Maciej Gruza Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie

1. „Klasyfikacja zawodów i specjalności i jej zastosowanie w monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych – założenia a rzeczywistość” Maciej Gruza Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie

2. Klasyfikacja zawodów i specjalności • Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 265, poz. 2644) • Opracowana na podstawie Międzynarodowego Standardu Klasyfikacji Zawodów ISCO-88, oraz jego nowej edycji z 1994 r., tzw. ISCO-88 (COM), dostosowanej do potrzeb Unii Europejskiej

3. Struktura klasyfikacji:

4. Instytucje wykorzystujące klasyfikację zawodów i specjalności: • Urzędy pracy • Główny Urząd Statystyczny • Zakład Ubezpieczeń Społecznych • Ministerstwo Edukacji Narodowej • Inne instytucje centralne • Instytucje rynku ubezpieczeniowego • Stowarzyszenia zawodowe i organizacje pracodawców, organizacje związkowe

5. Wykorzystanie klasyfikacji w Urzędach Pracy: • (jednostki publicznych służb zatrudnienia, WUP, PUP, centra informacji i planowania kariery) • Statystyka bezrobocia • Rejestrowanie bezrobotnych • Oferty pracy

6. Wykorzystanie klasyfikacji w Głównym Urzędzie Statystycznym • Badanie popytu na pracę (Z-05) realizowane co 2 lata metodą reprezentacyjną – grupy elementarne • Sprawozdanie o strukturze wynagrodzeń wg zawodów (Z-12), badanie realizowane co 2 lata metodą reprezentacyjną – grupy elementarne • Statystyczna karta wypadków (Z-Kw) nadsyłana w razie wystąpienia zjawiska – zawody i specjalności • Sprawozdanie szkoły zawodowej (S-07), badanie roczne, realizowane metodą pełną – zawody szkolne • Sprawozdanie ponadgimnazjalnej szkoły zawodowej i liceum profilowanego (S-19), badanie roczne, realizowane metodą pełną – zawody szkolne • Karta statystyczna gospodarstwa domowego (BR-1a), badanie miesięczne, realizowane metodą reprezentacyjną – grupy duże • Warunki życia ludności (DS-48), badanie roczne, realizowane metodą reprezentacyjną – grupy duże • Kondycja gospodarstw domowych (KGD-1), badanie kwartalne realizowane metodą reprezentacyjną – grupy duże • Ankieta – Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (ZD), badanie ciągłe realizowane metodą reprezentacyjną – grupy elementarne

7. Ponadto Główny Urząd Statystyczny, na potrzeby Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przetwarza: • Sprawozdanie MPiPS-01 załącznik 3, Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności; jest to badanie półroczne – zawody i specjalności • MPiPS-04, sprawozdanie o zezwoleniach na zatrudnienie i zgodach na pracę wydawanych cudzoziemcom w Polsce – zawody i specjalności • W 2002 r. przeprowadzony został Narodowy Spis Ludności i Mieszkań, gdzie jedno z pytań odnosi się do zawodu lub specjalności – grupy elementarne

8. Wykorzystanie klasyfikacji w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych • Centralny Rejestr Ubezpieczonych, w którym zawarte są – między innymi – informacje o zawodzie ubezpieczonego • Formularz zgłoszeniowy do ubezpieczenia (ZUS ZUA) • Informację o zawodzie osoby wnioskującej o emeryturę lub rentę. Informacja o zawodzie osoby wnioskującej o przyznanie świadczenia jest konieczna przy orzekaniu o utracie zdolności do pracy, bądź konieczności przekwalifikowania zawodowego, jak również przy ustalaniu uprawnień do świadczeń rehabilitacyjnych

9. Wykorzystanie klasyfikacji w Ministerstwie Edukacji Narodowej: • (Centralna Komisja Egzaminacyjna i wojewódzkie oddziały, Ochotnicze Hufce Pracy, Centra Kształcenia Praktycznego, Uczelnie Wyższe, Szkoły Zawodowe) • 193 zawody „szkolne” • Rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie określenia standardów nauczania dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów kształcenia (Dz. U. Nr 116, poz. 1004 wraz z późniejszymi zmianami)

10. Wykorzystanie klasyfikacji w innych instytucjach centralnych – Wykaz Zawodów Regulowanych • Wykorzystanie klasyfikacji przez instytucje rynku ubezpieczeniowego • Wykorzystanie klasyfikacji przez stowarzyszenia zawodowe i organizacje pracodawców oraz organizacje związkowe

11. Możliwość wykorzystania Klasyfikacji zawodów i specjalności w monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych – założenia: • Pełna i tworzona na jednolitych podstawach informacja obrazująca strukturę polskiego rynku pracy • Informacja zbierana przez wiele instytucji – uzupełniające się nawzajem źródła • Informacja bardzo szczegółowa – ponad 1700 zawodów i specjalności • Bazy danych uzupełniane na bieżąco • Częsta weryfikacja zgromadzonych danych • Możliwość szybkiego dostępu do poszukiwanych danych – skomputeryzowane bazy danych • Struktura klasyfikacji umożliwia wskazywanie potencjalnych obszarów zawodowych, w których zachodzą największe przemiany

12. Możliwość wykorzystania Klasyfikacji zawodów i specjalności w monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych – wykorzystanie praktyczne: • Poszczególne instytucje nie udostępniają sobie nawzajem swoich danych • Brak jednolitej platformy wymiany informacji – nie ma możliwości połączenia baz cząstkowych w jednolity system • Brak możliwości dostępu do danych podstawowych • Brak weryfikacji prawidłowości gromadzonych danych • Stosowanie przez różne instytucje różnych wersji klasyfikacji • Bardzo mała wiedza potencjalnych użytkowników na temat klasyfikacji

13. Możliwość wykorzystania Klasyfikacji zawodów i specjalności w monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych – wykorzystanie praktyczne (cd): • Błędne klasyfikowanie poszczególnych zawodów – nie prowadzi się szkoleń dla urzędników lub prowadzi się je w niedostatecznym zakresie • Brak powszechnie dostępnych informacji na temat zasad klasyfikowania zawodów • Brak powszechnie dostępnych opisów poszczególnych zawodów i specjalności (www.praca.gov.pl) • Częste (zazwyczaj nieistotne) zmiany w klasyfikacji (1995, 1998, 2002, 2004) • Wprowadzanie zmian do klasyfikacji nie na podstawie analiz lecz na podstawie arbitralnych decyzji urzędników • Brak słownika stanowisk pracy

14. Możliwość wykorzystania Klasyfikacji zawodów i specjalności w monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych – jakie działania powinny zostać podjęte: • Przekazanie w wyłączną gestię jednej instytucji wszelkich spraw związanych z tworzeniem i nowelizacją klasyfikacji oraz przygotowaniem słownika stanowisk • Przeprowadzanie nowelizacji powinno odbywać się możliwie rzadko (np. raz na 10 lat) w regularnych odstępach czasu • Połączenie baz danych poszczególnych instytucji w jednolity system, umożliwiający wymianę danych w czasie rzeczywistym • Zapewnienie powszechności dostępu gromadzonych danych

15. Maciej Gruza • Instytut Pracy i Spraw Socjalnych • ul. Bellottiego 3B • 01-022 Warszawa • Tel.: 022 53 67 511 • Fax.: 022 53 67 514 • e-mail: klasyfikacja@ipiss.com.pl