Θέμα εργασίας : Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα Θεσσαλονίκη, Ακαδημαικό έτος 2010-2011,

1. Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Α..Π.Θ.Διδακτική της ΙστορίαςΔιδάσκουσα: κα Μαρία ΡεπούσηΦοιτήτρια: Βασιλική ΜαλγαρινούΕξάμηνο: Στ΄ ΑΕΜ: 7694 Θέμα εργασίας: Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα Θεσσαλονίκη, Ακαδημαικό έτος 2010-2011, Εαρινό εξάμηνο Διαδήλωση γυναικών μετά την Απελευθέρωση , με συνθήματα για την ισότητα, Σαμίου Δ.(2003), «Οι γυναίκες στον εμφύλιο: πολιτικοί αγώνες και ισότητα»,στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.265). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

2. Κεντρικό ιστορικό ερώτημα: Ποια είναι η πορεία και τα επιτεύγματα του ελληνικού φεμινιστικού κινήματος κατά την περίοδο 1920-1952;

3. Τάξη για την οποία προτείνεται η εργασία: Στ΄ • Διδακτικές ώρες που απαιτούνται: 6

4. Διδακτικοί στόχοι • Δηλωτικοί: τα παιδιά μαθαίνουν για τη δράση του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα, τις συνθήκες που το διαμόρφωσαν, για το ποια είναι τα επιτεύγματά του τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ποιες οι δυσκολίες που συνάντησε και έρχονται σε μια πρώτη επαφή με σημαντικές γυναικείες προσωπικότητες του φεμινιστικού κινήματος. Ιστορικά γεγονότα που θεωρούνται σημαντικά τίθενται προς μάθηση. Επιχειρείται διαθεματική προσέγγιση και άλλων γνωστικών αντικειμένων (μαθηματικών κτλ) μέσα από την ιστορία του φεμινιστικού κινήματος. • Μεθοδολογικοί: τα παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν τις πηγές κριτικά, ανάλογα με την πρόθεση δημιουργίας τους, τον/την συγγραφέα και να κρίνουν το κατά πόσο είναι αντικειμενικές ή όχι. Αντλούν πληροφορίες από τις ιστορικές πηγές που παρατίθενται, τις κατατάσσουν με βάση τον τύπο και τη μορφή τους και τον πρωτογενή ή δευτερογενή χαρακτήρα τους. Τις κατανοούν ανιχνεύοντας το κεντρικό θέμα της και την άποψη που εκφράζεται μέσω αυτών. • Εννοιολογικοί: προσπάθεια κατανόησης της έννοιας του φεμινισμού. • Μεταγνωστικοί: καλλιέργεια στάσεων που σχετίζονται με την ισότητα των δύο φύλων, αποφυγή σχετικών στερεοτύπων και διακρίσεων. Επιδιώκεται, επίσης, η κατάδειξη της σημασίας των πηγών για την ολόπλευρη και αντικειμενική γνώση ενός ζητήματος. Τα παιδιά, τέλος, κρίνουν το τι έχουν μάθει και ελέγχουν τη γνώση τους.

5. Ιστορικό σημείωμα Βρισκόμαστε στο 1920. Η ελληνική κοινωνία έχει δοκιμαστεί από συνεχείςπολεμικές περιπέτειες. Η σύσταση του πληθυσμού της έχει αλλάξει με την έλευση του προσφυγικού πληθυσμού από την Μικρά Ασία. Οι συνθήκες διαβίωσης της πλειοψηφίας του πληθυσμού ήταν δύσκολες τόσο στην πόλη όσο και στην ύπαιθρο.Ως προς τον γυναικείο πληθυσμό, όπως μαρτυρούν και οι απογραφές, ο αριθμός των γυναικών που εντάσσονται στις μισθωτές σχέσεις εργασίας αυξάνεται σταθερά. Επαγγέλματα όπως της δασκάλας ή της υπηρέτριας εξακολουθούν να κυριαρχούν, συγχρόνως όμως η συμμετοχή των γυναικών διευρύνεται και σε άλλους τομείς της οικονομίας όπως στις υπηρεσίες και τη βιομηχανία. Οι γυναίκες που μπαίνουν σ' αυτόν τον τελευταίο κλάδο είναι συνήθως μικρής ηλικίας, κατέχουν ανειδίκευτες θέσεις απασχόλησης, η παραμονή τους είναι βραχύχρονη και οι αμοιβές τους πολύ χαμηλές, συγκριτικά με εκείνες των αντρών· τα ημερομίσθιά τους ήταν τα μισά από των τελευταίων. Αρχίζει να τίθεται το ζήτημα που θα δώσει τον τόνο στη φεμινιστική κίνηση της επόμενης περιόδου, του Μεσοπολέμου: η διεκδίκηση της ψήφου για τις γυναίκες. Από: http://www.e-history.gr, τροποποιημένο

6. Δραστηριότητες 1)Σημειώνω όσες λέξεις μου έρχονται στο μυαλό με το άκουσμα της λέξης «φεμινισμός». Φεμινισμός

7. φεμινισμός: αντίληψη και κίνημα που επιδιώκει την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών και τη διεύρυνση του ρόλου της γυναίκας μέσα στην κοινωνία. Πηγή 1. (Μπαμπινιώτης, 2005) • 2) Αφού διαβάσω την παραπάνω πηγή, απαντώ στις ερωτήσεις: • α) Ταιριάζει κάποια από τις λέξεις που σημείωσα προηγουμένως με κάποιον από τους ορισμούς που δίνονται; • β) Πως ορίζεται ο φεμινισμός στις πηγές; Τον γράφω με δικά μου λόγια. • γ) Έχω δει ποτέ στην καθημερινή μου ζωή να γίνεται κάποια διάκριση σε βάρος κάποιας γυναίκας εξαιτίας του φύλου της; Συζητώ στη τάξη. • δ) Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα; Αν ναι, ποιες; Πως επηρεάζει ο πολιτισμός μας τις απόψεις μας; Συζητώ και με συμμαθητές /συμμαθήτριες και φίλους/φίλες μου που κατάγονται από άλλες χώρες.

8. Πηγή 2 Τι είναι η γυναίκα στην Ελλάδα; Σ’ όλες ανεξαιρέτως τις τάξεις, ένα πολύ δυστυχισμένο πλάσμα. Η Ελληνίδα της λεγόμενης ανωτέρας τάξης (η σημερινή «μεγαλοαστή») ζει μια ζωή τεχνητή, ψεύτικη, άβαθη, υποκριτική, χωρίς σκοπό και χωρίς νόημα. Καμμιά της πράξη, καμμιά της κίνηση, όχι μόνον δεν την προάγει ηθικά, όχι μόνον δεν πλουτίζει τον ψυχικό της κόσμο, αλλά και δεν την ευχαριστεί πάντοτε. Και πολύ φυσικά, αφού όλη της η ζωή είναι μια διαρκής πόζα. Δεν ηξεύρω αν και κοιμώμεναι ακόμα δεν φροντίζουν να λάβουν πόζαν.[…] Αν η Ελληνίδα της ανωτέρας τάξεως κάνει ζωή κουτή, άσκοπη, ψεύτικη, δεν είναι όμως και δυστυχισμένη σαν την Ελληνίδα της μεσαίας τάξεως. Αυτή είναι κυριολεκτικά τραγική. Ως κόρη, ζει με την διαρκή αγωνία, με τον διαρκή εφιάλτη του γάμου.[…]Διότι εις τον γάμον εισέρχεται μόνο ως γυνή, ουχί δε και ως άνθρωπος. Μόνον ως μέλλουσα μητήρ, όχι δε ως μέλλον σύντροφος, ως συνεργάτης, ως συναγωνιστής.[…] • Γλωσσάρι • πόζα (η) ουσ. φροντισμένη στάση που παίρνει κανείς προκειμένου να φωτογραφηθεί ή να χρησιμέψει ως μοντέλο ζωγράφου ή γλύπτη | (γεν.) στάση επιτηδευμένης σοβαρότητας ή απροσεξίας, προσποιητό ύφος: απειράριθμες παίρνετε πόζες (Κ. Καρυωτάκης) Παράσχος Κ. (1929), « Ο φεμινισμός του Βλάση Γαβριηλίδη», Νέα Εστία, σ.134, στο Ξηραδάκη, Κ. (1988), Το φεμινιστικόκίνημα στην Ελλάδα (1830-1936) : πρωτοπόρες ελληνίδες, Αθήνα: Γλάρος, σ.67-69

9. Πηγή 3 (…) Τι διαφορές έχει ο άνδρας από τη γυναίκα; Μερικές ανατομικές μόνον. Κατά τα άλλα, «ως πνεύμα, ως ψυχή, ως καρδιά, ως ζωή, ως μηχανή, ως οργανισμός», η γυναίκα ελάχιστα, καθόλου ίσως δεν διαφέρει από τον άνδρα. Η ιδέα που έχουμε γι’ αυτήν «ως ιδιαιτέρου όλως διόλου όντος» είναι μια ιδέα αφηρημένη, μια από τις άπειρές μας προλήψεις.[…] Πηγή 4 Η γυνή επλάσθη ίση προς τον άνδρα κατά τας νοητικάς δυνάμεις και κατά τας ηθικάς, αλλ’ ο ανήρ σωματικώς μόνον επλάσθη ισχυρότερος, υποδούλωσεν αυτήν. Η τέχνη δεν έχει γένος, ούτε η μεγαλοφυΐα. Ανδρογυναίκες δεν υπάρχουν, αλλά μόνον ισχυραί και μεγάλαι διάνοιαι. […] (Βλάσης Γαβριηλίδης) (Κωστής Παλαμάς) Πηγή 3: Παράσχος Κ. (1929), « Ο φεμινισμός του Βλάση Γαβριηλίδη», Νέα Εστία, σ.134, στο Ξηραδάκη, Κ. (1988), Το φεμινιστικόκίνημα στην Ελλάδα (1830-1936) : πρωτοπόρες ελληνίδες, Αθήνα: Γλάρος, σ.67-69 Πηγή 4: Παλαμάς Κ. (1896), [συνέντευξη], Εφημερίς των Κυριών, , στο Ξηραδάκη, Κ. (1988), Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα (1830-1936) : πρωτοπόρες ελληνίδες, Αθήνα: Γλάρος, σ.72

10. 3) Καταγράφω κάτω από ποιες συνθήκες φαίνεται πως ζούσαν οι Ελληνίδες. • Αφού διαβάσω τις πηγές 2, 3 και 4: . 4) Συζητώ για το πως αντιμετωπίζονταν οι γυναίκες από τους άνδρες. 5)Σημειώνω στον πίνακα ποιες είναι οι διαφορές και οι ομοιότητες μεταξύ των δύο φύλων με βάση την πηγή 3 και 4.

11. 6)Σε ποιους τομείς αναφέρεται πως δεν έχει σημασία το φύλο; Μπορώ να σκεφτώ και άλλους τομείς; 7) Ψάχνω και στα σχολικά εγχειρίδια των άλλων μαθημάτων μου και βρίσκω γυναικεία ονόματα. Αναφέρω τα επιτεύγματά τους. 8) Από που προέρχονται οι πηγές; 9) Ποιοι είναι οι συγγραφείς τους; Γνωρίζω κάποιον από αυτούς; Αν ναι, από πού; Ψάχνω πληροφορίες και στο διαδίκτυο. 10) Ποιος φαίνεται να είναι ο στόχος τους;

12. Πηγή 5 http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=69855&tsz=0&act=mMainView Από http://www.ert-archives.gr Παρακολουθώ το παραπάνω βίντεο κα σημειώνω 11) Τι ρόλο έπαιξε για τις γυναίκες το φεμινιστικό έντυπο; 12) Ποιες δυσκολίες συνάντησαν οι δασκάλες σύμφωνα με το βίντεο; 13) Φτιάχνω ένα σύντομο βιογραφικό της Καλλιρόης Παρρέν με βάση τα όσα θυμάμαι.

13. 14)Τι θέλει να πετύχει η Καλλιρόη Παρρέν μέσα από το περιοδικό της; 15) Ποια ήταν η γενικότερη συμβολή της Εφημερίδας των Κυριών; 16) Σημειώνω τη δράση των γυναικών

14. [...] Είναι γεγονός ότι από το 1917 είχαν ιδρυθεί γυμνάσια θηλέων στην Αθήνα και στις μεγάλες πόλεις, τα οποία όμως δεν επαρκούσαν για να καλύψουν τη μεγάλη ζήτηση. Η εγγραφή κοριτσιών στα γυμνάσια αρρένων στην επαρχία συνέβαινε με τη σιωπηρή ανοχή της πολιτείας από τις αρχές του 20ου αιώνα. Όταν το κράτος αναλαμβάνει πλέον πλήρως και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση των κοριτσιών, έχουμε την ίδρυση ξεχωριστών γυμνασίων θηλέων στις πόλεις όπου ο αριθμός των μαθητριών το επέτρεπε και στην ίδρυση μικτών γυμνασίων. […]Στα αναλυτικά προγράμματα των μαθημάτων των γυμνασίων αρρένων και θηλέων η μόνη διαφοροποίηση που υπάρχει είναι αυτή που αφορά στη διδασκαλία των Οικοκυρικών για τις μαθήτριες, σε προαιρετική βάση όμως, καθώς και ο διαχωρισμός των φύλων στα μικτά σχολεία στο μάθημα της Γυμναστικής[…] Στις τρεις πρώτες τάξεις [του δημοτικού] τα αγόρια [ασχολούνται] με χαρτοκολλητική, πηλοπλαστική, κ.λ.π. ενώ τα κορίτσια με ράψιμο πλέξιμο κ.λ.π. […]Στις τρεις τελευταίες τάξεις […] τα αγόρια κάνουν ξυλουργική, σιδηρουργία, ιχνογραφία και τα κορίτσια πιο σύνθετα εργόχειρα, ραψίματα, πλεξίματα κ.λ.π. Πηγή 6 Μαυρίδου Α., Τα ωρολόγια και αναλυτικά προγράμματα της οικιακής οικονομίας και των οικοκυρικών στα σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης από το 1929 μέχρι το 1977 (Αδημοσίευτη μεταπτυχιακή διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης,, 2009). Ανακτήθηκε 20 Μαρτίου 2011, από http://invenio.lib.auth.gr/record/114250/files/mavridou.pdf

15. Μάλιστα, ο Τσιριμώκος παρατήρησε στην Βουλή ότι η εκπαίδευση των κοριτσιών ήταν πολύ κατώτερη εκείνης των αγοριών, γιατί υστερούσε και [ποσοτικά και ποιοτικά] και κατά τα μορφωτικά της αποτελέσματα, και επεσήμανε την αδιαφορία του κράτους και της κοινωνίας για το θέμα αυτό […]. Το ζήτημα της συνεκπαίδευσης στη Δημοτική αντιμετωπίστηκε αρνητικά, κυρίως από το ίδιο το κράτος. Πηγή 7 Αγγελή Α., Η εξέλιξη της γυναικείας εκπαίδευσης στην Ελλάδα από το 1929 μέχρι το 1985: συζήτηση, προτάσεις, νομοθετικές ρυθμίσεις (Αδημοσίευτη μεταπτυχιακή διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2008). Ανακτήθηκε 30 Μαρτίου 2011, από http://invenio.lib.auth.gr/record/107772/files/gri-2008-1715.pdf 17)Αφού διαβάσω τις πηγές 6 και 7 συμπληρώνω τον πίνακα.

16. Πηγή 8Δημοτικά Θηλέων και Αρρένων της Σχολής Κοντογεωργίου.Κολιού, "Ενθύμιον Εκπαιδεύσεως Θηλέων". Από http://www.diki.gr/

17. Πηγή 9 Κυριακόν Σχολείων Εργατιδών Μπουτζούβη Α.(2003), «Γυναικείο Κίνημα, όψεις και δράσεις 1909-1922», στο Παναγιωτόπουλος Π. (Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 6, σελ.283). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 18) Παρατηρώ τις πηγές 8 και 9. Τι παρατηρώ; Σκέφτομαι σε τι διαφέρουν οι τάξεις που παρουσιάζονται από τη δική μου τάξη.

18. Το Κυριακό σχολείο εργατριών Το περίφημο αυτό σχολείο ίδρυσε, όπως είδαμε, η Αύρα Θεοδωροπούλου, τον Οκτώβριο του 1911, για να μαθαίνουν γράμματα τα κορίτσια του λαού. Στην αρχή τα μαθήματα που διδάσκονταν ήταν ελληνικά και αριθμητική. Η στοιχειώδης εκπαίδευση προσφερόταν δωρεάν από το Κράτος, σύμφωνα με το Σύνταγμα. Αυτό όμως δε συνέβαινε στην πραγματικότητα. Τα βιβλία και τα τετράδια δεν τα πρόσφερε καμία υπηρεσία δωρεάν και ήταν απρόσιτα στους άπορους μαθητές. Πηγή 10 Μόσχου-Σακορράφου Σ., Ιστορία του ελληνικού φεμινιστικού κινήματος, Αθήνα : χ.ε., 1990, σελ. 163 Πηγή 11 Αβδελά Ε., Ψαρρά Α. (1985), Ο φεμινισμός στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου: μια ανθολογία, Αθήνα: Γνώση, σ. 33 Η αρχή της μεσοπολεμικής περιόδου μπορεί να τοποθετηθεί στο 1920, χρονιά που ιδρύθηκε ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας[…]. Ένα χρόνο αργότερα, η σύγκληση Γυναικείου Συνεδρίου από το Λύκειο των Ελληνίδων, πρωτοβουλία που θα συγκεντρώσει τα πυρά πολλών γυναικείων οργανώσεων, έρχεται να συμβολίσει το τέλος μιας εποχής, τη μετάβαση από τη μία περίοδο στην άλλη.

19. Πηγή 12Διδασκαλείο της Ενώσεως Ελληνίδων, 1910Μπουτζούβη Α.(2003), «Γυναικείο Κίνημα, όψεις και δράσεις 1909-1922», στο Παναγιωτόπουλος Π. (Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 6, σελ.285). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

20. Ο οργανωμένος αγώνας για την πολιτική χειραφέτηση της Ελληνίδας άρχισε το 1920 με την ίδρυση του «Συνδέσμου για τα δικαιώματα της γυναικός» , με αποκλειστικό στόχο ν’ αγωνιστεί για την πολιτική, κοινωνική και οικονομική εξύψωση της γυναίκας με τον άνδρα.[…] Κάθε Δευτέρα συγκεντρώνονταν και έκαναν ομιλίες και συζητήσεις, στις οποίες έπαιρναν μέρος όχι μόνο γυναίκες αλλά και άνδρες φεμινιστές, όπως ήταν ο Δημ. Γληνός, ο Αλέξ. Σβώλος […] κ.ά. Πηγή 13 Ξηραδάκη, Κ. (1988), Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα (1830-1936) : πρωτοπόρες ελληνίδες, Αθήνα: Γλάρος, σ.111 19)Σύμφωνα με τις πηγές 10, 11,12 και 13 α) Αναφέρω τι συνέβη το 1911 και το 1920. β) Κατατάσσω τις πηγές σε γραπτές και οπτικές 20) Περιηγούμαι στον διαδικτυακό τόπο του Λυκείου των Ελληνίδων και βρίσκω πληροφορίες για την ιστορία του: http://www.lykeionellinidon.gr/lyceumportal/default.aspx

21. Η Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή Το 1921 ο Σύνδεσμος ίδρυσε μια σπουδαία σχολή, την «Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή» […] Το αναλυτικό πρόγραμμα των μαθημάτων ήταν το ακόλουθο:1.Ειαγωγή στη φιλοσοφία […]2.Ψυχολογία και ιδίως του παιδιού με πρακτικές εφαρμογές στην αγωγή. […]3.Ιστορία του πολιτισμού […]4.Αρχαία Ελληνική Λογοτεχνία […]5.Ιστορία της τέχνης και αισθητική […] Πηγή 14 Μόσχου-Σακορράφου Σ., Ιστορία του ελληνικού φεμινιστικού κινήματος, Αθήνα : χ.ε., 1990, σελ. 164-5 Πηγή 15 Ο Δημήτρης Γληνός με μαθήτριές του. http://www.e-history.gr

22. Πηγή 16 [Η Αγνή Ρουσοπούλου] Γεννήθηκε στη Αθήνα. Σπούδασε Νομικά. Για τα φοιτητικά της χρόνια η ίδια γράφει: «Οι φοιτήτριες τότε μπορούσαν να μετρηθούν στα δάχτυλα του ενός χεριού. Για να μας προστατεύουν από την πρόγκα των συμφοιτητών μας, μας εκάθισαν σ’ ένα χωριστό θρανίο δεξιά από την έδρα, στη μεγάλη αίθουσα της οδού Σινά. Το θρανίο αυτό το είχε βαφτίσει ο καθηγητής ΠαπούλιαςΟ Παρθενών. Αλίμονο σ’ εκείνον τον φοιτητή που θα τολμούσε να πλησιάσει τον Παρθενώνα και να μιλήσει με τα κορίτσια!» Ξηραδάκη, Κ. (1988), Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα (1830-1936) : πρωτοπόρες ελληνίδες, Αθήνα: Γλάρος, σ.127 Παρατηρώ τις πηγές 14, 15 και 16 και 21) Σχολιάζω τα μαθήματα που αναφέρονται στην πηγή 14. 22) Πως φαντάζομαι τη φοιτητική ζωή των γυναικών, σύμφωνα και με την πηγή 15; 23) Ψάχνω στη βιβλιοθήκη του σχολείου μου πληροφορίες για το Δημήτρη Γληνό. 24) Κατατάσσω τις πηγές 1-16 σε πρωτογενείς και δευτερογενείς

23. Πηγή 17 Στρατιωτικό νοσοκομείο σε καιρό πολέμου Μπουτζούβη Α.(2003), «Γυναικείο Κίνημα, όψεις και δράσεις 1909-1922», στο Παναγιωτόπουλος Π. (Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 6, σελ.288). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 25) Παρατηρώ την εικόνα και περιγράφω αυτό που βλέπω. Πως εμφανίζονται οι γυναίκες και πως οι άνδρες; Ποιους άλλους παρατηρώ; Ποια στοιχεία τεκμηριώνουν τη λεζάντα της εικόνας;

24. Πηγή 18 «Σιδερώστρες». Έργο του Ζαΐρη Ε. Αθήνα, Εθνική πινακοθήκη. Μπουτζούβη Α.(2003), «Γυναικείο Κίνημα, όψεις και δράσεις 1909-1922», στο Παναγιωτόπουλος Π. (Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 6, σελ.287). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 26) Παρατηρώ την εικόνα και την περιγράφω. Πως γίνεται η εργασία που παρουσιάζεται σήμερα;

25. Πηγή 19 Τηλεφωνήτριες 1912. Μπουτζούβη Α.(2003), «Γυναικείο Κίνημα, όψεις και δράσεις 1909-1922», Στο Παναγιωτόπουλος Π. (Επιμ.) Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 6, σελ,290). Αθήνα : Ελληνικά Γράμματα Πηγή 20 Υφάντρα στην Αγιασό της Λέσβου Μπουτζούβη Α.(2003), «Γυναικείο Κίνημα, όψεις και δράσεις 1909-1922», Στο Παναγιωτόπουλος Π. (Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 6, σελ.291). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 27) Παρατηρώ και περιγράφω την πηγή 19. Ποια ομάδα του πληθυσμού εικονίζεται; Πως είναι ντυμένη; 28) Συζητώ στην τάξη για το κατά πόσο θεωρώ σημαντικό να διερευνώ τα διάφορα ιστορικά γεγονότα μέσα από πηγές.

26. Πηγή 21 Γυναίκες στη χειροδιαλογή μεταλλευμάτων στο Λαύριο Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες 1922-1940:κοινωνικά ζητήματα και φεμινιστικές διεκδικήσεις», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 7, σελ.66). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 29) Γράφω λέξεις με το πρώτο και δεύτερο συνθετικό της λέξης χειροδιαλογή.

27. Πηγή 22 Οι εργάτριες και ο επιστάτης στο εργοστάσιο Ετμέκτζόγλου στο Βόλο. Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες 1922-1940:κοινωνικά ζητήματα και φεμινιστικές διεκδικήσεις», Στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 7, σελ.67). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 30) Χρησιμοποιώ την εφαρμογή Google maps και αναζητώ στο χάρτη το Λαύριο και το Βόλο: http://maps.google.com/maps?hl=el .

28. Πηγή 23 Πλύστρες εργάζονται σε δημόσιο πλυντήριο Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες 1922-1940:κοινωνικά ζητήματα και φεμινιστικές διεκδικήσεις», Στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 7, σελ.70). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

29. Σε όλο το βιοτεχνικό και βιομηχανικό τομέα κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου οι ανήλικες ή ενήλικες γυναίκες αμείβονται με μισθούς που κυμαίνονται μεταξύ 44% και 53% των αντίστοιχων ανδρικών. Πηγή 24 Πηγή 25 Σαμίου Δ. (2003). Στο Π. Παναγιωτόπουλος (Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 7, σελ.70). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα Εργάτριες σε νηματουργείο. Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες 1922-1940: κοινωνικά ζητήματα και φεμινιστικές διεκδικήσεις», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 7, σελ.70). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 31) Αναζητώ από συγγενικά πρόσωπα πληροφορίες για τα νηματουργεία. Μπορώ να αναζητήσω πληροφορίες και σε κοντινό λαογραφικό μουσείο, εφόσον υπάρχει.

30. 32) Καταγράφω τα επαγγέλματα των γυναικών, όπως προκύπτουν από τις πηγές 17-24. 33) Σκέφτομαι ποια από αυτά ασκούνται και σήμερα και ποια όχι. 34) Προσπαθώ να λύσω το παρακάτω πρόβλημα: Ο Κώστας είναι εργάτης σε βιομηχανία καπνού. Ο μισθός του είναι 950 ευρώ. Η Μαρία είναι εργάτρια στην ίδια βιομηχανία. Πόσος θα είναι ο μισθός της σύμφωνα με την πηγή 25; Έπειτα συζητώ στην τάξη για το πώς μου φαίνεται η διαφορά στους μισθούς τους. 35) Από την πηγή 17 ως και την 23 εντοπίζω και κυκλώνω τους άνδρες που εμφανίζονται. Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος τους;

31. Πηγή 26 Προσφυγοπούλα κατασκευάζει το σπίτι της. Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες 1922-1940:κοινωνικά ζητήματα και φεμινιστικές διεκδικήσεις», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 7, σελ.70). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

32. Μια γυναίκα, από την πόλη Σηλυβρία της Θράκης, περιγράφει την άφιξη των προσφύγων στην πόλη της με τα ακόλουθα λόγια:« Η μικρή μας πόλη είχε πλημμυρίσει από χιλιάδες πρόσφυγες, ατμόπλοια, καΐκια και βενζινάκατοι απεβίβαζαν ανθρώπινα συντρίμματα. Όλη η παραλία εγέμισεν ιδίως από γυναικόπαιδα, διαφόρων πόλεων με τας ποικίλας των στολάς, από Κιουτάχειαν, Προύσσαν, Μουδανιά, Αρτάκην, Κουρή, Πέργαμον, Κίον, Τρίγλιαν, Σιγήν, Νεμερδέσι, Αφιόν Καρά Χισάρ, ΕσκήΣεχήρ και από άλλα μέρη της εσώτερης Ανατολής. Και επεριμαζεύετο εκάστη οικογένεια γύρω σταςελαχίσταςαποσκευάς, που κατόρθωσε να περισώση και άπελπις εξήταζε τους ερχομένους αν γνωρίζουν δια την τύχην των οικείων της, διότι “είχε χασ’ η μάννα το παιδί και το παιδί τη μάννα”». Πηγή 27 Μόσχου-Σακορράφου Σ., Ιστορία του ελληνικού φεμινιστικού κινήματος, Αθήνα : χ.ε., 1990, σελ. 190 36) Σε ποιο γεγονός αναφέρονται οι πηγές 26 και 27; 37) Κατατάσσω τις πηγές:

33. Έχω υπόψη μου πως σουφραζέτα σημαίνει φεμινίστρια. 38) Πως προβάλλεται η γυναίκα γιατρός; Πηγή 28Παρακολουθώ το παρακάτω βίντεο από 00:20:34:00 ως 00:3305:00. http://www.ert-archives.gr/V3/public/pop-view.aspx?tid=7610&tsz=0&act=mMainView&mst=00:20:34:00 39) Ποια τάση αντιτίθεται στο φεμινισμό; 40) Συμπληρώνω τον πίνακα για το πώς παρουσιάζονται: 41) Ζωγραφίζω τις γυναίκες της πρωτεύουσας και τη «νέα γυναίκα» με βάση και τα χαρακτηριστικά που τους απέδωσα.

34. […] Η Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή (1921), το ορφανοτροφείο « Εθνική Στέγη» (1922), ο Σύλλογος προστασίας κρατούμενων γυναικών και ανηλίκων (19225), ο Σύλλογος εναντίον της σωματεμπορίας (1925), η Σχολή κατασκευής παιγνιδίων και εφηρμοσμένης διακοσμητικής (1929) είναι ορισμένες μόνο από της πρωτοβουλίες του Συνδέσμου κατά τα χρόνια του Μεσοπολέμου, δίνουν όμως μια εικόνα για τη δράση του. Εξίσου σημαντική υπήρξε και η διεθνής δραστηριότητα του σωματείου. Αναφέρουμε εδώ την ίδρυση της «Μικρής Αντάντ των Γυναικών» σε συνεργασία με αντίστοιχες οργανώσεις από τη Ρουμανία, τη Γιουγκοσλαβία την Τσεχοσλοβακία και την Πολωνία, καθώς και την ενεργητική συμμετοχή εκπροσώπων του Συνδέσμου στα συνέδρια της Διεθνούς Ένωσης για τη Γυναικεία Ψήφο. Πηγή 29 Αβδελά Ε., Ψαρρά Α. (1985), Ο φεμινισμός στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου: μια ανθολογία, Αθήνα: Γνώση, σ.40 Πηγή 30 Ξηραδάκη, Κ. (1988), Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα (1830-1936) : πρωτοπόρες ελληνίδες, Αθήνα: Γλάρος, σ.127 Αντάντ= συμφωνία, συννενόηση Επιδιώξεις της Αντάντ Γυναικών είναι: 1) Χειραφέτηση της γυναίκας, 2) Εξίσωση με τον άντρα,3) Εφαρμογή των δικαιωμάτων που έχουν δοθεί, 4) Εξυγίανση των πολιτικών ηθών,5) Κατάργηση της εκμετάλλευσης της γυναίκας και 6) Προστασία μητρότητας.

35. 42) Βρίσκω στο χάρτη τις χώρες που αναφέρονται στην πηγή 29. Μελετώ τα σύνορα τους. Για ποιο λόγο στην πηγή η Τσεχία και η Σλοβακία αναφέρονται ως μία χώρα ενώ στο χάρτη είναι χωρισμένες; 43) Γράφω με δικά μου λόγια τις επιδιώξεις της Αντάντ Γυναικών. 44) Γράφω λέξεις με το πρώτο και δεύτερο συνθετικό της λέξης χειραφέτηση.

36. Το 1924 αποφασίζει ο Σύνδεσμος να συγκεντρώσει υπογραφές γυναικών και να υποβάλει σχετικό υπόμνημα με τους παρακάτω δέκα λόγους που επέβαλαν την παροχή της ψήφου. Οι γυναίκες πρέπει να ψηφίζουν: 1.Γιατί αφού έχουν τις υποχρεώσεις του πολίτη, είναι δίκαιο να διαθέτουν και τα δικαιώματά του. 2.Πολιτικοί- κοινωνικοί- οικονομικοί λόγοι-πίνακας 3.Γιατί με την εργασία τους πλουτίζουν τη χώρα. Γιατί προσφέρουν τα παιδιά τους στην πατρίδα. 4.Για να πολεμήσουν αποτελεσματικά την αγραμματοσύνη. 5.Για να διορθώσουν την αδικία σε ό,τι τις αδικεί. 6.Για να καλυτερεύσουν τις συνθήκες της ζωής των παιδιών τους. 7.Για να πολεμήσουν τη σωματεμπορία. 8.Για να πληρώνεται η εργασία τους όμοια με των ανδρών. 9.Γιατί η ευθύνη που θα έχουν με την ψήφο θα τις ανυψώσει ηθικά. 10.Γιατί σ’ ένα αληθινά ελεύθερο πολίτευμα πρέπει το νομοθετικό σώμα ν’ αντιπροσωπεύει τη θέληση όλου του λαού, ανδρών και γυναικών. Πηγή 31 Μόσχου-Σακορράφου Σ., Ιστορία του ελληνικού φεμινιστικού κινήματος, Αθήνα : χ.ε., 1990, σ.225 45) Χωρίζω τους λόγους σε οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς και τους χρωματίζω αντίστοιχα.

37. Πηγή 32 Συνέδριο της Μικρής Αντάντ Γυναικών, Αθήνα 1225. Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες 1922-1940:κοινωνικά ζητήματα και φεμινιστικές διεκδικήσεις», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 7, σελ.72). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 46) Ποια φαίνεται να είναι η κοινωνική τάξη των γυναικών στη φωτογραφία; Είναι εργάτριες ή αστές; Που συμμετέχουν σύμφωνα με τη λεζάντα;

38. 47) Με τη βοήθεια των πηγών 32 και 33 σκέφτομαι πιθανούς τρόπους διεκδίκησης των δικαιωμάτων των γυναικών. Πηγή 33 Κάλεσμα σε πολιτική συγκέντρωση του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της γυναίκας, με θέμα το δικαίωμα ψήφου της γυναίκας στις δημοτικές εκλογές, Μάρτιος 1929. Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες 1922-1940:κοινωνικά ζητήματα και φεμινιστικές διεκδικήσεις», Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 7, σελ.69). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 48) Σκέφτομαι ποιος/ποια δημιούργησε την πηγή 33. Έχει σημασία ποιος δημιουργεί μια πηγή; Ποιος ο σκοπός της δημιουργίας της; Σε ποιον απευθύνεται; Ποιο το είδος της πηγής;

39. […] οι γυναίκες απέκτησαν με το Ν.Δ. της 5ης Φεβρουαρίου 1930 το δικαίωμα να ψηφίζουν στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές και τούτο με δύο σοβαρούς περιορισμούς: να έχουν συμπληρώσει το 30ό έτος της ηλικίας τους και να γνωρίζουν ανάγνωση και γραφή. Οι περιορισμοί αυτοί δεν υπήρχαν για τους άντρες ψηφοφόρους. Πηγή 34 Πηγή 35 Πηγή 36 Μόσχου-Σακορράφου Σ., Ιστορία του ελληνικού φεμινιστικού κινήματος, Αθήνα : χ.ε., 1990, σ. 230-231 […] κατά 55% οι γυναίκες, κυρίως στην ύπαιθρο, ήταν αγράμματες Πρώτη φορά οι Ελληνίδες ψήφισαν το έτος 1934 στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές. 49) Η συμμετοχή των γυναικών στις εκλογές του 1934 ήταν ιδιαίτερα χαμηλή. Μελετώ τις πηγές 34, 35 και 36 και σκέφτομαι ποια μπορεί να ήταν τα αίτια της χαμηλής συμμετοχής. 50) Σκέφτομαι τι συνέβη στην Ελλάδα το 1936.

40. Πρώτος στόχος των γυναικών, η επιβίωση: η δική τους, της οικογένειάς τους αλλά και η αποστολή βοήθειας στους μαχόμενους πολεμιστές. Με την κήρυξη του πολέμου οι Ελληνίδες πλέκουν ασταμάτητα για να στείλουν μάλλινο ρουχισμό στο μέτωπο. […] δεν είναι λίγες οι Ελληνίδες που προσφέρονται να εργασθούν ως εθελόντριες νοσοκόμες για τις ανάγκες του Ερυθρού Σταυρού. Πηγή 37 Πηγή 38 Σαμίου Δ. (2003). Σαμίου Δ.(2003) Στο Π. Παναγιωτόπουλος (Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.179). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα «Οι Ηρωίδες του 1940», αφίσα του Κ. Γραμματόπουλου, Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες στην κατοχή: πόλεμος και ανατροπές», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.180). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

41. 51) Χρωματίζω την πηγή 37. 52) Σε ποιον πόλεμο αναφέρονται οι πηγές 37 και 38; 53) Ποια είναι η συμβολή των γυναικών στον πόλεμο σύμφωνα με τις πηγές; Πηγή 39 Μαρία Σβώλου Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες στην κατοχή: πόλεμος και ανατροπές», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.184). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 54) Ψάχνω πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση της Μαρίας Σβώλου.

42. Πηγή 40 Αντάρτισσες σε παρέλαση. Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες στην κατοχή: πόλεμος και ανατροπές», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.179). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

43. Πηγή 41 Γυναίκες και άνδρες της ΕΠΟΝ μεταφέρουν εφόδια. Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες στην κατοχή: πόλεμος και ανατροπές», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.183). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα Ε.Π.Ο.Ν.= Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων

44. Πηγή 42 Εκπαίδευση αντάρτισσας στη λύση και συναρμολόγηση αυτόματου όπλου. Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες στην κατοχή: πόλεμος και ανατροπές», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.186). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

45. Μελετώ τις πηγές 40-42. 55) Γράφω στη σχολική εφημερίδα ένα άρθρο για τη συμμετοχή των γυναικών στην εθνική αντίσταση, λαμβάνοντας υπόψη και τις πηγές. Συμμετοχή Γυναικών…

46. Στις 10 Μαρτίου 1944 ιδρύθηκε η […] ΠΕΕΑ με στόχο την ανάδειξη εκλεγμένων λαϊκών αντιπροσώπων στις επαρχίες της Ελεύθερης Ελλάδας[…]. Ορίστηκε ότι στις εκλογές αυτές θα έπαιρναν ισότιμα μέρος και οι γυναίκες. […] Εκλέχτηκαν πέντε γυναίκες εθνοσύμβουλοι σε σύνολο 207 […]μια καινούργια αρχή είχε γίνει. Στην ελεύθερη Ελλάδα… Πηγή 43 Πηγή 44 Γυναίκες ψηφίζουν για την Σαμίου Δ. (2003). κυβέρνηση του βουνού (ΠΕΕΑ). Στο Π. Παναγιωτόπουλος (Επιμ.), Σαμίου Δ.(2003), «Οι Ελληνίδες στην κατοχή : Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 Πόλεμος και ανατροπές» (Τόμος 8, σελ.179), στο Παναγιωτόπουλος Π. (Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.187). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 56) Στοχάζομαι τους λόγους για τους οποίους οι γυναίκες σ’ αυτές τις εκλογές ψηφίζουν. (Θυμάμαι και τα όσα έχω μάθει ως τώρα) 57) Σκέφτομαι αν η πηγή 43 είναι πρωτογενής ή δευτερογενής και γιατί. 58) Υπολογίζω, με βάση την πηγή 44, πόσο % του συνόλου των γυναικών εκλέχθηκαν.

47. […] οι γυναίκες που είχαν σχέση με την Αντίσταση εκφοβίζονταν, ξυλοκοπούνταν[…] γυναίκες φυλακίζονταν και εξορίζονταν […] και για τη δράση των συζύγων, αδελφών ή άλλων συγγενών τους. Οι γυναίκες στον εμφύλιο πόλεμο Πηγή 45 Σαμίου Δ. (2003). Στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.262). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα Πηγή 46 Μακρόνησος. Σκηνή καθημερινής ζωής στο στρατόπεδο συγκέντρωσης γυναικών.Σαμίου Δ.(2003), « Οι γυναίκες στον εμφύλιο: Πολιτικοί αγώνες και ισότητα», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.262). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

48. 59) Μελετώ τις πηγές 45-47 και καταγράφω τις συνθήκες διαβίωσης των Ελληνίδων που άνηκαν στην Αντίσταση. Πηγή 47 Γυναικείο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Τρίκερι, Σαμίου Δ.(2003), «Οι γυναίκες στον εμφύλιο:πολιτικοί αγώνες και ισότητα», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.269). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 60) Τι συναισθήματα μου προκαλεί η πηγή 46;

49. Πηγή 48 Γυναίκες του Δημοκρατικού στρατού στο Γράμμο, 1 Ιουνίου 1949Σαμίου Δ.(2003), «Οι γυναίκες στον εμφύλιο:πολιτικοί αγώνες και ισότητα», στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.261). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα Πηγή 49 Σαμίου Δ. (2003). Στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.262). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα Οι αριστερές γυναίκες συμμετείχαν σε ένα ταξικό (κοινωνικό και πολιτικό αγώνα).

50. 61) Καταγράφω τους τρόπους αντίστασης των γυναικών με αριστερή ιδεολογία κατά τον εμφύλιο, όπως φαίνονται στις πηγές 48-50. Πηγή 50 Διαδήλωση γυναικών μετά την Απελευθέρωση , με συνθήματα για την ισότητα Σαμίου Δ.(2003), «Οι γυναίκες στον εμφύλιο: πολιτικοί αγώνες και ισότητα»,στο Παναγιωτόπουλος Π.(Επιμ.),Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 (Τόμος 8, σελ.265). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 62) Ξαναγράφω την πηγή 49 με δικά μου λόγια. 63) Κατατάσσω τις πηγές 48-50 σε πρωτογενείς και δευτερογενείς.