nınetkinlikleri birbirinden bağımsızdır ancak sağlıklı kamu politikaları diğer dört etkinliği olanaklı kılar 1988

29. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Adelaide Konferansı • Sağlıklı Kamu Politikası • Sağlığın değeri • Hakkaniyet, ulaşılabilirlik ve gelişme (dev) • Sağlığıntanınması (accountability) • Sağlık bakımı (daha öteye) • Politika sürecinin ortakları • Eylem alanları 1988

30. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Adelaide Konferansı • Sağlıklı kamu politikaları için anahtar eylem alanları: • Kadınların sağlığının desteklenmesi • Gıda ve beslenme • Tütün ve alkol • Destekleyici çevreler yaratmak 1988

31. Sundsvall Konferansı TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 3. Sağlığı Geliştirme Konferansı Sağlık ve fizik çevre Destekleyici Çevreler Yaratmak- sosyal, kültürel, ekonomik, ruhsal, politik ve ideolojik boyutları Altı ayrı alan- eğitim, gıda ve beslenme, konut ve yakın çevre, iş, ulaşım, sosyal destek ve bakım. 1991

32. Jakarta Bildirgesi TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi • 4. Sağlığı GeliştirmeKonferansı • Yeni Bir Alan için Yeni Oyuncular • 21.Yüzyılda Sağlığı Geliştirme Sürdürme Toplantısı • Sağlığın ön koşulları barış, barınma, eğitim, sosyal güvenlik, sosyal ilişkiler, gıda, gelir, kadının güçlenmesi, sürdürülebilir bir ekosistem, sürdürülebilir kaynak kullanımı, sosyal adalet, insan haklarına saygı ve hakkaniyettir. 1997

33. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Jakarta Bildirgesi • Yoksulluk sağlık için en büyük tehdittir. • Kentleşme, • Yaşlı insanların sayısındaki artış, • Kronik hastalıkların artan prevalansı tüm ülkelerde yeni sorunlar yaratmaktadır. 1997

34. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Jakarta Bildirgesi • 21.Yüzyılda Sağlığı Geliştirme için öncelikler: • Sağlık için sosyal sorumluluğu geliştirmek, • Sağlığın gelişimi için yatırımları artırmak, • Sağlık için ortaklığı sağlamlaştırmak ve genişletmek, • Toplumun kapasitesini artırmak ve bireyi güçlendirmek. 1997

35. Bangkok Sözleşmesi TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 6. Sağlığı Geliştirme Konferansı Ottawa’dan bu yana Sağlığı Geliştirme açısından küresel sorunlar belirgin bir şekilde değişmiştir. 2005

36. Bangkok Sözleşmesi TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi • Sağlığı etkileyen kritik etmenler: • Ülkelerde ve ülkeler arasında artan eşitsizlikler • Yeni tüketim ve iletişim örüntüleri • Ticarileşme • Küresel ve çevresel değişim • Kentleşme 2005

37. Nairobi Konferansı- Yedinci Küresel Sağlığı Geliştirme Konferansı TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi • Toplumun güçlendirilmesi, • Sağlık okur-yazarlığı ve sağlığı geliştirme, • Sağlığı geliştiren sağlık sistemleri, • Sağlıkta hakkaniyet için harekete geçme, • Sağlığı geliştirme için kapasite oluşturma konularına vurgu yapılmıştır. 2009

38. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi

39. Türkiye?

40. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi

41. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Türkiye Ulusal Düzeyde Ölüme Neden Olan İlk 20 Hastalığın % Dağılımı (Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Çalışması, 2000, Türkiye)

42. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Sağlığın Geliştirilmesi Müdahale Alanları • Sağlık Durumu • Kronik hastalıklar • Genel sağlık durumu algısı • Sağlık hizmeti kullanımı • Sağlığı geliştirme davranışları • Kadınlarda sağlığın geliştirilmesi • Erkeklerde sağlığın geliştirilmesi • Çocuklarda sağlığın geliştirilmesi • Ağız diş sağlığı • Sağlığı geliştirme programları • Kan basıncı kontrolü • Ruh sağlığı • Fiziksel aktivite • Beslenme • Tütün kullanım • Alkol kullanımı • Madde kullanımı • Yol güvenliği , • Ev ve iş kazaları • İlkyardım bilinci • Hijyen • Akılcı ilaç kullanımı • Çevre sağlığı (şehir ergonomisi, sağlığı geliştiren şehirler vb.) • Toplumdaki öncelikli gruplar (engelli, yaşlı, işsiz, düşük sosyoekonomik düzeyi olanlar, okuryazar olmayanlar, kırsal alanda yaşayanlar vb.) • Okullarda sağlığın geliştirilmesi • İşyerlerinin sağlığı geliştirme durumu • Üreme sağlığı • Sosyal ilişkiler • Afet bilinci

43. Bölgelere Göre Antropometrik Ölçümler (-2 SD Altı)(%) (2003) TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Kaynak: HÜNNE

44. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi • Sağlığı Geliştirme • Korumanın Ötesinde • Temel koruma • Primer koruma • Sekonder koruma • Tersiyer koruma

45. Precede TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Proceed

46. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Sağlığın Geliştirilmesi Programlarının Planlanması, Uygulanması ve Değerlendirilmesi • Sosyal değerlendirme • Sorunun önemi • Toplumun bakış açısı • Sorunun önceliği Precede

47. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 2. Aşama: Epidemiyolojik Değerlendirme Toplumda sağlıkla ilgili sorunların dağılımını ve sıklığının analizinde kullanılır. Bu aşamada sağlık sorununun yaşam kalitesi ile olan ilişkisi de değerlendirilir. Değerlendirme sırasında ölümlülük, hastalık, sakatlık, doğurganlık, insidans ve prevalans verisi değerlendirilir. Elde edilen sorunların ne kadar önemli bir halk sağlığı sorunu olduğuna karar verilir. Precede

48. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 3.Aşama: Davranış ve Çevrenin Tanısı  • İkinci aşamada elde edilen sağlık sorunlarının davranış ve çevreyle olan ilişkisi irdelenir. • Risk durumlarının belirleyici olan sağlık ve çevre etmenlerinin müdahalelere ne kadar yanıt vereceği incelenmelidir. (“önemli” ve “değiştirilebileceği” ) • Davranış ve çevreye yönelik planlanan müdahalelerin sonuçları ne kadar etkileyebileceği mutlaka çalışılmalıdır. • Bu müdahaleler için kim ne kadar biliyor ya da inanıyor? ne kadar ve ne zaman başarabilir? Bu iş için mevcut kaynaklar nelerdir? Precede

49. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 4. Aşama: Eğitim ve Organizasyon • Nedensel etmenleri belirledikten sonra davranış ve çevreye yönelik müdahaleleri yapılması gerekmektedir • Hazırlayıcı etmenler, bilgi, tutum, değer, inanç ve algılamalardır. • Olanak sağlayıcı etmenler çevre ve kişi kaynakları, ulaşılabilirlik, karşılanabilirlik gibi durumlardır. Yani program, para, zaman, olanak ve yasalar değerlendirilir. • Güçlendirici etmenler ise pozitif ve negatif etkileyebilecek akran, aile, medya ve yasalardır. Precede

50. TSM Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi 5. Aşama: Yönetsel ve Politik Tanılar • Bütçe, işbirliği, zaman tablosu, örgüt yapısı, koordinasyon • Politika, kaynaklar, çevresel etmenlerin analizi sağlık programlarının gelişmesini destekleyebilir ya da engelleyebilir. • Sınırlılıklar ve engeller hakkında görüş oluşturulmalı, yöntem ve stratejiler konusunda en iyi ortak görüş sağlanmalı, kaynaklar da eylemlere göre tanımlanmalıdır. Precede