Rafael Santi

1. Rafael Santi • Prace przygotowali: • Giec Łukasz • Grzywocz Sebastian • Bibliografia:Encyklopedia Malarstwa oraz Internet

2. Informacje o artyście • RAFAEL SANTI 1483–1520 malarz i architekt; jeden z najwybitniejszych artystów dojrzałego renesansu; doniosłą rolę w ukształtowaniu jego talentu miało rodzinne miasto Urbino, które pod rządami ks. F. da Montefeltre było ważnym ośrodkiem nauki i sztuki, konkurującym z Florencją; początek nauki pobierał u swego ojca, Giovanniego, następnie u Perugina, od którego mógł przejąć umiejętność wiązania postaci z nasyconym światłem pejzażem.

3. 1500–04 malował kompozycje religijne i portrety księcia Urbino; czteroletni (1504–08) pobyt we Florencji, zetknięcie się z dziełami Leonarda da Vinci i Michała Anioła ułatwiło mu przełamanie tradycji malarstwa umbryjskiego; powstało wówczas wiele portretów i wizerunków Madonn, wyraźnie pod wpływem L. da Vinci, są to m.in. portrety małżonków M. i A. Doni, Madonna w ogrodzie, czy Piękna ogrodniczka; od 1509 przebywał w Rzymie, w służbie papieży Juliusza II i Leona X; 1515 został mianowany konserwatorem starożytnych zabytków Rzymu; 1514–20 był kierownikiem budowy Bazyliki Św. Piotra. Zaprojektował m.in. w Rzymie: kościół S. Eligio degli Orefici (od 1509), kaplicę Chigi przy kościele S. Maria del Popolo (od 1512), willę Madama (1516) oraz we Florencji pałac Pandolfini (od 1518). Główne dzieła malarskie: freski w apartamentach papieskich (stanzach) w pałacu watykańskim — Stanza della Segnatura (1509–11, m.in. Adoracja Eucharystii, Szkoła Ateńska), Stanza d’Eliodoro (1511–14, m.in. Wypędzenie Heliodora ze świątyni), Stanza dell’Incendio (1514–17, m.in. Pożar w Borgo); freski w willi Farnesina (Triumf Galatei 1514), w Loggiach Watykańskich (1517–19, wraz z G. Romano i G. da Udine), gdzie wprowadził typ ornamentyki zw. groteską; liczne obrazy sztalugowe o tematyce religijnej (Zaślubiny Marii — Sposalizo 1504, Złożenie do grobu 1507); słynne obrazy Madonn, w których dążył do stworzenia idealnego typu postaci kobiecej (Madonna del Granduca ok.

4. 1505, Madonna Sykstyńska ok. 1513, Madonna della Sedia 1516), oraz portrety osobistości Rzymu i Watykanu, które wnikliwie i z całą swobodą przekazują indywidualne cechy modeli, są to m.in.: Portret Kardynała (prowdopodobnie Hipolita d’Este, ok. 1511), Baldassare Castiglione 1516, Leon X z kardynałami Giulio Medici i Luigi Rossi ok. 1518; 1515–16 wykonał kartony do arrasów (Dzieje Apostolskie) dla Kaplicy Sykstyńskiej. Rafael stworzył styl pełen harmonii, spokoju, powagi i klas. piękna; jego dzieła cechuje doskonałość formy i kompozycji; w późnych pracach wprowadzał ujęcia już manierystyczne, czego przykładem jest ostatnie dzieło Przemienienie na Górze Tabor, obraz który był tylko w części namalowany, gdy artysta zmarł, dokładnie w swe 37 urodziny, na atak febry; dzieło ukończył zapewne uczeń — G. Romano; twórczość Rafaela wywarła ogromny wpływ na sztukę europejską i jako obowiązująca norma piękna utrzymywała się aż do XIX w., stając się ważnym elementem malarstwa akademickiego

5. Główne dzieła malarskie Pośród licznych Madonn, namalowanych przez geniusza włoskiego Cinquecenta, takich jak Madonna ze szczygłem, Piękna Ogrodniczka, Madonna Sykstyńska — Madonna della Sedia (Madonna w krześle, fotelu) zajmuje szczególną pozycję. W tamtych obrazach ukazywał Rafael Madonnę niemal frontalnie, umieszczoną w obszernej przestrzeni pejzażu lub niebios. Tu — postacie Marii, Dzieciątka i małego Jana Chrzciciela ciasno wypełniają przestrzeń, tło jest neutralne, a figura Marii ujęta z profilu. Jezus staje się tu osobą równie silnie eksponowaną kompozycyjnie co Maria, ba — nawet i bardziej, gdyż umieszczony jest w centrum obrazu. Jest przedmiotem adoracji, składanej Mu przez Jana Chrzciciela, oraz czułości swej matki. Ujęcie to — odmiennie od innych Madonn Rafaelowskich, będących reprezentacyjnymi obrazami kultowymi — skupia się wyłącznie na nastroju intymności. Powstałe pomiędzy 1512 a 1516 r., dzieło zawiera rozwiązania podjęte potem przez malarzy manierystów. Kompozycja sugeruje, że mamy tu do czynienia z wizerunkiem odbitym w wypukłym lustrze (ówczesne zwierciadła były zawsze wypukłe): łokieć Dzieciątka i ramię Marii w środku tonda wydają się być umieszczone najbliżej widza, pozostałe elementy obrazy są przestrzennie cofnięte. Takie triki iluzyjne podejmą manieryści, jak np. Parmigianino w swym Autoportrecie w wypukłym lustrze (1524, Wiedeń). Być może ów motyw odbicia w zwierciadle ma u Rafaela istotny sens religijny. Sztuka jest odbiciem natury i rzeczywistości, a zarazem my, widzowie-wierni, winniśmy kierować się tym świętym wizerunkiem miłości, ideałem miłości do Chrystusa. Zamiast własnego odbicia widzimy w obrazie wzorzec czułej i żarliwej miłości do Jezusa-Zbawiciela, jaka ma być podstawą naszej. Ten rodzaj pobożności był właściwy Rafaelowi, który od 1514 r. należał do rzymskiego Oratorio del Divino Amore — elitarnego bractwa religijnego, skupiającego ludzi świeckich i dążącego do pogłębienia wiary indywidualnej i reformy religii katolickiej w duchu miłości do Chrystusa i bliźnich.

6. Galeria obrazów