Max Weber o Genezie Kapitalizmu

1. Max Weber o Genezie Kapitalizmu Wojciech Oczkowski Robert Kowalski

2. Życie Maksa Webera • Urodził się w 1864 roku w Erfurcie. • Studiował: prawo, historię, ekonomię i filozofię. • Wykładał: • prawo w Berlinie – od 1892 r. • ekonomię polityczną we Fryburgu i ekonomię w Heidelbergu. • socjologię (specjalnie dla niego stworzona katedra) w Monachium – od 1919 r. • Zmarł w 1920 roku w Monachium.

3. Główne dzieła • „Obiektywność poznania w naukach społecznych” (1904) • „Etyka protestancka i duch kapitalizmu” (1904) • „Etyka gospodarcza religii światowych” (1915-9) • „Zebrane rozprawy z socjologii religii” (1920-1) • „Gospodarka i społeczeństwo” (1921-2)

4. Metodologia Maxa Webera • Krytyka stosowania metody nauk matematyczno-przyrodniczych w naukach społecznych. • Nauki społeczne jako „nauki rozumiejące” (socjologia rozumiejąca, historia rozumiejąca itd.) • Pojęcie „typu idealnego” • Postulat badań historyczno-porównawczych (np. „Etyka gospodarcza religii światowych”) • Oparcie się na ściśle zdefiniowanych pojęciach

5. „Duch kapitalizmu” wg B. Franklina • Stosunek do czasu: „Czas to pieniądz”. • Nakaz pracowitości. • Dążenie do ZYSKU jest pochwalane i wręcz zalecane. • Potrzeba dobrej reputacji – łatwość zdobycia kredytu. • Racjonalna księgowość i rachunek ekonomiczny. • Nakaz pomnażania swoich kapitałów.

6. Charakterystyka etosu kapitalistycznego • Pomnażanie kapitału i pracowitość jest moralnym obowiązkiem człowieka jako cel sam w sobie. • Ideał człowieka kapitalizmu: uczciwy, pracowity, godny kredytu. • Utylitarny charakter zaleceń – cnoty etosu kapitalistyczne służą zwiększaniu wiarygodności. • Jądrem etosu jest poczucie zawodowego obowiązku.

7. Kulturowe uwarunkowania kapitalizmu • Kapitalizm jest jednym z wytworów racjonalizacji, która jest cechą kultury Zachodu. • Protestantyzm stanowi podstawę dla powstania i rozwoju nowoczesnego kapitalizmu w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej. • „Duch kapitalizmu” jest pewną filozofią życiową i moralnością, która charakteryzuje jego funkcjonowanie w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej.

8. Rola protestantyzmu • Rola religii w życiu społeczeństw nowożytnych i jej wpływ na postawy jednostek. • Wybór „typu idealnego”: XVII-wieczny angielski purytanizm, wyrosły z kalwinizmu.

9. Bogactwo w etyce purytańskiej • BOGACTWO nie jest zagrożeniem samym sobie, zagrożeniem jest konsumpcja i bezczynność wynikła z jego posiadania. • BOGACTWO nie jest grzechem – ale jego posiadanie wiąże się z licznymi i ciężkimi pokusami. • BOGACTWO jest dowodem szczególnej łaski Opatrzności, która czuwa nad protestantem – świadczy o p r e d y s t y n a c j i wiernego.

10. Czas dla protestantów • CZASU nie wolno marnować, bowiem jest darem Opatrzności, jego marnowanie jest grzechem. • Marnotrawstwem czasu jest: zbyt długi sen, rozrywki, rozmowy towarzyskie, ale także bezczynna kontemplacja. • Czas dany człowiekowi jest krótki, należy go dobrze wykorzystywać na chwałę Bożą. • Protestancka koncepcja czasu a kapitalistyczna koncepcja czasu.

11. Praca jako podstawowa forma ascezy • Praca – staranna, długa i dokładna - jest najskuteczniejszą formą ascezy. Zapobiega bowiem rozmaitym pokusom. • Praca jest pierwszym i podstawowym powołaniem człowieka i zadaniem postawionym mu przez Boga. Niechęć do pracy jest oznaką braku ŁASKI. • Nakaz pracy jest bezwarunkowy: nic nie zwalnia człowieka z jego wypełniania.

12. Podział pracy w etyce reformacyjnej • Podział pracy jest dany od Boga jako możliwość pomnożenia talentów i powołania człowieka. • Praca jest uzależniona od powołania-zawodu: człowiek najlepiej realizuje swoje zadania pracując stale w jednym zawodzie. • Ocena podziału pracy i specjalizacji w etyce purytańskiej i ekonomii klasycznej (np. u Adama Smitha)

13. Zysk – dziełem Opatrzności. • Okazja do osiągania ZYSKU jest dziełem Opatrzności i nie korzystanie z niej jest grzechem. • Dążenie do ZYSKU stanowi element wypełniania przez człowieka swojego powołania. • Bogacenie się pracą i pomnażanie raz zgromadzonego BOGACTWA jest więc obowiązkiem człowieka.

14. Kapitalistyczny styl życia a protestanci • Stosunek do kultury i sportu: ma być wyrazem chwały Bożej, a nie przyjemnością dla człowieka • Zdobycie, utrzymanie i pomnożenie majątku jest obowiązkiem. • Dążenie do zysku nie jest moralnie naganne . • Ograniczenie i racjonalizacja konsumpcji jest również środkiem do pomnażania kapitałów. • Konsekwencją etyki protestanckiej jest wytworzenie się kapitalistycznego etosu mieszczańskiego.

15. Konsekwencje dla powstania kapitalizmu • Ciągła, produktywna praca prowadzi do powstania zysków. • Zyski są akumulowane dzięki nakazowi ascezy: tworzą się kapitały. • Kapitały mogą być użyte jedynie w celach inwestycyjnych (mogą być wykorzystywane do pomnażania siebie, nie na konsumpcję). • Powstaje impuls rozwojowy, prowadzący do powstania w pełni kapitalistycznej gospodarki.