تاریخ تحلیلی صدر اسلام

1. به نام خدا تاریخ تحلیلی صدر اسلام

2. « دانشنامه سر »www.serr.ir

3. مباحث مقدماتی تاریخ 1- واژه شناسی تاریخ : تاریخ از ماده ارخ یا ورخ به معنی تعیین وشناساندن وقت. تعاریف مختلف از تاریخ : 1- هرودوت : تاریخ بررسی روزگاران گذشته است. 2- ابن خلدون دانش برگرفته از حکمت؛بیانگرسرگذشت انسان ها، سیره انبیاء وسیاست پادشاهان. 3- تعریف تلریخ عبارت است از : کنش و واکنش خارجی دارای اثر خارجی عناصر اصلی تاریخ چیست ؟ اسان ، زمان ومکان 5- تعریف نهائی: با توجه به عناصر اصلی تاریخ می توان گفت : مجموعه ای از تأثیر و تأثر انسان است وبه طور طبیعی اموری چون گمراهی ، هدایت ، ستمگری و... را شامل می شود . ص 18 - تاریخ نقلی : بررسی اوضاع واحوال گذشتگان مانند سه ها ،زندگی نامه ها ( علم به بودن ها ؛ چون به گذشته مربوط است .) • تاریخ علمی : بررسی حوادث وکشف علت رویداد ها... • علمیت در تاریخ : ویژگی های گزینه های علمی :1- ازمون پذیری 2- تکرار پذیری 3- تبعیت از قانون علیت . با توجه به ویژه گی های علمی بودن می توان گفت : کل تاریخ بدلیل نداشتن ویژگی آزمون پذیری و تکرار پذیری علمی نمی باشد ولی جزء تاریخ علمی است .

4. اعتباروعلمیت در تاریخ بدلیل آسان نبودن اثبات دانش بودن تاریخ ، دانشنمدان اهل فن به دو دسته تقسیم شده اند: 1- گروهی گزاره های تاریخی را به عنوان دانش علمی قبول ندارند : دلایل این گروه : الف ) دشواری ارزیابی دقیق علل رفتار هاو روابط علّی و معلولی آنها ب) تجربه ناپذیری آن- در تاریخ علمی- ج) تأثیر تعصّبات و غرض ورزی ها و اهتمام ستمگران در تدوین تاریخ 2- ولی دسته ای به دلیل اینکه تاریخ به عنوان مجموعه ای از معارف بر خوردار از روش ،موضوع ، نظم و انسجام ، تردید ناپذیر است . زیرا : اولاً ماهیّت برخی ازوقایع به گونه ای است که امکان تحریف ودروغ درآنها نمی رود. ثانیاً همه ی مورخان را در اثبات حقایق، نمی توان دروغگو دانست.ثالثاً با تکیه بر وجود برخی شاخص ها مانند باستان شناسی، می توان به درستی و نادرستی حوادث پی برد . رویکرد قرآن و نهج البلاغه : برمفید بودن تاریخ است .ص 21

5. علمیت در حوادث تاریخی اگر علمیت در حوادث تاریخی را بپذیریم بالتبع حوادث اجتماعی وتاریخی را معلول هم دیگر خواهیم دانست به این معنا که زندگی اجتماعی ملتها را به هم دیگر وابسته وبه هم گره خورده خواهند بود، استواری یا نا استوری هر حلقه از سلسله حلقه ها به حلقه های پسین تاثیر خواهد کرد لذا گذشته در آینده بشری مؤثر خواهد افتاد.

6. فوائد تاریخ 1- نوعی ار تباط میان نسلهای متوالی بشر برای دستیابی تجربه ها و اندوخته ها ی گذشتگان 2- مطالعه ی تطبیقی وتحلیلی تمدن ها 3- یافتن رابطه ی علی میان حوادث و حل مشکلات ... برای پی ریزی یک زندگی سالم برای بشر. ( برای اطلات بیشتر به اسلاید بعدی رجوع شود .)

7. امام علی(ع) و قانون مندی تاریخ خطبه اى از آن حضرت (ع ) هنگامى كه در مدينه با او بيعت كردند: آنچه مى گويم بر عهده من است و من خود ضامن آن هستم . آن كس كه حوادث عبرت آموز روزگار را به چشم ببيند و از آن پند پذيرد، پرهيزگاريش او را از آلوده شدن به كارهاى شبهه ناك باز مى دارد. بدانيد كه بار ديگر همانند روزگارى كه خداوند، پيامبرتان را مبعوث داشت ، در معرض آزمايش واقع شده ايد. سوگند به كسى كه محمد را به حق فرستاده است ، در غربال آزمايش ، به هم درآميخته و غربال مى شويد تا صالح از فاسد جدا گردد. يا همانند دانه هايى كه در ديگ مى ريزند، تا چون به جوش آيد، زير و زبر شوند. پس ، پست ترين شما بالاترين شما شود و بالاترينتان ، پست ترينتان . واپس ماندگانتان پيش افتند و پيشى گرفتگانتان واپس رانده شوند. به خدا سوگند، كه هيچ سخنى را پنهان نداشته ام و دروغ نگفته ام كه من از چنين مقامى و چنين روزى آگاه شده بودم.

8. امام علی(ع) و قانون مندی تاریخ بدانيد كه خطاكاريها همانند توسنان چموش و سركش اند كه خطاكاران را بر آنها سوار كرده اند. آن اسبان لجام گسيخته به ناگاه مى تازند و سواران خود را به آتش دوزخ سرنگون مى كنند. و بدانيد، كه پرهيزگاريها همانند اسبان رام و نجيب اند كه پرهيزگاران را بر آنها سوار كرده و افسارها به دست سواران داده اند و آن اسبان ، سواران خود را به بهشت داخل مى كنند. حقى است و باطلى . گروهى هواداران حق اند و گروهى پيروان باطل . اگر پيروان باطل سرورى يابند چه شگفت كه از روزگاران ديرين شيوه چنين بوده است و اگر شمار هواداران حق اندك است ، بسا، روزگارى رسد كه افزون گردد، ولى ، كم اتفاق اوفتد كه آنچه پشت كرده ، بار ديگر روى بنمايد. منبع : خطبه 16 ص17 و ر.ک ترجمه و تفسیر نهج البلاغه محمد تقی جعفری ج 3 ص 226 - 233

9. فلسفه تاریخ، تاریخ نقلی و تاریخ تحلیلی تاریخ نقلی : گزارش یک رویداد تاریخی ( گزارش یک جنگ) تاریخ تحلیلی : بررسی علل وقوع حوادث و شناساندن زمیه ها و علل بروز حوادث یا بررسی جزء تاریخ. ( چرا جنگ ایران و عراق بوجود آمد.) تعریف فلسفه تاریخ :عهده دار بررسی حقیقت وعلت وجودی تکامل تاریخ،کشف سنن حاکم برآنها،تعیین منازل برجسته تاریخ،تبیین روش های پژوهش در تاریخ و نهایتاً با روش های فوق تاریخ کنونی تحت کنترول درآورد. وگذشته را جراغ آینده قرار داد. ص 18 و19

10. نظریه قانون مندی تاریخ از نظر قرآن الف- آیاتی از قرآن که«قانون مندی تاریخ»را بیان می کنند؟1- صحنه ی تاریخ همانند سایر میادین هستی به وسیله سنن و قوانین مربوطه می چرخد 1- آیاتی که از مرگ وزندگی جوامع حکایت می کند . وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لاَيَستَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَيَسْتَقْدِمُونَ 2- آیاتی که فراگیر بودن کیفرنابودی جوامع و امت ها (این جهانی) ، بر اثر طرد پیامبران ، پرده بر می دارد . وَتِلْكَ الْقُرَى‏ أَهْلَكْنَاهُمْ لَمَّا ظَلَمُوا وَجَعَلْنَا لِمَهْلِكِهِم مَوْعِداً کهف 59 اين شهرها و آباديهايي است كه ما آنها را هنگامي كه ستم كردند هلك نموديم،و براي هلاكتشان موعدي قرار داديم.(آنها ويرانه هايش را با چشم مي بينند، و عبرت نمي گيرند.) - وَاتَّقُوا فِتْنَةً لاَتُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ انفال25 و از فتنه اي بپرهيزيد كه تنها به ستمكاران شما نمي رسد، ) بلكه همه را فراخواهد گرفت،چرا كه ديگران سكوت اختيار كردند.( و بدانيد خداوند سخت كيفر است!

11. نظریه قانون مندی تاریخ از نظر قرآن 3- ایاتی که بریکسانی واستثناءناپذیری سنت های ملل پیشین دلالت دارد : وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِن قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلَى‏ مَاكُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّى‏ أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلاَ مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِن نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ(انعام 34) پيش از تو نيز پيامبراني تكذيب شدند، و در برابر تكذيبها، صبر و استقامت كردند، و ( در اين راه، ) آزار ديدند،تا هنگامي كه ياري ما به آنها رسيد. ( تو نيز چنين باش. و اين، يكي از سنتهاي الهي است، ) و هيچ چيزي نميتواند سنن خدا را تغيير دهد، و اخبار پيامبران به تو رسيده است. وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِن جَاءَهُمْ نَذِيرٌ لَّيَكُونُنَّ أَهْدَى‏ مِنْ إِحْدَى‏ الْأُمَمِ فَلَمَّا جَاءَهُمْ نَذِيرٌ مَّا زَادَهُمْ إِلَّا نُفُوراً (فاطر 42) آنان با نهايت تاكيد به خدا سوگند خوردند كه اگر پيامبري انذار كننده به سراغشان آيد، هدايت يافته ترين امتهاخواهند بود، اما چون پيامبري براي آنان آمد، جز فرار و فاصله گرفتن ( از حق ) چيزي بر آنها نيفزود.

12. نظریه قانون مندی تاریخ از نظر قرآن اسْتِكْبَاراً فِي الْأَرْضِ وَمَكْرَ السَّيِّئِ وَلاَ يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِينَ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلاً وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلاً(فاطر 35 آیه 43) اينها همه بخاطر استكبار در زمين و نيرنگهاي بدشان بود، اما اين نيرنگها تنها دامان صاحبانش را ميگيرد،آيا آنها چيزي جز سنت پيشينيان ) و عذابهاي دردناك آنان ( را انتظار دارند؟!هرگز براي سنت خدا تبديلي نخواهي يافت، و هرگز براي سنت الهي تغييري نمي يابي. 4- آیاتی که ارتباط پیوند زیر بنا رو بنا ها ذلِكَ بِأَنَّ اللّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّراً نِعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَى‏ قَوْمٍ حَتَّى‏ يُغَيِّرُوا مَابِأَنْفُسِهِمْ وَأَنَّ اللّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (انفال53) اين، بخاطر آن است كه خداوند، هيچ نعمتي را كه به گروهي داده، تغيير نميدهد،جز آنكه آنها خودشان را تغيير دهند، و خداوند، شنوا و داناست.

13. قانون مندی تاریخ (پیوند زیر بنا با روبنا و استثنا نا پذیری قوانین تاریخ ) أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُمْ مَثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلِكُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى‏ يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى‏ نَصْرُ اللّهِ أَلاَ إِنَّ نَصْرَ اللّهِ قَرِيبٌ(بقره 214) آيا گمان كرديد داخل بهشت ميشويد، بي آنكه حوادثي همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟!همانان كه گرفتاريها و ناراحتيها به آنها رسيد، و آنچنان ناراحت شدندكه پيامبر و افرادي كه با او ايمان آورده بودند گفتند:<پس ياري خدا كي خواهد آمد؟! > ( در اين هنگام، تقاضاي ياري از او كردند، و به آنها گفته شد: ) آگاه باشيد، ياري خدا نزديك است! 5- مبارزه ی پیامبران با رفاه طلبان ناز پرور وَقَالُوا نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوَالاً وَأَوْلاَداً وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ(سبا 34 آيه 35) وگفتند: اموال و اولد ما از همه( بيشتر است)و اين نشانه علاقه خدا به ماست.(، و ما هرگزمجازات نخواهيم شد. 6- رابطه ی چیرگی و ستم به نابودی جامعه

14. نظریه قانون مندی تاریخ از نظر قرآن وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِنَ الْقُرُونِ مِن بَعْدِ نُوحٍ وَكَفَى‏ بِرَبِّكَ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِيراً بَصِيراً (اسرا 17 ایه 17)چه بسيار مردمي كه در قرون بعد از نوح، زندگي مي كردند، ) و طبق همين سنت، ( آنها را هلك كرديم.و كافي است كه پروردگارت از گناهان بندگانش آگاه، و نسبت به آن بيناست. 7- ارتباط اجرای اوامر الهی و فراوانی برکات و تولید وَقَالُوا نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوَالاً وَأَوْلاَداً وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ(سبا 34 آيه 35) وگفتند: اموال و اولد ما(از همه) بيشتر است(و اين نشانه علاقه خدا به ماست.)، و ما هرگزمجازات نخواهيم شد. وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِنَ الْقُرُونِ مِن بَعْدِ نُوحٍ وَكَفَى‏ بِرَبِّكَ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِيراً بَصِيراً(مائده 5 آیه 66) چه بسيار مردمي كه در قرون بعد از نوح، زندگي ميكردند، ( و طبق همين سنت، ) آنها را هلك كرديم.و كافي است كه پروردگارت از گناهان بندگانش آگاه، و نسبت به آن بيناست.

15. قرآن وتصادفی نبودن تاریخ 8- دسته ای از آیات قرآن علیه نظریه تصادفی دانستن وقایع تاریخی ونیز قضا وقدری بودن آن موضع می گیرد وانسان راتشویق می کند تا با گردش درجهان ومطالعه ی سرگذشت ملتها،رازسعادت وانحطاط را کشف و سازوکارحرکت به سوی آینده راخردمندانه تدبیر وتنظیم کند. وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالاً نُوحِي إِلَيْهِم مِنْ أَهْلِ الْقُرَى‏ أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَدَارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا أَفَلا تَعْقِلُونَ ( يوسف 12 ايه 109) و ما نفرستاديم پيش از تو، جز مرداني از اهل آباديها كه به آنها وحي ميكرديم.آيا ( مخالفان دعوت تو، ) در زمين سير نكردند تا ببينند عاقبت كساني كه پيش از آنها بودند چه شد؟!و سراي آخرت براي پرهيزگاران بهتر است. آيا فكر نمي كنيد؟! نمونه بدیگر برای بند 8 (سوره فجر 89 آیه 6 تا 14) هَلْ فِي ذلِكَ قَسَمٌ لِذِي حِجْرٍ آيا در آنچه گفته شد، سوگند مهمي براي صاحب خرد نيست؟!

16. ذکر نمونه برای بعد 10 أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعَادٍ : آيا نديدي پروردگارت با قوم <عاد> چه كرد؟! إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ : و با آن شهر < ارم > با عظمت، الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلاَدِ :همان شهريكه مانندش در شهرها آفريده نشده بود! وَثَمُودَ الَّذِينَ جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ : و قوم < ثمود > كه صخره هاي عظيم را از (كنار)دره مي بريدند (و از آن خانه و كاخ ميساختند). وَفِرْعَوْنَ ذِي الْأَوْتَادِ : و فرعوني كه قدرتمند و شكنجه گر بود، الَّذِينَ طغَوْا فِي الْبِلاَدِ : همان اقوامي كه در شهر ها طغيان كردند، فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسَادَ : و فساد فراوان در آنها به بار آوردند، فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذَابٍ : به همين سبب خداوند تازيانه عذاب را بر آنان فرو ريخت! فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذَابٍ : به همين سبب خداوند تازيانه عذاب را بر آنان فرو ريخت! إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ : بيقين پروردگار تو در كمينگاه )ستمگران( است.

17. قرآن و تاریخ(نتیحه) آیات ذکر شده وآیات دیگر،نشان می دهند که از نظر قرآن وقتی در هر جا فساد به اوج رسد باید انتظار فاجعه داشت یا وقتی رفاه و فراوانی روزی و امنیت سیاسی،راه به کفران و تضییع نعمت باز کرد باید منتظر تنگی معیشت ونا امنی و ترس بود .؛(ص 23) امام علی(ع) نیز در نهج البلاغه می فرما یند: از سختی ها و تنگی هایی که تبهکاری گذشتگان برای آنان پیش آورد بر حذر باشیدو روز های فراخی وروزهای تنگی زندگی آنان را در نظر آوریدو از سرگذشتی مشابه سرگذشت آنان بهراسید ووقتی به حالات گوناگون آنان می اندیشید،بنگریدکه چه بود بر آنان عزت آورد ودشمنانشان را دور کرد وعافیت را برآنان سایه افکن ساخت...این عامل چیزی جز وحدت نبود . ص21 منبع نهج البلاغه خ 16 ص 24

18. تقسیم بندی فلسفه تاریخ 1- فلسفه نظری تاریخ که ازاز سه گزینه زیر صحبت می کند: الف – تاریخ به کجا میرود (هدف) ب :چگونه می رود. (ساختار حرکت ومحرک) ج- :از چه راهی می رود . 2- فلسفه ی علم تاریخ :از موضوعاتی نظیر :روش شناسی پژوهش،تفاوت علم تاریخ با علوم دیگر،عنصر گزینش درتاریخ ،پیش بینی ،دخالت ارزش ها در قضاوت ها ف امکان تجربه در تاریخ پرداخته می شود . ص25

19. عوامل محرک تاریخ 1- ابن خلدون در تحلیل عامل وعوامل پیدایش تمدن به عصبیت تأکید دارد . 2- کنت گوبینو بر نژا د 3- منتسکیو براقلیمٰ 4- کار لایل بر قهرمانان 5- مارکس بر اقتصاد 6 – فروید بر غریزه ی جنسی 7- نیچه بر غریزه ی بر تری جویی 8- بیکن بر دانش 9- شهید مطهری فطرت 10- محمد تقی جعفری خدا انسان و آنجه برای انسان مفید است و.... 11- مصباح یزدی : ضمن رد جبر اجتماعی؛ اختیار واراده انسان را از اجزای علت تامه حوادث وتغییرات اچتماعی می داند.ص25 12- نظرات دیگری نیز وجود دارد ... .

20. اهمیت وارزش تاریخ اسلام 1- حفظ میراث فرهنگی(آگاهی از تاریخ اسلام در پیروزی انقلاب جهانی اثر بنیادی دارد . تلاش قدرت ها برای تغییر خط ، زبان...) 2- گذشته را جراغ آینده قراردادن 3- اثبات وحی 4- آگاهی از راز توفیق پیامبر اسلام 5- اخذ الگو های لازم ازبزرگان اسلام 6- شناخت احکام 7- سرنوشت مرد م مسلمان ایران با فرهنگ این آب و خا گره خورده و اینها سبب ماندگاریی ماست پس وظیفه ملی ایجاب می کند از پیشینه خود آگاه باشیم.ص 26 سؤال : علت تلاش دولت های استعماری در تغییر زبان ،خطو آداب و رسوم ملل مسلمان چیست؟ ص 26

21. گونه های مختلف تاریخ نگاری سوال : «علم رجال »و«فنّ جرح و تعدیل» ٰ در تاریخ چگونه بوجود آمد؟ (ص 27) جرح‌ و تعدیل ، شاخه‌ای‌ از علوم‌ حدیث‌ و اصطلاحی‌ در آن‌، ناظر به‌ ارزیابی‌ وثاقت‌ و عدم‌ وثاقت‌ راویان‌ (و به‌ تبع‌ آن‌ پذیرفتن‌ یا نپذیرفتن‌ احادیث‌ آنان‌) و معیارهای‌ آن‌. مبحث‌ جرح‌ و تعدیل‌ از جمله‌ مهم‌ترین‌ انواع‌ علوم‌ حدیث‌ است‌ كه‌ فهم‌ معانی‌ كتاب‌ و سنّت‌، كه‌ به‌ كمك‌ آثار و احادیث‌ صحیح‌ حاصل‌ می‌شود، بدان‌ وابسته‌ دانسته‌ شده‌ است‌، زیرا شناخت‌ آثار و اخبار صحیح‌ و سقیم‌ منوط‌ به‌ شناخت‌ میزان‌ وثاقت‌ راویان‌ احادیث‌ است‌ (رجوع کنید به ابن‌ ابی‌حاتم‌، ج‌ 1، ص‌ 2). سؤال: نقش قصه های ایام و انساب در بود آمدن تاریخ را بیان کنید . چرا تاریخ از معدود دانشهای هماره زننده ی تمدن اسلامی است ؟ ص28 سؤال: موضوعات گوناگون تاریخ نگاری را نام ببرید؟ • سیره نگاری • تک نگاری • تاریخ عمومی تقویمی • تاریخ نگاری بر اساس نسب شناسی • تاریخ نگاری بر اساس سبک خبری • تاریخ نگاری محلی • تاریخ نگاری فرهنگی سؤال : نظر مؤلف کتاب تاریخ الظنون در باره کتابهای تاریخی مسلمانان چیست ؟

22. از از مورخان معاصر مورخان قدیم اسلامی 1- محمد بن اسحاق (سال 51 -124) از آثار: سیرة الرسول 2- ابو مخنف ( 90 - 157) از آثار : مقتل الحسین 3- بلاذری (170 تا 180 – 279) از آثار : مقتل الحسین، فتوح البلدان ، انساب الاشراف 4- یعقوبی (وفات 284)از آثار:تاریخ یعقوبی 5- طبری (224،225- 310 ) از آثار : الرسل والملوک 6- مسعودی (287- 346) از آثار : مروج الذهب 7- ابن خلدون (732 - 808)صاحب نظریه دولایه بودن تاریخ(حوادث ظاهری – عوامل پشت پرده) از آثار: العبر 8- سخاوی (831- 903) العلان بالتوبیخ لمن ذم التاریخ 10- دیگر ابوعبدالله مسلم بن قتیبه صاحب جامع المعارف است. 11- اعظم مورخان عرب ابن خلکانست. 12- ... 1-سید جعفر مرتضی عاملی ٱثار :الصحیح من سیرة النبی – الحیاة السیاسیهللامام الجوادو... 2- سید مرتضی عسکری: از آثار:عالم المدرسین ، عبد الله بن سبا،مأئة وخمسون صحابی... 3- سید جعفر شهیدی : آثار : تاریخ تحلیلی اسلام ، زندگانی فاطمه ، زندگانی علی ع 4- محمد ابراهیم آیتی: آثار؛ تاریخ پیامبر اسلام ،اندلس، شهداءالاسلامفی عصرالرسالة...

23. آسیب شناسی تاریخ اسلام مهم‌ترین اسباب تحریف تاریخ اسلام عبارت است از: 1. فاصلة زمانی میان مورخ و پدیده‌ها 2. اختلاف امت و پیدایش فرقه‌ها و در نتیجه انگیزه‌های غیرحق طلبانة برخی مورخان. 3. تعصب حاصل از عقاید مذهبی و گرایش‌های نژادپرستانه مورخ که در نوشتن تاریخ تأ‌ثیر دارد.(مطرف ابن مغیره از پدرش نقل می کند ... کتاب م نصیری ص37) 4. فشار حاکمان اموی و عباسی در برخی زمان‌ها، چنان بود که هر کس حدیثی دربارة فضیلت علی (ع) و فرزندانش نقل می‌کرد، باشدیدترین شکنجه‌ها روبه‌رومی‌شد.(کشته شدن ابن سکّیت) 5. استفاده ی ناروای برخی از دانشمندان اهل کتاب از کم اطلاعی خلفا و اطرافیان آنها: این گروه از عالمان می‌کوشیدند با نقل افسانه‌ها و مطالب بی‌اسا (اسرائیلیات) آیین اسلام را بی‌اعتبار سازند. 6. منع تدوین حدیث توسط خلفا 7- حكومت‏هاى خودكامه‏اى بوده كه به حكم خودكامگى و داشتن قوه و قدرت، هر چيزى كه به نفعش تمام مى‏شد، اشاعه مى‏داده است.ٰ 7- متهم بودن بينندگان و شنوندگان حوادث و مطالب تاريخى، و نيز آن كسانى است كه از ايشان نقل مى‏كنند،ٰ

24. علل توجه مسلمین به مسئله دانش تاریخ نگاری 1- قداست دانش تاریخ و ارزش والای آن در اسلام وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالاً نُّوحِي إِلَيْهِمْ فَسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَانبیا 21 آیه 7 2- موضع تصدیقی قرآن به انبیائ پیشین و اصول و مبانی تعلیماتی آنان آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِن رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كَلٌّ آمَنَ بِاللّهِ وَمَلاَئِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لاَ نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِن رُسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ(بقره 285) 3- تشوق قرآن: آيا در زمين گردش نكردند تا ببينند عاقبت كساني كه قبل از آنان بودند چگونه بود؟!آنها نيرومندتر از اينان بودند، و زمين را ) براي زراعت و آبادي ( بيش از اينان دگرگون ساختند آباد كردند،و پيامبرانشان با دليل روشن به سراغشان آمدند ( اما آنها انكار كردند و كيفر خود را ديدند )،خداوند هرگز به آنان ستم نكرد، آنها به خودشان ستم مي كردند.(روم 9) 4- لزوم بهره گیری از سیره ی اولیائ :. (مسلما براي شما در زندگي رسول خدا سرمشق نيكويي بود،براي آنها كه اميد به رحمت خدا و روز رستاخيز دارند و خدا را بسيار ياد ميكنند.احزاب 21) 5- ورود ملت های گوناگون جهان به آئین اسلام داد و ستد فرهنگی با ملل دیگر 6- اهتمام فرمانروایان به ماندگاری حکومت خویش و ارائه تصویری مناسب از خود (ص 31)

25. اصول و قواعد عام تاريخ‌نگاري با تكيه بر ارزش‌هاي اسلامي برخي از معيارها و ضوابط تاريخ‌نگاري كه سبب توجه و اعتماد بيشتر به اسناد و داده‌هاي تاريخ مي‌شود، عبارتست از: 1. توجه به همة علل و عوامل پيشرفت يا انحطاط يك سلسله يا ملت، و اعتماد بر اسناد و مدارك معتبر از زمان شكل‌گيري و پيدايش آن سلسله. 2. پرهيز از اظهار نظر دربارة موضوعي قبل از بررسي و تحقيق كامل. 3. رعايت عينيت و واقعيت در تحقيق، حفظ امانت و درستي، ترك تعصب در حقايق علمي و ثبت و نقل وقايع، آن گونه كه هست. 4. در نظر گرفتن امكانات زمان وقوع حادثه و توجه به آداب، رسوم و سنن جامعة مورد نظر. 5. پرهيز از اعتماد همه جانبه و بدون بررسي و تحقيق به نظر نويسندگان گذشته، به ويژه در موضوعاتي كه به طور مستقيم با منافع افراد مرتبط است. 6. اهتمام و توجه فوق‌العاده به نقش مردم، زيرا تاريخ شناسنامة ملت‌هاست نه پادشاهان و درباريان. 7- ارئه راه حل پژوهش در تاريخ اسلام آنگاه علمي و گوياي حقيقت است كه شاخص‌هايي چون ، امكان عقلي، استناد معتبر، هماهنگي محتوا و سازگاري با وقايع قطعي تاريخ و قراين خارجي را دارا باشد و مخالف قرآن و روايات معتبر و صحيح نباشد.

26. معنا وپیشینه شرق شناسی پژوهش دانشمندان غربی در فرهنگ و تمدن مشرق زمین را «شرق شناسی »گویند. چه عاملی سبب رشد رویکرد،شرق شناس غربیان درشرق شد ؟ رشدنهضت های اسلامی در شرق اسلامیعلیه استعمارنو وقدیم رویکردهای شرق شناسی: 1- روی کرد مثبت : که همان تلاش عالمان جهت توسعه روشنگری وشناخت معارف تاریخی بشرواقوام گونا گون است. مانند: آثار جرج جرداق 2- رویکرد منفی :این رویکرد شرق شناسی به دنبال هدف های غیر انسانی است .نظیر استعمار ، نژاد پرستی ،و ...مثل کتاب تاریخ اسلام کمبریج. (این کتاب مورد انتقاد پژوهشگر مسیحی مذهب، ادوارد سعید، مقیم آمریکا قرار گرفته است.)

27. رابطه شرق شناسی با انگیزه های استعماریٰ • تفسیر متون اسلامی وصوراحکام خود سرانه • تحریف نصوص اسلامی(عمدی) • برداشت نادرست درموارد تحریف نشدنی • ایجاد احساس حقارت در مردم مَشرق و جلب آنها به فرهنگ غربی • معرفی اسلام • به عنوان فرآورده پیشینیان • نفی مبانی کلامی و فقهی تشیع و اثبات تأثیرپذیری آن از دین زردشت • منشأ ایرانی دادن به تشیع • جنگ طلب معرفی کردن پیامبر 10. تقویت عواطفملی گرایانه 11. زشت نمایاندن حجاب 12 .تحریف نظر اسلام در باره انسان،آزادی

29. قانونمندی تاریخ از منظر قرآن

30. نقشه شبه جزیره عربستان

33. حجاز : شامل شهر های : ( مکه . مدینه . طائف. ینبوع . ) مناطق فوق کوهستانی ، بیابان های وسیع ، کم آب تا حدودی کم کشاورزی جغرافیای جزیره : مرکز و شرق : منطقه ای بلند ، بیابان های وسیع نفود و ربع الخالی . حاکمیت انسان بدوی ، شتر نخل . ریگزار جنوب : عربستان خوشبخت ، تمدن های درخشان مانند ( دولت معین ، حضرموت ) ، قتبان ، سبأ . شهر مأرب ، سد مأرب به سئوالات زیر پاسخ دهید : ـ چهار مورد از تمدن های قبل از اسلام یمن ؟ ـ استرابون ( جهانگرد ) از کدام شهردیدار کرده است ؟ ـ چرا ابرهه به شهر مکه حمله کرد ؟

34. وضع سیاسی شبه جزیره : به سئوالات زیر پاسخ دهید : ـ اعراب ساکن جزیره العرب به چند دسته تقسیم می شوند ؟ و پیامبرا عظم اسلام ازکدام یک می باشد ؟ ـ 1 : عرب بائده ( روستا نشین ) ، نابود شده 2 : عاربه ( شهر نشین ) از جمله اوس و خزرج همان اعراب قحطانی فرزندان یعرب ابن قحطان 3 : مستعربه ( عدنانیان ) فرزندان اسماعیل ( قریش از این دسته )

35. نظام اجتماعی : پیرو نظام قبیله ، که دارای سه رکن نَسَب ، حسب ، عصب . بر اساس اولی و دومی افراد قبیله دارای شناسنامه ی قبیله ای و از فضایل قبیله آگاه باشند و بر اساس سومی همه در ساختار قبیله محو بوده اند . صفحه ی 50 سئوال : جنگ های اعراب بر چه اساسی بوجود می آمدند ؟ و این جنگ ها چه نامیده می- شدند ؟ چرا در شبه جزیره تمدن دیده نمی شود ؟ص 50 بر اساس عصبیت قبیلگی ، ایام عرب ، به دلیل جنگ های طولانی فرهنگ و آداب و رسوم :ٰسئوال : آیا فرهنگ مردم شبه جزیره دارای خصلت های پسندیده بود ؟ اگر آری چرا این خصایص جهت دار نبودند ؟ سئوال : ویژگی های فرهنگ مردم شبه جزیره را بیان کنید . ( هشت مورد ) رجوع کنید به صفحه های 50 و 51توضیح بیشتر در اسلاید بعد

36. نظر خاورشناس فرانسوی(رژیس بلاشر) خاورشناس فرانسوی ، رژیس بلاشر، در تاریخ ادبیات عرب بر اساس یافته های پیشین به صورت بندی روان شناسی شخصیت عرب بدوی پرداخته و ویژگیهای فردی و اجتماعی عرب جاهلی را چنین برشمرده است : خوگرفتن با خشونت از کودکی که در کنار تنگدستی و محرومیت او را تندخو، مغرور، زودخشم و ستیزگر می کرد؛ حس شرف و ناموس که در واقع مظهر توجه وی به نیکنامی بود؛ بلندپروازی ؛ انتقام جویی (ثار) که هم با جنبه های فردی و هم با جنبه های اجتماعی و دینی مرتبط بود؛ رجزخوانی که جلوة بیرونی و هنری صفات یاد شده بود و معمولاً در جنگ مجال بروز می یافت ؛ و قمار و باده نوشی که نشان دهندة نیاز عرب بدوی به خودنمایی و نمایش ثروت و بی اعتنایی در صرف آن بود ( رجوع کنید به بلاشر، ج 1، ص 23ـ 28). بلاشر (ج 1، ص 30)، پس از بیان این خصوصیات و ضمن تأیید نظریة گولدتسیهر، می گوید که تمام این جلوه های روانی مجموعه ای را تشکیل می داد که اسلام آن را جاهلیت نامید. منبع : http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4443

37. زنان و نظام خانواده : 1 : کالا انگاری زن ( فروش ، کشتن ، آزار ، نا اختیاری ) 2 : چند همسری برای مرد 3 : رواج انواع ازدواج ها ( مثل صداق ، متعه ، اماء : (پیوند با کنیزان بدون رسومات) ، مقت : ازدواج پسر بزرگ با . . . ، شغار : تعویض خواهر ، رهط : نکاح دسته جمعی ، اختین : دو خواهری ، رجوع کنید به پاورقی صفحه ی 52 ) 4 : زنده به گور کردن دختران سئوال : با چه شواهدی را می توان به پایین بودن ارزش اجتماعی زنان در عربستان استدلال کرد ؟

38. وضعیت اقتصادی : 1 : مبادله ی سنگ های قیمتی 2 : دامداری 3 : گردشگری 4 : اقتصاد کاذب وضعیت دینی : 1 : بت پرستی ( صنم و وثن ) انواع بتهای قبیله ای مانند ودّ ، یغوث ، یعوق و نسر ـ مهمترین بت هایی که مردم مرکز عربستان آنها را زیارت می کردند : لات ( شمس و مادر خدایان ) ، منات ( خدای سرنوشت ) ، عزا ( زهره ) ، هبل ( شکل انسان ) 2 : انواع مذاهب در عربستان : مسیحی ، یهودی ، حنیفی ، مانوی ، مزدکی و . . .

42. نظر قرآن در قرآن کریم چهار مصداق روشن برای جاهلیت بیان شده است : 1 - پیروی از حکم وحکومت ناحق ، رفتار خلاف قانون الهی ... روی گردانی از دستورات الهی ... . : أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللّهِ حُكْماً لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ آيا آنها حكم جاهليت را ) از تو ( ميخواهند؟!و چه كسي بهتر از خدا، براي قومي كه اهل يقين هستند، حكم مي كند؟! س5 آیه 50 2 - بی توجهی به وعده و وعیدهای خداوند و بد اندیشی در باره افعال الهی ... که در باره گروهی ا یاران پیامبر که با اکراه و نفاق در غزوه احد شرکت کرده بودند. يَظُنُّونَ بِاللّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ يَقُولُونَ هَل لَنَا مِنَ الأَمْرِ مِنْ شَي‏ءٍ قُلْ إِنَّ الأَمْرَ كُلَّهُ لِلّهِ... (آنها گمانهاي نادرستي همچون گمانهاي دوران جاهليت درباره خدا داشتند،و ميگفتند: آيا چيزي از پيروزي نصيب ما ميشود؟! بگو: همه كارها (و پيروزيها )به دست خداست. 3 : بی پروایی و خود نمایی زنان در جامعه ... وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلاَ تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى‏ وَأَقِمْنَ الصَّلاَةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً (دلیل عصمت اهل بیت از نظر قرآن).س احزاب 33 آیه 33 و در خانه هاي خود بمانيد، و همچون دوران جاهليت نخستين ) در ميان مردم ( ظاهر نشويد،و نماز را برپا داريد، و زكات را بپردازيد، و خدا و رسولش را اطاعت كنيد،خداوند فقط ميخواهد پليدي و گناه را از شما اهل بيت دور كند و كاما شما را پاك سازد.

43. ادامه ی نظر قرآن 4 : تأکید برخواسته های نابجا ،تعصب دراگاهی های ناچیز وجانبداری بی دلیل ازعقاید ناچیز إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِفَأَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى‏ رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوَى‏ وَكَانُوا أَحَقَّ بِهَا وَأَهْلَهَا وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَلِيماً (. فتح 48 آیه 26) (به خاطر بياوريد) هنگامي را كه كافران در دلهاي خود خشم و نخوت جاهليت داشتند، و (در مقابل،) خداوندآرامش و سكينه خود را بر فرستاده خويش و مومنان نازل فرمود و آنها را به حقيقت تقوا ملزم ساخت،و آنان از هر كس شايسته تر و اهل آن بودند، و خداوند به همه چيز داناستموارد دیگر : - عقاید و اخلاق ناپسند مانند خوردن مردار ، گوشت خوک ، خون ، حیوان درنده،پرستش بت برای نزدیکی به خداوند ، پرستش فرشتگان بعنوان دختران خداوند برای بدست آوردن شفاعت ...،اعتقاد به حیات مادی محض ؛ ونیز قربان برای غیر خدا؛ همه احکامی است که در جاهلیت روا بوده است.1ص 61

44. نظر نهج البلا غه در باره ی جاهلیت 1 : لجاجت در برابر حق و پیروی از ستمگران ، «میوه دنیای آنروز فتنه و آشوب وغذایش مردار بود. در درون وحشت ودر بیرون شمشیر حکومت می کرد .» نهج خط 89 2 :ترک خرد ،اندیشه و دین فهمی 3 :نبود هدایت 4 : تعصبات بیجا وشیطانی 5 :حاکمیت نیرنگ و جنگ 6 :سطحی نگری دردین وخدا 7: فرهنگ منحط و ترویج کار های خلاف 8 : و ... را می توان از نماد های جاهلیّت نام برد. نهج خطبه 166و 192 سؤال : تفاوت آن روز با امروز چیست ؟

45. ایران و روم در آستانه ظهور اسلام: 1 : وضع دولت روم :حکومت استبدادی ، 591میلادی خسرو پرویز خود را قرین آفتاب 2 : نارضایتی مردم . 3: جنگ قدرت . 4 : تجمل گرایی 5 : تبعیض در بهره مندی از مزایای اجتماعی ( داستان مرد کفش گر از زبان حکیم فردوسی) 6: وجود ادیانی مانند{ زردشتی (آمیخته به خرافات) که دین رسمی کشور بود ، این دین از یک ثنویت رنج می برد ) ، یهودی ، مسیحی ، مانوی ، صائبی (پیروان پیامبر یحیی ) ، مزدکی و . . .} : نظام خانوادگی : مرد سالاری ، تعدّد همسران ،، ازدواج با محارم در طبقه ی حاکم، کالا انگاری... و وضع دولت روم : نیز همانند دولت ایران ازبیماری های اجتماعی در رنج و عذاب بود. چنانکه در عصر چهل ساله یوستییانوس می توان از استبداد، عادلانه تقسیم نشدن مزیت های اجتماعی ، بلوا های تصنّعی ..نزاعات فکری (آریوس وآتاناسیوس )...را نام برد . آسیب های فوق و امثال آنها ، ،مردم را به ستوه آورده بود و آماده ی تحولی همه جانبه ساخته بود بدین ترتیب تراکم رو به انفجار بود . صص 64 . 65 . 66 می دید .

46. وضع اجتماعی جهان در آستانه بعثت از دیدگاه علی (ع) س: امام علی (ع) در خطبه ی 191 نهج البلاغه وضع آستانه ی بعثت را چگونه توصیف می نماید ؟ ص 69 ( گواهى مى‏دهم كه محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بنده و فرستاده اوست، هنگامى او را مبعوث فرمود كه مردم در گرداب جهالت فرو رفته بودند، و در حيرت و سرگردانى به سر مى‏بردند، هلاكت آنان را مهار كرده و به سوى خود مى‏كشيد، و گمراهى بر جان و دلشان قفل زده بود.) وهمچنین در خطبه 196 آورده اند : خداوند هنگامى پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را مبعوث فرمود كه نشانه‏اى از دين الهى بر پا، و نه چراغ هدايتى روشن، و نه راه حقّى آشكار بود. اى بندگان خدا شما را به ترس از خدا سفارش مى‏كنم، و از دنياپرستى شما را مى‏ترسانم، زيرا دنيا خانه‏اى ناپايدار و جايگاه سختى و مشكلات است. ساكنان دنيا در حال كوچ كردن، و اقامت گزيدگانش به جدايى محكومند. مردم را چونان كشتى طوفان زده در دل درياها مى‏لرزاند، برخى از آنان در دل آب مرده، و برخى ديگر بر روى امواج جان سالم به در برده، و بادها با وزيدن آنها را به اين سو و آن سو مى‏كشاند، و هر جا كه خواهد مى‏برد. پس آن را كه در آب مى‏ميرد نمى‏توان گرفت، و آن كه رها شده نيز به سوى مرگ مى‏رود. اى بندگان خدا، هم اكنون عمل كنيد، كه زبانها آزاد، و بدن‏ها سالم، و اعضاء و جوارح آماده‏اند، و راه بازگشت فراهم، و فرصت زياد است، پيش از آن كه وقت از دست برود، و مرگ فرا رسد، پس فرارسيدن مرگ را حتمى بشماريد، و در انتظار آمدنش به سر نبريد. منبع : نهج البلاغه دشتی ص 413و 414

47. ریشه ی سکولاریسم س :ریشه ی سکولاریسم و کنار زدن دین از جامعه را ریشه یابی بکنید . س: ویل دورانت مورخ و نویسنده ی تاریخ تمدن درباره ی انحطاط روم شرقی در طی قرون وسطی چه می گوید ؟ص بزرگترين مورخان عقيده دارند كه علت اصلي سقوط روم مسيحيت بود. او و پيروانش چنين دليل مي‌آوردند كه در واقع اين مذهب كيش قديم را، كه به روح رومي خصلت اخلاقي و به دولت روم ثبات بخشيده بود، از ميان برد. مسيحيت به فرهنگ كلاسيك، به علم،‌ به فلسفه، به ادبيات و هنر اعلان جنگ داده بود. مسيحيت نوعي رازوري شرقي سست كننده را جلد 3 ص778 وارد رواقي‌گري واقعپردازانة زندگي رومي كرده بود، فكر افراد را از وظايف اين جهاني معطوف آمادگي تسليم طلبانه براي يك فاجعة كيهاني ساخته بود، و آنان را واداشته بود تا به جاي آنكه در جستجوي سعادت جمعي از طريق فداكاري در راه كشور باشند،‌ به دنبال سعادت فردي از طريق زهد و عبادت بروند. مسيحيت وحدت امپراطوري را در هم شكسته بود، در حالي كه امپراطوران نظامي براي حفظ اين وحدت مبارزه مي‌كردند؛ آيين مسيح پيروان خود را از به عهده گرفتن شغلهاي رسمي يا رفتن به خدمت نظام منع كرده بود؛ اصول اخلاقي مبني بر عدم مقاومت و صلحدوستي را موعظه كرده بود و حال آنكه نجات امپراطوري در گرو شور و شوق و ارادة به جنگ بود. پيروزي مسيح مرگ روم به شمار مي‌رفت.جلد 3 تاریخ تمدن ویل دوران3 ص 789

48. وضعيت حقوق زنان و نظام خانواده در سه جامعه ايران دوره ساساني،امپراطوري روم و جزيرة -12 وضعيت حقوق زنان و نظام خانواده در سه جامعه ايران دوره ساساني،امپراطوري روم و جزيرة العرب را مقايسه و ارزيابي كنيد. در خانواده ايراني دوره ساساني ، مرد رياست مطلق داشت، از نظر تعداد همسر محدوديتي نداشت. ازدواج با محارم رواج داشت. زن از شخصيت حقوقي بي بهره بود و به عنوان شي ء از آن ديگران به حساب مي آمد. پدر مي توانست كودكانش را از خود براند يا به ديگران بفروشد. شوهر مي توانست همسرش را كه در انجام وظايفش كوتاهي كرده به مرد ديگري بسپارد تا از خدماتش بهره گيرد. در روم نيز مانند ايران زنان از حقوق بهره اينداشتند و ازدواج با محارم اشكالي نداشته است. مردم به چهار طبقه اشراف ، شواليه ،بردگان وطبقه متوسطتقسيم مي شوند و هر كس در هر درجه از شايستگي يا بي لياقتي از مزاياي مخصوص طبقه خود بهره مند مي شد. در جزيرة العرب وضع بدتر بود.مرد از حق فروش، قتل، ضرب و شتم زن برخوردار بود و سرنوشت او مقهور اراده مرد بود. . زن در پذيرش و عدم پذيرش شريك زندگي اختياري نداشت، امنيت حقوقي و خانوادگي نداشت و مرد مي توانست ده زن اختيار كند. زن را ننگ مي شمردند و دختران را زنده به گور مي كردند وازدواج زناشويي ها مانند اماء، مبادله و استبضاع نظام خانواده را متزلزل و شان زن را در حد جانوران پايين مي آورد.ٰ

49. موقعيت دين و مذهب را در سه جامعه ياد شده بيان نماييد. موقعيت دين و مذهب را در سه جامعه ياد شده بيان نماييد. هنگام ظهور اسلام ، ادياني مانند زرتشتي ، يهودي ،مسيحي، مانوي ،صائبي و مزدكي در ايران رواج داشت. دين رسمي ، كه از سوي شاهان ساساني مورد حمايت قرار مي گرفت، آيين زرتشت بود.ويژگي اصلي و بدون ترديداين دين در زمان ساسانيان اعتقاد به يك ثنويت جهاني ( اهورا مزدا و اهريمن ) بود. خورشيد ، ماه ، ستارگا آتش ،باد ، كوهها و ارواح مقدس را در گذشته مي پرستيدند و اينكه آفتاب در تعليمات زرتشت موجودي مقدس بود.فرزند اهورا مزدا شناخته مي شد و مقام يافته بود و مورد پرستش قرار گرفت. در امپراتوري رومشرقي ، مسيحيت دين رسمي بود. قسطنطين به سبب رويايي فرمان مسيحيت را اعلام كرد و از آن پس مشكلات داخلي مسيحيت به وجود آمد. روح القدس وارد مسيحيت شد ، تثليث به رسميت شناخته شد و افكار واقعي مسيح نابود شد. دين گريزي از آن به بعد استوار شد. شكل دين در بسياري از ابعاد تغيير كرد. مردم حق مراجعه مستقيمبه انجيل را از دست دادند و در بسياري از كارها به كشيش نيازمند شدند. در جزيرة العرب عنصر واقعي دين قبايل عرب جاهلي شرك و بت پرستي و به تعبيري آميزه اي از تعدد خدايان و طبيعت پرستي بود. اعتقاد به جن ارواح ،پرستش ماه و ستارگان وجود داشت. مسيحيت و دين يهود در نقاطيمانند نجران و يثرب گسترش داشت و در مناطقي مانند حيره كيش زرتشتي مورد توجه بود.ٰ

50. نقطه يا نقاط مشترك انحراف و انحطاط در قدیم و جدید نقطه يا نقاط مشترك انحراف و انحطاط در دو امپراطوري روم و ايران رابرشماريد؟ انحراف در همه بخش ها وجود داسته است،شاهان خود را خدا مي دانستند.تراكم رو به انفجار تضاد هاي طبقاتي،تمركز قدرت و ثروت، انحراف هاي اخلاقي ، فحشاي سراسري باعث انحراف و انحطاط دو امپراطوري روم و ايران شد. عصبيت موجود در ارتباط با احزاب در سطح جهان را با عصبيت قبيله اي مقايسه كنيد. در قبيله هاي عرب سه ركن وجود داشته : نسب، حسب وعصب كه بر اساس نسب و حب ،تمام افراد بايد ازشناسنامه و فضايل ومفاخر قبيله آگاه باشند و بر اساس عصب و عرق قبيله اي همه در ساختار قبيله محو بودند، به گونه اي كه همه پيوند ها و روابط براي حفظ وحدت دم و وحدت لحم قبيله قرباني مي شد.اين عصبيت براي اعضاي قبيله محدوديت و براي رهبر آنها نوعي استبداد مطلق پديد مي آورد.اين عصبيت باعث جنگ خونين قبيله اي مي شد و يا جنگ بين عرب و غير عرب راه مي افتاد. در حال حاضر نيز تعصب و نزاد پرستي در بين