AZ ƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ MÜHƏNDİSLİK FAKÜLTƏSİ ENERGETİKA KADEDRASI

1. AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ MÜHƏNDİSLİK FAKÜLTƏSİENERGETİKA KADEDRASI FƏNN: ELEKTROTEXNİKA MÖVZU ELEKTRİK APARATLARI Mühazirəçi: dos.Məmmədov S.Z. Gəncə~2010 Elektrik aparatları

2. ƏDƏBİYYAT • K.Quluzadə “Elektrotexnika, elektrik avadanlığı və sənaye elektronikası” Maarif -1977 • N.S.Axundov, M.V.Yolçuyev “Elektrotexnika və elektronika” ADPY. Bakı- 2001 • Б.А.Волынский и др. «Електротехника» Энергоиздат. Москва – 1987 • А.Т.Блажкина « Общая електротехника » Энергоатомиздат. Ленинград - 1986 Elektrik aparatları

3. PLAN • Elektrik aparatlarının sinifləşdirilməsi • Relelərin vəzifələri və iş prinsipi • Avtomatik idarəetmə aparatları • Aralayıcılar • Paylayıcı quruluşlar və yarımstansiyalar Elektrik aparatları

4. Elektrik aparatlarının sinifləşdirilməsi Elektrik aparatları yerinə yetirdikləri vəzifələrə, ətraf mühitin təsiri, gərginliklərinə və cərəyanlarına görə bir neçə sinifə bölünürlər. I. Əsasən yerinə yetirdiyi vəzifəyə görə: 1. Kommutasiya aparatları; 2. Məhdudlaşdırıcı aparatlar; 3. Mühafizə aparatları; 4. İdarəetmə aparatları; 5. İşə buraxıcı aparatlar. II. Ətraf mühitin təsirinə görə: 1. Partlayışa davamlı; 2.Yanğına davamlılığına 3. Titrəməyə və tozlu hava mühitinə görə. III. Gərginliyə görə 0,4; 10 , 35, 110, 154, 220, 330 kV və i.a. görə siniflərə bölünürlər. Elektrik aparatları

5. Relelərin vəzifələri və iş prinsipi Relelər ölçü transformatorlarından (cərəyan və gərginlik) və dövrələrin müəyyən hissələrindən impulsları qəbul edərək onların siqnal lampalarına və ya əməliyyat aparatlarına, intiqal mexanizminə ötürən elektrik aparatlarıdır. Elektrik aparatları iş prinsipinə görə aşağıdakılara ayrılır: 1. Cərəyan releləri; 2. Gərginlik releləri; 3. İstilik releləri; 4. Zaman releləri. Konstruksiyalarına görə: Elektromaqnit və yarımkeçirici relelərinə ayrılır. Elektrik aparatları

6. Avtomatik idarəetmə aparatları İdarəetmə aparatlarına əsasən relelər aiddir. Relelər iş prinsipinə görə aşağıdakı siniflərə bölünür: 1. Cərəyan releləri; 2. Gərginlik releləri; 3. İstilik releləri; 4. Zaman releləri. Relelərə impulslar daxil olduqda onlar işləyərək əvvəlcədən nəzərdə tutulmuş uyğun dövrə hissəsinə komanda göndərir. Beləliklə, əvvəlcədən proqnozlaş- dırılmış hadisə baş verir. Avtomatik idarəetmələr yerli və distansion olurlar. Reaktorlar Reaktorlar elektrik sistem və şəbəkələrində qısaqapanma cərəyanlarını məhdudlaşdırmaq üçün istifadə edilən elektrk aparatlarıdır. Boşaldıcılar Sistemdə, şəbəkədə və transformatorların sıxaclarında gərgin- gərginliyin buraxıla bilən həddən artdığı halında nominaldan artıq liyi yerə ötürən elektrik aparatlarıdır. Yüksək gərginlikli açarlar Elektrik sistemlərində yüksək gərginlik xətlərini açıb-bağlamaq üçün yağ açarlarından istifadə edilir. Yağ açarlarında qövs yağın vasitəsi ilə söndürülür. Bu tip aparatlara kommutasiya aparatları deyilir. Elektrik aparatları

7. Aralayıcılar Onlar şəbəkədə və sistemdə adətən transformatorların qüsurları zamanı onların mühafizəsini təmin etmək üçün xətləri gərginliksiz iş rejimində yaylı inteqallar hesabına qısa müddət açmasını təmin edən aparatlardır. Paylayıcı quruluşlar və yarımstansiyalar Paylayıcı quruluşlar yarımstansiyanın bir hissəsini təşkil edir. O yalnız paylayıcı quruluşa daxil və xaric olan xətləri birləşdirir və onların aparatlarını özündə cəmləşdirir. Yarım stansiya isə ora daxil olan xətt və xətlərin gərginlik və cərəyanlarını (tezliyi sabit saxlamaqla) dəyişir və özündən sonrakı xətlərə ötürür. Yarımstansiya bu xətlərin kommutasiya məhdudlaşdırıcı idarə və mühafizə aparatlarını da özündə cəmləşdirir. Elektrik aparatları

8. Tərtib etdi: Energetika kafedrasının laborantı Mehtiyeva C.İ. Elektrik aparatları

9. Elektrik aparatları