การดำเนินงาน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล กับการป้องกัน ควบคุมโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง

1. การดำเนินงาน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล กับการป้องกัน ควบคุมโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง โดย พญ.นิพรรณพร วรมงคล สำนักที่ปรึกษา กรมอนามัย

2. สถานการณ์ • ประชากรไทย • เสียชีวิตจากโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง ปีละประมาณ100,000 คน โดย ร้อยละ 40-60 พบในคนอายุต่ำกว่า 60 ปี • อัตราผู้ป่วยใน : แสน เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง จาก 1.6 เป็น 2.0 เท่า (ปี 2549 และ 2553)

3. ผู้ป่วย/ตายด้วยโรคไม่ติดต่อเรื้อรังผู้ป่วย/ตายด้วยโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง ที่มา : ข้อมูลโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง จากสำนักโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค

4. ปัจจัยเสี่ยง • บริโภคอาหารมากเกินพอดี ไม่ได้สัดส่วน ไม่สมดุลกับการออกแรง • กินหวาน มันเค็ม และกินผักผลไม้น้อย • ขาดการเคลื่อนไหวออกแรง/ออกกำลังกาย • มีความเครียด/พักผ่อนไม่เพียงพอ • สูบบุหรี่ ดื่มเครื่องดื่มมีแอลกอฮอล์ • ละเลยการตรวจสุขภาพ ภาวะน้ำหนักเกิน อ้วน อ้วนลงพุง เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูงเป็นโรคหัวใจและหลอดเลือด

5. การดำเนินงาน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล กับการป้องกัน ควบคุมโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง การดำเนินงาน ชุมชน/คลินิกไร้พุง(DPAC) ระดับตำบล

6. การดำเนินงานคลินิกDPAC ระดับตำบล เป้าประสงค์ ประชาชน มีพฤติกรรมสุขภาพที่ถูกต้อง เหมาะสม เพื่อการมีสุขภาพดี ลดเสี่ยง ลดโรคพฤติกรรมสุขภาพ กระบวนการ ส่งเสริมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพด้วยหลัก ๓ อ. ๒ ส.ในระดับตำบล

7. ตัวชี้วัด/เป้าหมาย ตัวชี้วัด : ร้อยละสถานบริการสาธารณสุขในสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขมีการดำเนินงานคลินิกปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ (DPAC) ตามเกณฑ์การประเมินของกรมอนามัย เป้าหมาย : รพ.สต. ดำเนินงานคลินิก DPAC ร้อยละ 50 ของทุกอำเภอ

8. รูปแบบ ประกอบด้วย3รูปแบบ 1.คลินิกบริการที่รพ.สต. 2.หน่วยบริการเคลื่อนที่ (Mobile) 3..ชุมชน/ภาคีเครือข่าย(Community Setting)

9. 1.คลินิกบริการที่รพ.สต.(Clinic)1.คลินิกบริการที่รพ.สต.(Clinic) คัดกรอง/ประเมินความเสี่ยงพฤติกรรมสุขภาพ การกิน+การออกแรง/ออกกำลังกาย กลุ่มปกติ/เสี่ยง Pre – Hypertension , Pre –DM , รอบเอวเกิน , BMI เกิน กลุ่มเสี่ยงสูง พบแพทย์/รพ. ประเมินความพร้อม State of change สนใจ/เข้าร่วม 1.ตั้งเป้าหมาย 2.ให้ความรู้/จัดโปรแกรม -การออกกำลังกาย -อาหาร/โภชนาการ 3. นัดหมาย/ติดตาม ไม่เข้าร่วม -สร้างแรงจูงใจ -ให้องค์ความรู้ -สื่อเอกสาร การติดตาม

10. 2. หน่วยบริการเคลื่อนที่ (Mobile) ทีม(TEAM) รพ.อำเภอ+รพ.สต.+อสม.+ชุมชุน+จิตอาศา นัดหมายชุมชนที่พร้อม กลุ่มที่สนใจเข้าร่วม ประเมินความเสี่ยง/ตรวจร่างกาย 1.ให้ความรู้/จัดโปรแกรม - การออกกำลังกาย - อาหาร/โภชนาการ - อารมณ์ 2.ตั้งเป้าหมาย นัดหมาย/ติดตาม 1-2 เดือน

11. 3.ชุมชน/ภาคีเครือข่าย(Community Setting) • บริหารจัดการ ด้าน 3 อ. 2.ส. ในชุมชน โดยรพ.สต.และภาคีเครือข่าย • 1. สร้างบุคคลต้นแบบที่เป็นระดับผู้บริหารหรือผู้นำหน่วยงาน /ชุมชนและการให้รางวัล • 2. สร้างสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ • อ.ออกกำลังกาย - การสร้างลานออกกำลังกาย/สวนสุขภาพ โดย อบต./เทศบาล • อ.อาหาร – การรณรงค์ปลูกผักทุกบ้าน/ชมรมผักปลอดสารพิษ • 3. อ.อารมณ์ +2 ส.(บุหรี่, สุรา,สิ่งเสพย์ติด) • - ผู้นำชุมชน/ผู้นำศาสนา/จิตอาสาเป็นแกนหลักในการขับเคลื่อน

12. การดำเนินการ รพ.สต. ด้านอาหารและโภชนาการกับการป้องกันควบคุมโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง • เผยแพร่ความรู้ด้านอาหารและโภชนาการ และอาหารปลอดภัย ให้เจ้าหน้าที่ ประชาชน ผู้ป่วยและญาติ • จัดสภาพแวดล้อมให้เอื้อต่อการมีสุขภาพดีโดยแนะนำทางเลือกในการบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพ สะอาด ปลอดภัย • ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคอาหารให้เหมาะสม เพื่อลดปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรังโรคติดต่อทางเดินอาหาร • ให้ประชาชนตระหนัก นำองค์ความรู้ ไปปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและ เลือกการบริโภคอาหารลดหวาน มัน เค็ม ได้อย่างถูกต้อง

13. กินอย่างไร ไม่ให้อ้วน ธงโภชนาการ คือ ภาพจำลองสัดส่วนอาหารที่แนะนำให้คนไทยบริโภคใน 1 วัน

14. ตัวอย่างเมนูชูสุขภาพ อาหารสำรับ สำรับ 1 :ข้าวกล้อง แกงจืดเต้าหู้อ่อน ปลาลวก น้ำพริกปลาทูผักสด ส้มเขียวหวาน สำรับ 2 :ข้าวกล้อง ต้มยำปลา ยำผักกูด ปลาเปรี้ยวหวาน มะละกอสุก สำรับ 3 :ข้าวเหนียว ส้มตำ ไก่ย่าง แกงอ่อมปลา ฝรั่ง

15. การกินอาหารเพื่อหลีกเลี่ยงโรคความดันโลหิตสูงและการดูแลตนเองการกินอาหารเพื่อหลีกเลี่ยงโรคความดันโลหิตสูงและการดูแลตนเอง • ลดความเค็มในอาหาร • - หลีกเลี่ยงอาหารรสจัด อาหารหมักดองรสเค็ม เช่น ไข่เค็ม ปลาร้า ปลาเจ่า ปูเค็ม ผักดอง เต้าหู้ยี้ เต้าเจี้ยว ตั้งฉ่าย เป็นต้น • - ลดการใช้เครื่องปรุงรสในอาหาร เช่น ซุปก้อน ผงปรุงรส น้ำปลา ซีอิ้ว เกลือ ซอสปรุงรส และผงชูรส เป็นต้น • หลีกเลี่ยงอาหารสำเร็จรูป อาหารกระป๋อง และผลิตภัณฑ์จาก • เนื้อสัตว์ที่ผ่านกระบวนการแปรรูป เช่น ไส้กรอก แฮม หมูยอ • กุนเชียง เป็นต้น เลือกกินอาหารที่สด ผ่านการปรุงใหม่แทน • ลดความถี่และปริมาณการกินอาหารทีมีน้ำจิ้ม เช่น น้ำจิ้มไก่ • น้ำจิ้มสุกี้ หมูกระทะ งดการกินพริกกับเกลือเมื่อกินผลไม้

16. การกินอาหารเพื่อหลีกเลี่ยงโรคความดันโลหิตสูงและการดูแลตนเอง (ต่อ) • ปรุงอาหารด้วยเครื่องเทศ หรือสมุนไพร เพื่อเพิ่มกลิ่น • รสชาติ ความอยากอาหาร เมื่อต้องปรุงอาหารอ่อนเค็ม • เช่น ต้มยำ แกงเลียง แกงส้ม แกงป่า เป็นต้น • งดหรือลดอาหารที่มีไขมันมาก เช่น เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน • อาหารทอด อาหารที่มีกะทิ เลือกใช้ ไขมันดีในการ • ประกอบอาหาร • งดบุหรี่ และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ • ควรออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ให้เหมาะสมกับวัย

17. การกินอาหารเพื่อหลีกเลี่ยงโรคเบาหวานการกินอาหารเพื่อหลีกเลี่ยงโรคเบาหวาน และการดูแลตนเอง • ควบคุมอาหารและน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ เพื่อให้ระดับน้ำตาลในเลือดอยู่ในภาวะปกติ และไม่ควรงดอาหารมื้อใดมื้อหนึ่ง • กินอาหารให้ครบ 3 มื้อ กินให้ตรงเวลา ควรปรึกษานักโภชนาการเกี่ยวกับปริมาณอาหารหรือสัดส่วนอาหารที่รับประทานได้ให้ถูกต้องตามหลักโภชนาการ • เลือกกินอาหารที่มีใยอาหารสูง เช่น ข้าวซ้อมมือ หรือธัญพืชที่ไม่ได้ขัดสี ผัก ผลไม้ที่ไม่หวานจัด ถั่วต่างๆ • หลีกเลี่ยงการกินอาหารหรือเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลสูง ขนมหวาน ไอศกรีม และผลิตภัณฑ์ เบเกอรี่ต่างๆ • กินอาหารที่มีไขมันและคอเลสเตอรอลต่ำ เช่น เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน อาหารทอด อาหารที่มีกะทิ เลือกใช้ไขมันดีในการประกอบอาหาร • หลีกเลี่ยงการดื่มที่มีแอลกอฮอล์ เพราะจะไปเพิ่มไขมันในเลือด

18. การกินอาหารเพื่อหลีกเลี่ยงโรคเบาหวานและการดูแลตนเอง(ต่อ)การกินอาหารเพื่อหลีกเลี่ยงโรคเบาหวานและการดูแลตนเอง(ต่อ) • ควรพบแพทย์อย่างสม่ำเสมอ โดยรับประทานอาหาร ควบคู่ไปกับการรักษาด้วยยา • ควรออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ให้เหมาะสมกับวัย • ลดความเครียดหรือวิตกกังวล ซึ่งสิ่งเหล่านี้มีผลต่อการ กระตุ้นการหลั่งฮอร์โมนที่จะไปขัดขวางการทำงานของอินซูลิน

19. การติดตาม/ประเมินผล • ส่วนกลาง/ศูนย์อนามัยนิเทศติดตาม การดำเนินงานคลินิกDPAC • กระบวนการติดตามผู้เข้ารับบริการของชุมชน

20. Thank you