10. YILINDA çalIŞMA SÜRELERİNDE ESNEKLİK ÖNGÖREN HÜKÜMLERİN UYGULANMASI

1. 10. YILINDAçalIŞMA SÜRELERİNDE ESNEKLİK ÖNGÖREN HÜKÜMLERİN UYGULANMASI Prof. Dr. Tankut Centel KoçÜniversitesi HukukFakültesi

2. GİRİŞ İşyasalarınayöneltilenesnekliktenyoksunolmaeleştirisi>>>>> 2001 ekonomikkrizi>>>>> Esneklikhükümlerininönemi>>>>> Günümüzdegelinennokta

3. DENKLEŞTİRME KONSEPTİNİN GETİRİLİŞİ • Katı çalışmasüresianlayışı >>> çalışmasüreleriniesnekleştirme • Haftanınçalışılangünlerineeşitdağılım >>> ortalamahaftalıkçalışmasüresi • Fazlamesaiödemeyükükalktı >>> işçininücretindeazalmayok >>> talebindurumunagöreüretimiayarlamakmümkün • Taraflarınanlaşmışolmasışart>>> işçisendikalarınınkuşkucubakışı >>> denkleştirmeolanağındanyeterinceyararlanamama

4. TELAFİ ÇALIŞMASI KAVRAMININ KABULÜ • Klasikanlayış, telafikavramınayabancı • Telafiçalışması, mazeretizinlerinikolaylaştırıyorveişletmemaliyetlerinidüşürüyor • İş K. m. 64/I >> “zorunlunedenlerleişindurması, ulusalbayramvegeneltatillerdenönceveyasonraişyerinintatiledilmesiveyabenzernedenlerleişyerinde normal çalışmasürelerininönemliölçüdealtındaçalışılmasıveyatamamentatiledilmesiya da işçinintalebiüzerinekendisineizinverilmesihallerinde” >> iki ay içindetelafiçalışması (toplam 11 saatiaşmayacak + gündeüçsaatigeçmeyecek)

5. KISA ÇALIŞMA ESASININ BENİMSENMESİ • İş K. m. 65/I >>> “genelekonomikkrizveyazorlayıcısebeplerleişyerindekihaftalıkçalışmasürelerinigeçiciolarakönemliölçüdeazaltanveyaişyerindefaaliyetitamamenveyakısmengeçiciolarakdurduranişveren, durumuderhalgerekçeleriilebirlikteTürkiyeİşKurumu’na, varsatopluişsözleşmesitarafısendikayabiryazıilebildirir” >>> • KısaÇalışmaveKısaÇalışmaÖdeneğineİlişkinYönetmelik (2004) >>> • 5510 sK. m. 106 >>> kısmideğişiklik • 5763 sK. m. 37/a’ylayürürlüktenkalktıamaİşsizlik SK. ek m. 2 olarakvarlığınısürdürüyor • Kısaçalışmauygulaması

6. EKSİK ÇALIŞMANIN YASADAN ÇIKARTILIŞI • İş K. m. 63/son >>> “sağlıkkurallarıbakımındangündeancak 7.5 saatvedahaazçalışılmasıgerekenişler, ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığıileSağlıkBakanlığıtarafındanmüşterekenhazırlanacakbiryönetmelikledüzenlenir” >>> • İlgiliyönetmelik, 2004’de çıkartılıyor >>> • İş K. m. 63/son, İSG Kanunu m. 37’yle yürürlüktenkalkıyorama İSG Kanunu m. 30’un içinekonuluyor >>> Temmuz 2013’de ilgiliyeniyönetmelikkabulediliyor • İSG Kanunu, eksikçalışmadadahaçoksayıdakişiyikapsıyoramaİş K.’natabiolmayanişyerlerindeeksikçalışmaya ne ölçüdebaşvurulduğunusormakgerekir

7. FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMANIN AYIRDEDİLMESİ • “Kanundayazılıkoşullarçerçevesinde, haftalık 45 saatiaşançalışmalar” > fazlaçalışma • “Haftalıkçalışmasüresininsözleşmelerle 45 saatinaltındabelirlendiğidurumlarda .. ortalamahaftalıkçalışmasüresiniaşanve 45 saatekadaryapılançalışmalar” > fazlasürelerleçalışma • 90 dakikaserbestzaman >>> 75 dakikaserbestzaman • % 50 artışlıücret >>> % 25 artışlıücret • DahaöncekiYargıtayuygulamasınınyönlendirilmesi

8. SÜT İZNİ UYGULAMASI • Emzirmeizni >>> Sütizni • 1 yaşındanküçükçocuklarıngündetoplam 1.5 saatsüreyleemzirilmesi (İş K. m. 74/son) • Sorun, sütizninintanınmasıdeğil; sözkonusuizninesnekkullanımı • İznin ne kadarsüreyleve ne zamankullanılacağınıbelirlemeyetkisi, emziklikadınişçiyetanınıyor • Toptankullanım, yasayayabancı

9. İZNE ÇIKARMA UYGULAMALARI • Zorunluizinuygulaması >>> • Ücretliizin>>> sorunyaratmıyor • Ücretsizizin >>> çalışmakoşullarındaişçialeyhineesaslıdeğişiklik (yazılı + makulbirsüre > süregeçtiktensonrahaklınedenlefesih > kıdemtazminatı) Ücretsizizinuygulaması, gerekenesnekliktenyoksun >>> İş K. m. 22, esnekdeğil Kısaçalışmaveücretgarantifonundakiaksaklık, işletmeriskininişçiüzerindekalmasınayolaçıyorvekorumasızbirortamyaratıyor.

10. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ • Çalışmasüresineilişkinanlayış, değişikliğeuğramıştır. • İşçisendikalarınınihtiyatlıtutumuyüzünden, çalışmasüresinindenkleştirilmesindeçokfazlaadımatılamamıştır. • Telafiçalışmasından, azamiölçüdeyararlanılmaktadır. • Fazlasürelerleçalışmaçalışmakavramınayerverilmesi, her ikikesimaçısından da yararlıolmuştur, denebilir. • Ekonomikkrizlerekarşıkısaçalışmanınkabulüyerindeolmaklabirlikte, yönetselgüçlüklersözkonusukurumdanmarjinalyararsağlanmasınıolanaksızkılmıştır. • Günümüzdeesneklikkonusundagelinennokta, azımsanacakdüzeydedeğildir. Çalışmasürelerindesağlananesneklik, Türkiyeekonomisivegiderekçalışmayaşamının son 10 yıldakiekonomikkrizleriaşmasına belli ölçülerdeyardımcıolmuşvegerekenkatkıyısağlamıştır.