TİRE’DE SÜT SEKTÖRÜ SORUNLARI VE SANAYİLEŞME

1. S.S. TİRE SÜT MÜSTAHSİLLERİ TARIMSAL KALKINMA KOOPERATİFİ TİRE’DE SÜT SEKTÖRÜ SORUNLARI VE SANAYİLEŞME 25 Mayıs 2010

2. Sunan; S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 Mahmut ESKİYÖRÜK Tire Süt Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı www.tiresutkoop.org

3. Tire’de Büyükbaş Hayvancılığı ve Süt Sektörü S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

4. Tire’de Süt Hayvancılığı Tire, tarımsal ürün zenginliğinin yanında süt hayvancılığında da önemli bir yere sahiptir. Özellikle küçük aile işletmelerinden oluşan bu yapılanma, ilçe ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır. İlçe hayvancılığımızın gelişmesine paralel olarak görülen süt miktarındaki artış, sektörün modern süt işleme tesislerine olan ihtiyacını arttırmıştır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

5. Tire’de Büyükbaş Hayvan Varlığı 2005-2009 YILLARI BÜYÜKBAŞ HAYVAN SAYISI S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org Kaynak : İl Tarım Müdürlüğü Proje İstatistik Şube Müdürlüğü

6. Tire’de Hayvan Kayıtları S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ • İlçemizde kayıtlı 6.451 adet Büyükbaş Hayvan işletmesinin, 1.004 adeti Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliğine kaydı bulunan 5 baş ve üzeri, geri kalan 5.447 işletme 5 baş altı küçük aile işletmelerinden oluşmaktadır. 25 Mayıs 2010 Küçük İşletme 5.447 Büyük İşletme 1.004 www.tiresutkoop.org

7. Tire’de Süt Üretimi İlçemizdeki süt üretimi son beş yılda büyük artış göstererek, günlük 400ton’a ulaşmıştır. 2003-2009 YILLARI SÜT ÜRETİMİ (Gün/Ton) S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

8. Tire’de Süt Hayvancılığı • İlçemiz, 2009 istatistiklerine göre, yıllık 177.564 ton süt üretim kapasitesi ile, İzmir bölgesinde 2. sırada yer almaktadır. KÜÇÜK MENDERES HAVZASINDA SÜT ÜRETİMİ (2009) S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

9. Tire’de Üretilen Sütün Dağılımı 2009 YILI (Ton/Gün) S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ • İlçemizde üretilen günlük 400 ton sütün, %40’ı Tire Süt Kooperatifi tarafından kalite kaybına uğramadan toplanmakta ve pazarlanmaktadır. 25 Mayıs 2010 Bölge Mandıraları Tire Süt Kooperatifi İlçe Mandıraları www.tiresutkoop.org

10. Tire Süt Kooperatifi’nin Çiğ Süt Dağılım Oranları • Tire Süt Kooperatifinin 55 Köy merkezinde oluşturduğu ortak kullanımlı soğutma tankları ile yerinde soğutma sağlanarak süt kalitesi iyileştirilmiş ve pazar değeri arttırılmıştır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ • Ayrıca, kooperatifimize bağlı 139 adet çiftlikten günlük 75 ton süt toplanmaktadır. 2001-2009 YILLARI ARASINDA SÜT DAĞILIM ORANI 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

11. Tire Süt Kooperatifi Nokta Alım Üniteleri S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

12. Süt Sektörünün Temel Sorunları ve Çözüm Önerileri S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

13. Süt Sektörünün Temel Sorunları Nelerdir? S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

14. İşletmelerin Küçüklüğü Türkiye’nin dünya ile rekabette zorlandığı en önemli sorunların başında, işletmelerin küçüklüğü gelmektedir. Küçük işletmelerin kalite ve maliyet yüksekliğinden dolayı bugünkü yapı ile dünya pazarında rekabet edebilmeleri mümkün değildir. Küçük işletmelerin tasviye edilerek üretimin dev işletmelere dönüşmesi, köyden-kente göçü hızlandırarak sosyal yapının bozulmasına neden olacaktır. Çözüm olarak; Küçük işletmeleri yok ederek yeni büyükler yaratmak yerine, mevcut işletmeleri geliştirerek Kooperatif çatısı altında birleşmeleri sağlanmalıdır. Türkiye koşulları KOOPERETİFLEŞMEYİ zorunlu kılmaktadır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

15. Kayıtdışılık Ülkemizdeki süt üretiminin tamamının henüz kayıt altına alınamayışı, sektörde haksız rekabet ortamı yaratmaktadır. Süt üretimi ile ilgili gerçek veriler oluşamadığından dolayı planlama yapılamayıp, piyasada istikrar sağlanamamaktadır. Çözüm olarak; Kayıt dışı üretimin engellenmesi için devlet, gerekli tüm yaptırımları uygulamalıdır. Bu süreç içerisinde haksız rekabetin önlenmesi için sütten alınan KDV oranı %1’ e düşürülmelidir. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

16. Kalite • Bugün ülkemizde üretilen sütün çoğunluğunun sıcak olarak toplanması, sütte yüksek bakteri oluşturmaktadır. Antibiyotikli sütlerin işlenmesi gıda güvenliğine uygun değildir. Kooperatiflerin dışında toplanan ve işlenen sütler yeterince kontrol edilmemektedir. • Çözüm olarak; Süt, hijyenik koşullarda üretilip, örgütler kanalı ile kontrollü olarak soğuk zincir altında toplanmalıdır. Küçük köy kooperatifleri yerine, teknik altyapı ve kadroya sahip Merkezi kooperatifler kurulmalıdır. (Örnek: Tire Süt Kooperatifi) • Antibiyotikli sütün toplanması ve işlenmesi denetlenerek engellenmelidir. Hıfzıssıhha Kurulu Kararı tüm ülke genelinde uygulanmaya konmalıdır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

17. Hayvan Sağlığı Ülkemizde gittikçe artan Tüberküloz, Brusella ve İBR hastalığı ciddi boyuttadır. Bakanlığın, çözüm olarak sadece büyük çiftliklere hastalıktan ari kılma politikası, hastalıkların tabana yayılarak artmasına neden olmaktadır. Çözüm olarak; Ülke genelinde Sözleşmeli Veterinerlik geliştirilerek, Koruyucu Hekimliğe daha fazla önem verilmelidir. Teşhis laboratuarları oluşturularak ve örgütlere yetki verilerek, hastalıklı hayvanların alım satımları kontrol altına alınmalıdır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

18. Maliyet Yüksekliği • Özellikle küçük üreticiler ekonomik yetersizlikten dolayı, bireysel olarak üretim için gerekli ihtiyaçlarını yüksek maliyetle karşılamaktadır. • Çözüm olarak; Örgütler tarafından üretim maliyetlerini düşürücü (yem, tohum, akaryakıt, veterinerlik, laboratuar, danışmanlık, ekip ve ekipman vb.) hizmetler verilmelidir. Devlet, üreticiyi örgütler kanalı ile desteklemelidir. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

19. Örgüt Karmaşası • Türkiye’de üretici örgütlerine aynı yetki ve görevler verilmiş olması, örgütlerin kendi aralarında görev karmaşasına ve çatışmasına neden olmaktadır. • Çözüm olarak; • Konuyla ilgili örgütlerin (Kooperatifler, D.S.Y.B. ve Süt Üreticileri Birliği) görev tanımları, hiçbir örgütün diğerinin faaliyetlerini yapmayacak şekilde belirlenmeli ve uygulanmalıdır. • Süt ve hayvan kayıtları sadece örgütler tarafından tutulmalıdır. Bakanlık, örgütler arası koordinasyon ve işbirliğini sağlayarak, sadece denetleme, destekleme, eğitim, altyapı gibi işlemleri yürütmeli ve bilgileri almalıdır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

20. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ Fiyat İstikrarı 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

21. Fiyat İstikrarı Türkiye’de mevsimsel olarak değişiklik gösteren süt üretimi ve tüketimi çiğ süt fiyatlarında istikrarsızlığa neden olmaktadır. Fiyat dalgalanmalarından doğan tüm zarar, Üretici ve Tüketiciyi olumsuz yönde etkilemektedir. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

22. Türkiye’de Yıllara Göre Ürün Fiyat Değişimleri S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

23. Süt Üreticisinin Maliyet Tablosu S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

24. Fiyat İstikrarı Nasıl Sağlanmalı? • Tavsiye Fiyat Belirlemesi • Fiyat Bandı Uygulaması S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

25. AB & ABD Ülkeleri Çiğ Süt Fiyatları S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org Kaynak : Ulusal Süt Konseyi’nden alınmıştır.

26. 2008- 2009 - 2010 Yılı Süt Fiyat Değişim Grafiği S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

27. Tavsiye Fiyat Belirlemesi Ulusal Süt Konyesi tarafından bölge ve kalite unsurları göz önünde bulundurularak; üreticinin “Üretim Maliyetleri” ile “Kar Oranını” tespit edilmeli ve “Tavsiye Fiyat” belirlenmelidir. Örneğin; Günümüz koşullarına göre 20 baş sağımlı hayvanı bulunan bir işletmenin kendi öz kaynakları ile yaptığı aile tarımında, ürettiği bir litre sütün maliyeti 62,5 Krş’dur. Banka kredisi ile yatırım yapan ve tüm ihtiyaçlarını dışarıdan karşılayan bir işletmenin 1 litre süt maliyeti 70 Krş’dur. Üreticinin elde ettiği kazanca %20 kazanç payı ilave edildiğinde olması gereken süt fiyatı; S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

28. Fiyat Bandı Belirlemesi • Ulusal Konseyi, belirleyecek olduğu Taban Fiyat ve Tavan Fiyatı dengede tutmak ve istikrarı sağlamak amacıyla Fiyat Bandını oluşturmalıdır. • Piyasanın da bu bant içerisinde gezinmesini sağlamalıdır. • Çünkü, mevsimsel üretim ve tüketim farklılıklarından dolayı fiyatların tek çizgide seyretmesi mümkün değildir. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

29. Tavsiye Fiyatı ve Fiyat Bandını Kim Belirlemelidir? Süt fiyatlarında istikrarın sağlanması için gerekli olan Tavsiye Fiyatı ve Fiyat Bandını; yapacak olduğu piyasa çalışmaları sonrasında “ULUSAL SÜT KONSEYİ” belirlemedir. Süt ihaleleri, Ulusal Süt Konseyi tarafından düzenlenmeli ve kontrolü altında yapılmalıdır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

30. Konsey; Fiyat İstikrarını Nasıl Sağlamalıdır? • Ulusal Konseyi, belirleyecek olduğu Tavsiye Fiyat üzerinden süt fiyatlarındaki istikrarı sağlamaya yönelik bazı çalışmalar yapmalıdır. Bu çalışmalar; • Süt fiyatlarının taban fiyatın altına düştüğü dönemlerde; Üreticinin mağdur olmasını önlemek için piyasadaki fazla sütü toza dönüştürmeli ve fiyat düşüşlerini engellemeli, • Süt fiyatları tavan fiyatın üstüne çıktığı dönemlerde ise; stoklarda bulunan süt tozunu piyasaya sürerek fiyat artışlarını dengelemeli ve tüketicinin mağdur olmasını önlemelidir. • Yapılacak olan bu çalışmayla, üreticiden-tüketiciye kadar yaşanan mağduriyet giderilerek istikrar sağlanacaktır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

31. Fiyat İstikrarsızlığının Getireceği Sorunlar Nelerdir? Süt Fiyatlarının Taban Fiyatın Altında Kaldığı Dönemlerde; • Üreticinin zarar ederek; • Hayvanlarının yem ihtiyacının karşılanamamasına, • Damızlık süt sığırı niteliği taşıyan hayvanlarının kesilmesine, • Bankalara aşırı derece de borçlanmalarına, • Köyden-Kente göçün artmasına ve • Milli ekonominin zarar görmesine neden olmaktadır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

32. Fiyat İstikrarsızlığının Getireceği Sorunlar Nelerdir? Süt Fiyatlarının Tavan Fiyatın Üstüne Çıktığı Dönemlerde; • Süt tozu ithalatına, • Damızlık düve ithalatına, • Perakende süt fiyatlarının artmasına, • Tüketimin azalmasına neden olacaktır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

33. Alınması Gereken Önlemler Nelerdir? • Fiyat İstikrarsızlığının meydana getirdiği sorunların tekrar gündeme gelmemesi için; • Üretim maliyeti ve kazanç doğru hesaplanarak belirlenecek süt fiyatı piyasaya tavsiye edilmelidir. • En yüksek maliyeti oluşturan kesif yem fiyatı, süt taban fiyatının %70’inin üzerinde olmamalıdır. Aksi takdirde aradaki fark üreticiye destek olarak verilmelidir. • Sütünü örgüt kanalı ile pazarlayan üreticilere destek verilerek örgütlenme teşvik edilmelidir. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

34. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ Destekleme Uygulamaları 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

35. Desteklemeler • Türkiye’de desteklemeler sosyal yardım anlayışı ile yapılmamalıdır. Gelişmeyi sağlayıcı bir unsur olarak ele alınmalıdır. • Çözüm olarak; • Desteklemeler; üreticilerimizin Dünya ülkeleri ile rekabet edebilmesini sağlayacak miktarda, kalite esasına göre yapılmalı ve kayıt dışılığı önlemelidir. • Ürün ihtiyacına göre bölgesel ve mevsimsel olarak destekleme belirlenerek üretimde istikrar sağlanmalıdır. • Kayıt işlemleri tamamen ilgili örgütlere devredilerek, kayıtların tek elden ve sistemli olarak tutulması sağlanmalı, desteklemeler örgütler aracılığı ile üreticilere ulaştırılmalıdır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

36. Desteklemeler Süt desteklemeleri adı altında dağıtılacak prim tutarının, 2010 yılının geçiş süreci olarak belirlenerek aşağıdaki tabloya göre belirlenmesi ve üreticiye dağıtılması sağlanmalıdır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 TABLO-1 : Yıllar bazında üreticiye ödenecek süt primi miktarları. * Sütünü soğuk zincir altında toplayan-pazarlayan, bünyesinde teknik personel çalıştıran ve laboratuar hizmeti veren örgütlere litre başına 5 kuruş (0,05 TL) ek prim uygulanarak örgütlerin güçlendirilmesi sağlanmalıdır. www.tiresutkoop.org

37. Desteklemeler • Desteklemelerin yeniden belirlenmesiyle süt hayvancılığında yaşanan ; • Kayıtdışılık, • Kalite, • Verimlilik, • Plansız Üretim, • Maliyet, • Fiyat İstikrarsızlığı vb. sorunlar ortadan kalkacaktır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

38. Tire’de Tarımsal Sanayileşmeye Olan Talepler Nelerdir? S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

39. Süt ve Süt Ürünleri Üretim Tesisi • Bölgemizde üretilen sütün % 64’lük bölümünü oluşturan 260 ton süt, işlenmek üzere değişik ilçe ve illere pazarlanmaktadır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ • Uzun mesafedeki sevkıyat, ürünün kalitesinin düşmesine, maliyetin yükselmesine neden olmaktadır. (Tire-Adapazarı 550 Km.) 25 Mayıs 2010 • İlçemizin, üretilen sütün tamamını işleyebilecek kapasiteye sahip, Süt ve Süt Ürünleri Üretim Tesisine ihtiyacı vardır. www.tiresutkoop.org

40. Et ve Et Ürünleri İşleme Tesisi • Bölgemizde yapılan Büyükbaş hayvancılığın büyük bir bölümü süt hayvancılığıdır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ • Ancak, mevcut işletmeler süt hayvancılığının yanı sıra besi hayvancılığı da yapmakta ve bu gün geçtikçe artmaktadır. 25 Mayıs 2010 • Bu nedenle, İlçemizde kırmızı et işleyebilecek Et ve Et Ürünleri İşleme Tesisine ihtiyaç duyulmaktadır. www.tiresutkoop.org

41. Peynir Altı Suyu İşleme Tesisi • Bölgemizdeki artan süt üretimine bağlı olarak, elde edilen süt ürünlerinden arda kalan Peynir Altı Suyu miktarında da büyük bir artış gözlenmektedir. • Gıda sektörünün hammaddesi olan Peynir Altı Suyunun, işlenerek ekonomiye kazandırılmasını sağlayacak tesis ve altyapının ilçemizde oluşturulması, ekonomik, çevre sağlığı ve mandıraların devamlılığı açısından büyük önem taşımaktadır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

42. Yem ve Yem Ürünleri İşleme Tesisi • Üreticilerimizin, üretim maliyetleri içerisinde önemli yeri olan kaliteli kesif yem ihtiyacını karşılayabilecek, yem ve yem ürünleri işleme tesisi ilçemizde yoktur. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ • Hayvan beslenmesinde önemli bir yeri olan kaba ve kesif yem ihtiyacının en ucuz ve kaliteli bir şekilde karşılanması için, ilçemizde yem ve yem ürünleri işleme tesisine ihtiyaç bulunmaktadır. 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

43. Sonuç • Yapacak olduğumuz çalışmalarla; • Örgütlenmeyi güçlendirecek, • Kaliteli süt üretimini arttıracak, • Sosyo-ekonomik dengelerin bozulmasını önleyecek, • Süt Fiyatlarında İstikrar sağlanacaktır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org

44. Tire Ekonomisinin Geleceği; • Tarımsal Üretim • Tarımsal Sanayileşme ve • Tarımsal Pazarlamadır. S.S. TİRE SÜT KOOPERATİFİ 25 Mayıs 2010 www.tiresutkoop.org